تورم سه رقمی به اقتصاد ایران بازگشته و کارشناسان هشدار می‌دهند که شیوه مدیریت بازارهای پولی از سوی بانک مرکزی سبب تشدید تورم خواهد شد. بار اصلی افزایش تورم بر دوش خانوارهای کم‌درآمدی است که سال‌هاست با انواع مشکلات معیشتی دست و پنجه نرم می‌کنند.
در فروردین ماه ۱۴۰۴ از ۵۳ قلم خوراکی منتخب در نقاط شهری، تعداد ۳۰ قلم، درصد تغییر سالانه بالاتر از نرخ تورم نقطه‌ای نقاط شهری کشور، یعنی رقم ۳۸/۵ درصد، داشته‌اند.
از سوی دیگر افزایش نرخ تورم ماهانه در فروردین امسال رکورد ۱۷ ماه گذشته را شکست و در همین حال تورم نقطه به نقطه در برخی اقلام خوراکی بیش از صد درصد بود. تورم نقطه به نقطه به معنای افزایش قیمت‌ها در فروردین امسال در مقایسه با فروردین سال گذشته است.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران تورم نقطه به نقطه برای سیب‌زمینی ۱۹۳ درصد، لوبیا چیتی ۱۶۶ درصد، لیمو ترش ۱۳۶ درصد، لپه ۱۲۶ درصد، لوبیا قرمز ۱۱۲ درصد و بادمجان ۱۰۹ درصد بوده است.
علی سعدوندی اقتصاددان درباره بازگشت تورم سه رقمی به اقتصاد ایران گفته «بازگشت نرخ تورم سه رقمی قابل پیش‌بینی بود. سیاست‌های بانک مرکزی در کنترل تورم، سیاست‌های موقتی هستند. توصیه‌هایی در علم اقتصاد برای کنترل تورم وجود دارد که بانک مرکزی در ۵۰ سال گذشته به این توصیه‌ها عمل نکرده و همچنان نیز عمل نمی‌کند.»
این اقتصاددان تأکید کرده که «از ابتدای سال ۱۳۹۷ تا الان، سه بار این موج تکرار شده است. یعنی نرخ تورم افزایش پیدا کرده، به قله‌ای رسیده، بعد کاهش پیدا کرده، افراد و مردم امیدوار شده‌اند، اما دوباره نرخ تورم شروع به افزایش کرده و قله جدیدی زده که از قله قبلی بالاتر بوده است.»
علی سعدوندی همچنین گفته «ظاهراً بانک مرکزی و دولت محترم بنا ندارند چاره‌ای بیاندیشند. بنابراین، این راهکار‌ها موقتی هستند و به نظر من موج جدید تورمی در راه است.»
او در پاسخ به پرسشی درباره دلایل نوسانات شدید قیمت‌ها در کالا‌های تولید داخل گفت: «وقتی کالای خارجی وارد می‌کنید، تولیدکننده داخلی را شکست می‌دهید. همین واردات خارجی موجب تورم طرف عرضه هم خواهد شد. عرضه با مشکل مواجه می‌شود آن هم به خاطر واردات سوبسیدی، به خاطر ارزپاشی و پرداخت سوبسید روی واردات کالای خارجی که تحت عنوان بیماری هلندی شناخته می‌شود. بیماری هلندی فقط این نیست که به تولید داخلی آسیب بزند، بلکه از مسیر طرف عرضه هم روی تورم تأثیر دارد و تورم را افزایش می‌دهد.»
سعدوندی افزوده که «بخش عمده تورم ما به دلیل کسری بودجه دولت و کسری‌های نظام بانکی است که کوچک‌ترین اصلاحی در سال‌های گذشته در این زمینه صورت نگرفته است. تا وقتی بطور جدی به فکر اصلاح نظام بانکی نباشیم، این وضعیت ادامه پیدا می‌کند.»
این اقتصاددان افزوده «توصیه من این است که رئیس بانک مرکزی دیگر مصاحبه نکند و در شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی حضور پیدا نکند، چون ایشان متأسفانه به شدت بی‌اعتبار شده‌اند. وقتی اعلام می‌کنند که نرخ بازار آزاد را قبول ندارم یا نرخ بازار آزاد، نرخ تلگرامی است، این باعث می‌شود اعتبار رئیس بانک مرکزی خدشه‌دار شود. توصیه من این است که سخنگوی مناسبی پیدا کنند که بتواند افکار عمومی را جلب کند. این در ادبیات کنترل تورم خیلی مهم است و تحت عنوان ارتباطات یا «کامیونیکیشن» شناخته می‌شود.»
علی سعدوندی افزوده «تا وقتی بانک مرکزی بنا نداشته باشد بر نظام بانکی نظارت جدی اعمال کند و با مدیران متخلف برخورد کند، این مشکل هر روز شدیدتر خواهد شد. بودجه دولت هم باید اصلاح شود، اما نه مجلس، نه سازمان برنامه و بودجه، نه وزارت اقتصاد و نه دولت بنای کنترل کسری بودجه، کنترل هزینه‌ها و افزایش درآمد‌ها را ندارند. همه مصمم هستند که این مسیر به سمت ناکجاآباد حرکت کند.»
محمدحسین عادلی رئیس کل پیشین بانک مرکزی نیز در اظهاراتی گفته «محدودیت‌های ساختاری که در اقتصاد سیاسی ایران وجود دارد، با نهاد‌های ضعیف، روابط ژئوپلیتیک متزلزل و فشار سیاست‌های پوپولیستی، همگی موجب تشدید فشار‌های تورمی شده‌اند.»
این اقتصاددان افزوده «یکی از این عوامل، دشواری شدید مدیریت سیاست‌های پولی و مالی در محیطی است که تحت تاثیر فشار‌های سیاست‌های پوپولیستی قرار دارد. کشور‌هایی که چنین سیاست‌هایی را دنبال کرده‌اند و دارای ساختار‌های متمرکز اقتصادی و سیاسی بوده‌اند، همواره در مدیریت صحیح سیاست‌های پولی و مالی ناکام مانده‌اند. این کشور‌ها معمولاً به درآمد‌های یک‌محصولی، نظیر نفت، وابستگی شدیدی دارند که آن نیز خود عامل بی‌ثباتی است.»
اینهمه در حالیست که افزایش هر یک درصد تورم در اقتصاد کشور از یکسو تولید در ساختاری معیوب کنونی را زیر فشار قرار خواهد داد و از سوی دیگر سفره‌های مردم را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
سخنگوی اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران روز پنجشنبه ۱۱ اردیبهشت با تایید این خبر که قیمت لوبیاچیتی، یکی از پرمصرف‌تری حبوبات در سفره ایرانی، از کیلویی ۵۰۰ هزار تومان هم بالاتر رفته و از افزایش ۲۰۰ درصدی قیمت این کالای اساسی طی حدود دو ماه اخیر خبر داد و گفت در حالی که لوبیا چیتی باید حداکثر با قیمت کیلویی ۲۰۰ هزار تومان در اختیار مصرف‌کننده قرار بگیرد، اما با به وجود «حباب اقتصادی» تحت تاثیر تغییر الگوی ارزهای حمایتی و نوسان‌های قیمت ارز، کنترل قیمت انواع حبوبات از توان دولت خارج شده است.
فرشاد مؤمنی اقتصاددان و استاد دانشگاه نیز در سخنانی هشدار داده که بخش زیادی از مردم امکان داشتن زندگی شرافتمندانه را ندارند.
او گفته «ما یک جامعه شوک زده هستیم که این شوک کل نظم اجتماعی ما را به سمت فلج می‌برد و حیاتی‌ترین و فاجعه بارترین وجه این فلج، این است که امکان مشارکت مردم در سرنوشت اقتصادی‌شان و اینکه بتوانند با عزت نفس یک زندگی شرافتمندانه را اداره کنند، را به حداقل رسانده است. به هزار و یک دلیل، این روند چشم‌اندازی جز فروپاشی برای نظم اجتماعی ندارد.»
فرشاد مومنی افزوده «برای اولین بار در گزارش اقتصادی ۱۳۷۳ که سازمان برنامه منتشر کرد، آمده که ما پنج سال شوک نرخ ارز را اجرا کردیم، یافته کلیدی اش این بود که به ازای هر یک واحد درآمدی که حکومت از این طریق به دست می آورد، هزینه‌های مصرفی اش ۳/۵ برابر افزایش پیدا می‌کند.»
