توزیع نان یارانه‌ای با استفاده از «کد ملی» در استان‌های مختلف ایران آنهم با عنوان «هوشمندسازی یارانه آرد و نان» آغاز شده است. در این بین صدها هزار شهروند بی‌شناسنامه که غالبا در استان‌های شرقی ایران ساکن هستند از دریافت نان با نرخ دولتی محروم می‌شوند!
دولت ابراهیم رئیسی یارانه گندم را از زمستان گذشته حذف کرد و نرخ گندم دولتی به بخش تولیدی را از کیلویی ۲۵۰۰ تومان به ۱۲۰۰۰ تومان افزایش داد. با اینهمه اعلام شد که برای نان یارانه جدیدی طراحی و راه‌اندزای شده که با سهمیه‌بندی نان به ازای هر فرد، نان با نرخ دولتی از سوی نانوایی فروخته و تفاوت قیمت نان دولتیِ سهمیه‌بندی و نرخ آزاد به نانوا پرداخت می‌شود. این طرح از استان‌های قزوین و زنجان آغاز و حالا در سراسر ایران به اجرا درآمده است.
محمد قربانی معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی در این طرح گفته است که خرید نان فقط با کارت بانکی متصل به کد ملی در واحدهای نانوایی امکان‌پذیر است و هیچ کارت دیگری برای خرید نان صادر نمی‌شود.
در این میان دولت هیچ راهکاری برای افراد بدون شناسنامه که از محروم‌ترین و تنگدست‌ترین اقشار هم هستند، در نظر نگرفته و حالا حتی تهیه نان نیز برای بخش مهمی از جامعه به بحران تبدیل شده است.
آمار غیررسمی از وجود نزدیک به یک میلیون شهروند بی‌شناسنامه در سراسر کشور حکایت دارد که با اجرای طرح «هوشمندسازی یارانه آرد و نان» برای خرید قوت غالب خود دچار مشکل تهیه نان می‌شوند! البته این آمار نیز قطعا مانند دیگر اعداد و ارقام رسمی قابل اعتماد نیست.
استان سیستان و بلوچستان با آمار رسمی ۵۵ هزار شهروند بی‌شناسنامه و آمار غیررسمی بیش از صد هزار نفر، رتبه نخست را در آمار افراد بدون شناسنامه دارد. همچنین استان‌های تهران، قم، گلستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی و خراسان شمالی نیز دارای شمار زیادی از افراد شناسنامه ندارند. در غالب موارد این افراد حاصل ازدواج مادر ایرانی با پدر غیرایرانی هستند که به دلیل قوانین جمهوری اسلامی از داشتن شناسنامه محروم می‌شوند. همچنین در برخی موارد نیز ساکنان روستاهای کم‌جمعیت در مناطق دورافتاده به دلیل نبود امکانات و فقر و مشکلات برای رفت و آمد به شهر، برای فرزندان خود اصلا شناسنامه تهیه نکرده‌اند و خودشان نیز شناسنامه‌ای ندارند! در برخی موارد نیز افراد بی‌شناسنامه، شهروندان حاصل از روابط خارج از ازدواج رسمی هستند.
حالا این افراد که اکثراً از تنگدست‌ترین اقشار ایران به شمار می‌روند و پیشتر از بسیاری از خدمات شهروندی از جمله داشتن حساب بانکی و دفترچه بیمه خدمات درمانی محروم بوده‌اند، حالا نمی‌توانند نان یارانه‌ای با قیمت دولتی تهیه کنند. به ویژه آنکه اغلب خانواده‌های بی‌شناسنامه پرجمعیت نیز هستند و نان غذای اصلی آنهاست!
در همین رابطه روزنامه همشهری گزارش داده که افراد بی‌شناسنامه‌ی سیستان و بلوچستان بیشتر در زاهدان، چابهار، دشتیاری، سراوان و هیرمند زندگی می‌کنند. در این گزارش آمده یکی از ساکنان بی‌شناسنامه سیرکان، مرکز بخش بم‌پشت، پیش از این به‌دلیل جمعیت بالای خانواده روزانه تا ۱۰ عدد نان با پول نقد خرید می‌کرده و حالا چند روزی است دست به دامان همسایه شده است. او به همشهری توضیح داده که «کارم این شده که هر روز دم خانه همسایه بروم، به او پول نقد بدهم و کارت بانکی‌اش را برای خرید نان قرض کنم اما تا کی می‌توانم کارت همسایه را بگیرم؟ نانوایی‌ها به هر نفر روزی ۵ عدد نان می‌دهند و همسایه نهایتا بتواند ۲ عدد نان از سهمیه خودش را به من اختصاص بدهد.»
منصور عدل مدیر بازرسی و نظارت بر بازار محصولات کشاورزی سیستان و بلوچستان هم به همشهری گفته که «در جلسات با متولیان [مسئولان] در وزارت کشور درباره بی‌شناسنامه‌ها سؤال کرده‌ایم. آنچه متولیان [مسئولان] به ما اعلام کرده‌اند این است که فعلا تا صدور دستور رسمی پول نقد استفاده می‌شود و تا آن زمان بی‌شناسنامه‌ها و افرادی که به هر دلیل کارت بانکی ندارند، تعیین تکلیف می‌شوند.»
خرید نان یارانه‌ای برای افراد بی‌شناسنامه در استان سیستان و بلوچستان در حالی به بحران تبدیل شده که پیشتر گزارش‌هایی از کمبود و گرانی نان در این استان منتشر شده بود.
عبدالناصر درخشان نماینده ایرانشهر و سرباز در مجلس شورای اسلامی دی‌ماه گذشته گفته بود که قیمت نان در ایرانشهر به ١٠ هزار تومان رسیده و این باعث ایجاد صف‌های طولانی شدە است. به گفته او مردم باید «پارتی» داشته باشند تا بتوانند نان از نانوایی بخرند!
این نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به وضعیت زیرساخت‌های «بد» استان سیستان و بلوچستان گفته کە جاده‌های اصلی این منطقه جزو غیراستانداردترین جاده‌های کشور هستند و جاده‌های روستایی به علت سیل از بین رفتەاند. به گفتە این نماینده مجلس اسلامی، علت اصلی گرانی نان سهل‌انگاری مقامات محلی است.
نبود زیرساخت‌های مناسب سبب شده حتی روستاییان دارای شناسنامه در این استان هم برای خرید نان یارانه‌ای که به صورت روزانه سهمیه‌بندی شده با مشکل روبرو شوند چون به دلیل مسافت طولانی روستا و شهر امکان رفت و آمد هر روزه به شهر و خرید نان سهمیه‌ای را ندارند.
رحیمه درازهی یکی از روستاییان دهستان بم‌پشت در شهرستان مرزی سراوان و یکی از محروم‌ترین شهرستان‌های سیستان و بلوچستان در اینباره گفته که «هوشمندسازی یارانه آرد و نان برای من هم که شناسنامه دارم، چالش ایجاد کرده. راهمان به مرکز شهرستان دور است و وسیله نقلیه هم نداریم و به همین دلیل همیشه ماهی یکبار به شهر می‌آمدیم و نان یک ماه را می‌خریدیم. حالا نانوایی‌ها می‌گویند بیش از ۵ عدد نان در روز نمی‌دهند و باید این مسیر طولانی را چندبار در ماه طی کنیم.»
اینهمه نشان می‌دهد طرح‌های جمهوری اسلامی از جمله طرح «هوشمندسازی یارانه آرد و نان» تا چه اندازه کارشناسی‌نشده، عجولانه و بی‌حساب تدوین و اجرا می‌شوند!
