حسین مهاجری عضو شورای اسلامی شهر کرج اعلام کرده در کاخ مروارید، کاخ شاهدخت شمس پهلوی، «سقفها فرو ریخته، دیوارها و مبلمان داخلی بهشدت آسیب دیدهاند و عملا با فضای رهاشدهای مواجه هستیم.»
کاخ مروارید به عنوان یکی از برجستهترین بناهای ایران و یکی از مهمترین آثار معماری مدرن جهان با اقدامی سازمانیافته از سوی جمهوری اسلامی به ویرانی کشیده است.
مالکیت این کاخ در دست سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است و برخی مدیران میراث فرهنگی میگویند قرار است دولت مالکیت آن را در دست بگیرد.
اکنون حسین مهاجری گفته «کاخ مروارید سالهاست رها شده و آسیب زیادی دیده است. شهرداری کرج پیشتر اعلام آمادگی کرده بود با جذب سرمایهگذار، این کاخ را به موزه تبدیل کند، حتی طرحی با عنوان «موزه جواهرات» مطرح شده بود.»
کاخ مروارید در سالهای ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۷ با زیربنای ۲۵۰۰ متر در بلوار ارم مهرشهر کرج و توسط بنیاد فرانک لوید رایت و با هزینهای بالغ بر یک میلیون دلار آمریکا ساخته شد. طراحی این بنای منحصر به فرد ویلیام وسلی پیترز معمار معروف آمریکایی بود.
سازه اصلی و طرح کاخ به شکل یک سفرهماهی است که صدفی را دربرگرفته است. همه فضاهای معماری در زیر سقفی با فرم حلزونی و با نورگیرهای گوناگون و بهشکل دانههای مروارید ساخته شده است. در گوشه شمالی کاخ و در محوطه بیرونی دریاچه نیز بهشکل بالههای سفرهماهی طراحی و ساخته شده است.
این بنا دربردارنده فضاهای گوناگونی از جمله تالار طلایی بار، دفتر مخصوص شمس، تالار پذیرایی، سالن سینما، سالن بیلیارد، استخر، آبنما، محل نگهداری پرندگان کمیاب، اتاقهای خواب است و یکی از مهمترین بخشهای این کاخ اتاق صدف است که دارای تزئینات مختلفی بوده، بهخصوص نمای بیرونی آن که به صورت حلزونی شکل ساخته شده است. در طراحی فضای بیرونی دریاچه کوچکی از سه طرف کاخ را احاطه کرده و به زیبایی آن افزوده است.
بعد از انقلاب این بنای ارزنده توسط بنیاد مستضعفان مصادره شد. این بنیاد اقدامی برای حفظ و نگهداری از کاخ نکرد و در نهایت در سال ۱۳۸۶ کاخ مروارید و ۱۰۱ هکتار از زمینهای اطرافش در قراردادی غیرقانونی از سوی بنیاد مستضعفان به مبلغ ۷۰ میلیارد ریال به بنیاد تعاون سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فروخته شد.
اوایل دهه ۹۰ بود که خبر رسید بنیاد تعاون قصد دارد در محدوده این بنا هفت هزار واحد مسکونی بسازد. خبری که با واکنشهای بسیار مواجه شد و در نهایت طرح تغییر کاربری اراضی محدوده کاخ مروارید به تجاری و مسکونی از سوی شورای عالی معماری و شهرسازی رد شد.
در همه این سالها اما کاخ مروارید به حال خود رها شده بود. این در حالی بود که در سال ۸۱ مجموعه کاخ مروارید، در فهرست میراث ملی به ثبت رسید و سال ۹۳ عرصه و حریم آن مصوب و ابلاغ شد. در همین سال مدیریت مجموعه به میراثفرهنگی واگذار شد، اما مالکیت اصلی همچنان با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی باقی مانده است!
سه سال پیش عزتالله ضرغامی وزیر وقت میراثفرهنگی، در بازدید از مجموعه کاخ مروارید دستور داده بود بهسرعت وضعیت مالکیت مجموعه حل و این بنا برای بازدید عموم آماده شود. مدیرکل وقت میراثفرهنگی البرز هم اعلام کرده بود مرمت بنا به زودی آغاز میشود. پس از سه سال هنوز مرمت بنا آغاز نشده است. هنوز وضعیت مالکیت مشخص نیست!
شهباز محمودی، معاون میراثفرهنگی البرز که چند سالی مدیریت پایگاه ملی کاخ مروارید را هم بهعهده داشت، درباره وضعیت بنا و الزامات مرمت آن به روزنامه «پیام ما» گفته «با توجه به اینکه مالکیت مجموعه در اختیار نهاد دیگری است، بودجه چندانی هم به مرمت آن تخصیص پیدا نمیکند. با اعتبارات دولتی محدود که سالانه یک یا دو میلیارد تومان است، حداقل ۳۰ سال زمان نیاز است تا بخشی از مشکلات بنا رفع شود. برآورد کلی این است که این مجموعه حداقل ۴۰۰ میلیارد تومان سرمایه نیاز دارد تا بهطور کامل مرمت و بهشکل اولیه خود بازگردد.»
همچنین نادر زینالی مدیر میراث فرهنگی استان البرز نیز مدعی شده انتقال مالکیت کاخ مروارید به زودی انجام خواهد شد: «بعد از چندین جلسه، به نقطه نهایی رسیدهایم. پرونده در گردش کار است تا مجموعه به میراثفرهنگی بهعنوان نماینده دولت واگذار و سند آن بهنام دولت ثبت شود. قرار است دولت در ازای ۱۰۱ هکتار زمین این مجموعه، زمین معوضی را به سپاه واگذار کند. میتوان گفت این روند ظرف یک تا دو ماه آینده نهایی خواهد شد.»
فعالان میراث فرهنگی امیدوارند با انتقال مالکیت کاخ مروارید، روند مرمت این کاخ و حفظ آن به عنوان یکی از بناهای تاریخی ارزشمند کشور آغاز شود.
