کاهش بارندگی در استانهای مختلف سبب خشک شدن هشت سد و قرار گرفتن دستکم هشت سد دیگر در معرض خشکی کامل شده است. شرکت آب و فاضلاب استان تهران با اشاره به اینکه بارشها در پایتخت از ابتدای مهرماه تا کنون کمتر از یک میلیمتر بوده هشدار داده که پاییز تهران خشکتر از تابستان خواهد بود.
در حالیکه آخرین آمارها نشان میدهد بیش از دو سوم استانهای کشور در مهرماه بارندگی نداشتهاند، سدهای مختلف کشور یکی پس از دیگری در حال خشک شدن هستند؛ موضوعی که زنگ خطر جدی درباره تأمین آب مورد نیاز بخش شهری و کشاورزی را به صدا درآورده است.
سد «لار» در حوزه آبریز استان تهران، سد «دوستی» و سد «طرق» در استان خراسان «رضوی»، سد «استقلال» و سد «شمیل و نیان» در استان هرمزگان، سد «وشمگیر» در استان گلستان و سد «رودبار داراب» در استان فارس به دلیل خشکسالی و توقف ورود آب به مخزن سد، خشک شدهاند.
شرکت مدیریت منابع آب ایران نیز به تازگی گزارش داده که با گشت ۳۵ روز از شروع سال آبی جدید، میانگین بارشهای جوی کشور حتی به یک میلیمتر هم نرسید و خشکسالی حاد تمام استانهای کشور را تهدید میکند.
جدا از هفت سدی که در هفتههای گذشته خشک شدند، چند سد دیگر نیز در آستانه خشکی قرار دارند. آمارها نشان میدهد سد «سفید رود» در استان گیلان با داشتن ۳۲ میلیون متر مکعب آب تنها ۳ درصد پرشدگی دارد و نسبت به سال گذشته ۸۴ کاهش نشان میدهد.
سد «تهم» در زنجان با ۷ میلیون مترمکعب آب ۸ درصد پرشدگی دارد که موجودی آن ۵۶ درصد کاهش نشان میدهد. سد «تنگوئیه» سیرجان نیز با داشتن ۳ میلیون متر مکعب تنها ۶ درصد پرشدگی دارد و انباشت آن ۱۴ درصد کاهش یافته است.
سد «نسا» در کرمان با ۱۰ میلیون متر مکعب آب فقط ۶ درصد پرشدگی دارد و ۵۴ درصد کاهش نشان میدهد. سد «واشمگیر گلستان بوستان» در استان گلستان با ۹۹ درصد کاهش تقریباً در استان فارس هم وضعیت سد «رودبال داراب» به گونهای است که هیچ آبی در آن دیده نمیشود.
خشک شدن سدها نه تنها تأمین آب مورد نیاز بخش کشاورزی را با چالش جدی روبرو کرده بلکه زنگ خطر کمبود آب آشامیدنی در شهرهای مختلف را نیز به صدا درآورده است.
بهنام بخشی مدیر روابط عمومی و آموزش همگانی شرکت آب و فاضلاب استان تهران با بیان اینکه امسال خشکترین پاییز دوره آماری را تاکنون سپری کردهایم، گفت: با وجود گذشت بیش از یک ماه از آغاز سال آبی جدید، میزان بارندگی در تهران کمتر از یک میلیمتر گزارش شده است.
بهنام بخشی افزوده در حالی که آمار بارشهای تهران در مهرماه امسال رقم ناچیز ۰.۶ میلیمتر ثبت شده است، اما سال گذشته که کمبارشترین سال ۶۰ سال گذشته محسوب میشود، در مهرماه بیش از ۲۰ میلیمتر بارندگی در تهران ثبت شده بود.
مدیر روابط عمومی و آموزش همگانی شرکت آبفا تهران با اشاره به اینکه ایران وارد ششمین سال خشکسالیِ پیاپی شده گفته این شرایط ایجاب میکند که با دقت نظر، رفتار خردمندانه و مصرف مسئولانه از آب که کالایی تولیدشدنی نیست، استفاده کنیم.
هفته گذشته نیز محمد نورصالحی رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان با هشدار درباره بحران تأمین آب آشامیدنی پنج میلیون نفر در فلات مرکزی ایران گفته بود «با توجه به تداوم خشکسالیها و کاهش بارندگی اصفهان با تهدیدی جدی در حوزه آب شرب مواجه است، تهدیدی که نه تنها شهر اصفهان، بلکه مناطق گستردهای از فلات مرکزی ایران را درگیر کرده است.»
محمد نورصالحی نسبت به کاهش شدید ذخایر سد زایندهرود و تبعات آن هشدار داده و گفته بود «اگر روند کاهش ذخیره سد ادامه یابد، تا ۴۵ روز آینده، تأمین آب شرب شهروندان نیز با مشکل مواجه خواهد شد.»
او همچنین تأکید کرده بود «بیش از پنج میلیون نفر در استانهای اصفهان، یزد، چهارمحال و بختیاری و قم از زایندهرود برای شرب، صنعت و کشاورزی بهرهمند میشوند، اما الان دیگر بحث بحران کشاورزی یا صنعت نیست، بلکه آب شرب مردم در معرض خطر است. باید برداشتهای غیرشرب فوراً متوقف شود.»
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی در توضیح چرایی کمبارشی بیسابقه ایران در ماه مهر و احتمال ادامه وضعیت در ماههای آینده به روزنامه «فرهیختگان» گفته «احتمال وقوع «روز صفر آبی» برای تهران و برخی شهرها مانند مشهد و تبریز وجود دارد.»
احد وظبفه افزوده «نمیتوان برای این موضوع عدد احتمالیای اعلام کرد، زیرا اگر در دهه سوم آبان یا پس از آن سامانه بارشی مؤثری وارد کشور شود، شرایط تا حدی بهبود مییابد. اما در مجموع میتوان گفت احتمال وقوع وضعیت بحرانی کمآبی در حد متوسط وجود دارد.»
او با اشاره به اینکه «از نظر منابع سطحی، وضعیت نگرانکننده است» گفته به عنوان نمونه، مخزن سد «کرج» تنها حدود ۱۱ درصد پر است و سدهای «لتیان» و «ماملو» نیز مدتهاست از مدار تأمین آب خارج شدهاند؛ بنابراین از نظر ذخایر سطحی، میتوان گفت تهران به شرایط نزدیک به روز صفر آبی رسیده است.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی احتمال داده از آذرماه بارشهای قابل توجه آغاز شوند: «تا حدود ۲۰ روز نخست آبان، چشمانداز بارندگی چندان امیدوارکننده نیست و شرایطی مشابه مهرماه خواهیم داشت. البته با کاهش دما روبرو خواهیم بود، اما از نظر بارش، مناطق مرکزی و دامنههای جنوبی البرز همچنان تقریباً بدون بارندگی باقی میمانند. در ادامه و با سردتر شدن هوا، به تدریج سامانههای جوی و جبههای به عرضهای پایینتر نفوذ خواهند کرد. امیدواریم در آذرماه شاهد بهبود شرایط و بارشهای نسبتاً مطلوب باشیم.»
صادق ضیاییان رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوای سازمان هواشناسی کشور، اما توضیحاتی داده که نشان میدهد حتی تا پایان زمستان هم کمآبیها ادامه خواهد داشت. او گفته «بارشها در پاییز کمتر از نرمال خواهد بود و بیشترین «کاهش بارش» (نسبت به میانگین بلندمدت) را از نیمه آبان تا نیمه آذر خواهیم داشت.»
صادق ضیاییان افزوده «همه ساله در دوره یکماهه نیمه آبان تا نیمه آذر بارشهای خوبی داشتیم؛ امسال نیز در این بازه بارش خواهیم داشت، اما از میانگین بلندمدت ۵۰ ساله پایینتر خواهد بود. انتظار میرود در دی و اسفند بارشهای نرمالی در سطح کشور داشته باشیم، اما بدان معنی نیست که کمآبیها جبران شود.»
