یک پژوهشگر اقتصاد با اعلام آماری تکاندهنده از گسترش فقر در ایران گفته که بیش از ۸۰ درصد جامعه روستایی و ۴۵ درصد جامعه شهری استان سیستان و بلوچستان فقیر هستند. او همچنین افزوده که بیشتر از ۵۰ درصد جمعیت چابهار، ۴۰ درصد جمعیت بندرعباس و ۳۰ تا ۳۵ درصد جمعیت مشهد حاشیه‌نشین هستند.
افزایش رکود تورمی، کاهش ارزش پول ملی و کاهش قدرت خرید خانوار از جمله عواملی است که به تشدید فقر در ایران انجامیده است. در سالهای گذشته سرعت گسترش فقر در ایران شدت گرفته و آمارهای تکاندهنده‌ای درباره فقر در ایران منتشر شده است.
حجت میرزایی پژوهشگر اقتصاد امروز چهارشنبه ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۲ با اشاره به گسترش فقر و نابرابری در ایران گفته که «با این وضعیت شاهد تولید گزارش‌های پنهانی با مهر محرمانه و غیرقابل استناد و غیرقابل انتشار هستیم.»
او تأکید کرده بر اساس گزارشی که برای وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی تهیه شده، شکاف‌های منطقه‌ای بطور نگران‌کننده‌ای در شاخص‌های اجتماعی، انسانی و اقتصادی افزایش داشته است.
به گفته حجت میرزایی فاصله توسعه‌ای سیستان و بلوچستان با تهران شبیه غنا در مقایسه با کره جنوبی است و درآمد سرانه تهران به پنج برابر درآمد سرانه سیستان و بلوچستان رسیده و این نسبت برای سایر استان‌های حاشیه‌ای کشور هم بین سه تا چهار برابر است.
این پژوهشگر اقتصاد با ارائه آمارهایی درباره فقر در کشور گفته که ۸۵ درصد جمعیت کشور در استان‌هایی زندگی می‌کنند که درآمد سرانه‌شان ۵۰ درصد کمتر از تهران است و حدود ۴۰ درصد جمعیت کشور ساکن استان‌هایی هستند که نرخ بیکاری بلند‌مدت و پایدار بیشتر از ۱۵ درصد در دستکم یک دهه داشته‌اند. این وضعیت در استان‌هایی مانند کرمانشاه، لرستان، خوزستان و سیستان و بلوچستان به بیش از دو دهه می‌رسد و نرخ بیکاری در این استان‌ها به حدود دو‌برابر میانگین کشوری می‌رسد.
به گفته این پژوهشگر اقتصاد وضعیت فقر در استان سیستان و بلوچستان وخیم‌ترین شرایط در کشور را دارد بطوریکه نرخ فقر در استان‌های حاشیه‌ای به شرایط نگران‌کننده‌ای رسیده است و در سیستان و بلوچستان نرخ فقر در جامعه شهری ۴۵ درصد و در جامعه روستایی بیش از ۸۰ درصد جمعیت است.
میرزایی تأکید کرده که زمانی که یارانه معیشتی توزیع می‌شد، تقریبا تمام استان سیستان و بلوچستان به جز گروه بسیار اندکی مستحق دریافت یارانه شناخته شدند.
وضعیت دیگر شاخص‌های اقتصادی مرتبط با فقر و فلاکت نیز شرایط قابل توجهی دارند. برای نمونه شاخص امید به زندگی مردان در سیستان و بلوچستان بین هشت تا ۱۰ سال و بین زنان حدود شش سال کمتر از میانگین کشوری است.
همچنین شکاف شاخص توسعه انسانی بین تهران و سایر استان‌ها روند فزاینده داشته و حاکی از شکاف عمیق بین هرمزگان، سیستان‌و‌بلوچستان و اردبیل با تهران است.
از سوی دیگر نابرابری در سطح استان‌ها هم افزایش داشته و بیشتر از ۵۰ درصد جمعیت چابهار، ۴۰ درصد جمعیت بندرعباس و ۳۰ تا ۳۵ درصد جمعیت مشهد حاشیه‌نشین هستند.
حجت میرزایی از وجود «فقر خشن» خبر داده و گفته که در زمینه دسترسی به مسکن، تغذیه مناسب و آموزش شاهد فقر خشن هستیم و بنا بر گزارش رسمی وزارت راه و شهرسازی طول انتظار خانه‌دار‌شدن دهک اول درآمدی به ۲۴۸ سال رسیده است و در زمینه دسترسی به منابع طبیعی شاهد مهاجرت افراد از استان‌های پیش‌ازاین برخورداری مانند فارس و اصفهان به مناطق شمالی کشور هستیم.
این پژوهشگر اقتصادی همچنین توضیح داده که نرخ بهره‌وری به پایین‌ترین سطح ۱۴ سال گذشته رسیده و به همراه نرخ بالای بیکاری به فقر خشن دامن زده است. به جز این بر اساس گزارشی که در سال ۱۴۰۰ برای وزارت کار تهیه شده است، میزان فعالیت غیررسمی افراد به ۴۰ درصد رسیده و در برخی استان‌ها تا ۶۰ درصد هم می‌رسد. فعالیت‌های انسان‌ستیز مانند کولبری، شوتی، زباله‌گردی و… از‌جمله این فعالیت‌های غیررسمی است.
بر اساس توضیحات این پژوهشگر در حال حاضر دغدغه اصلی دولت از تأمین زیرساخت‌های اقتصادی به تأمین کالاهای اساسی، نان، آب و گاز و… تقلیل یافته و استان‌های کشور گورستان پروژه‌های بر زمین مانده عمرانی شده‌اند.
حجت میرزایی تأکید می‌کند که در چند دهه گذشته شمار نمایندگان استان‌های محروم مانند کردستان، ایلام و سیستان‌و‌بلوچستان در جمع تصمیم‌گیران کلیدی کشور به ۱۰ نفر نمی‌رسد و در مقابل نمایندگان فرصت‌طلب استان‌های توسعه‌یافته در جمع مدیران کلیدی تلاش کرده‌اند جریان منابع را هرچه بیشتر و بیشتر به سمت استان‌های برخوردارتر منحرف کنند.
ایران در میان پنج کشور با بدترین نرخ تورم مواد غذایی در دنیا قرار دارد
هفته گذشته نیز مهدی روشنفکر نماینده بویراحمد، دنا و مارگون در مجلس شورای اسلامی در نشست «بررسی آسیب‌های اجتماعی در استان کهگیلویه و بویراحمد» گفت که فقر، فلاکت، بدبختی، آسیب‌های اجتماعی، کمبود امکانات و تجهیزات در برخی از مناطق استان کهگیلویه و بویراحمد بیداد می‌کند.
این نماینده مجلس شورای اسلامی گفت که «در زیلایی بویراحمد، دختران ۱۴ سالهای را می‌بینید که چهره‌‌شان شبیه پیرزنان ۶۰ ساله شده است.»
روشنفکر درباره آمار بالای خودکشی در این استان هم گفت: «در یکی از مناطق استان، طی سه سال شاهد خودکشی ۶۰ جوان به دلایل فقر، اعتیاد، بیکاری و کمبود امکانات بودیم.»
کاهش ارزش پول ملی و بی‌ارزش شدن درآمدهای ناچیز در کنار تورم یکی از عوامل مهم در افزایش فقر است. فرامرز توفیقی فعال کارگری و نماینده پیشین کارگری در شورای عالی کار اوایل این ماه با اعلام افزایش سه میلیون تومانی خط فقر در یک ماه گذشته از ۱۸ میلیون تومان به ۲۱ میلیون تومان گفت: «گوشت، دیگر به طور کامل از سبد خرید خانوار‌های کارگری حذف شده و در بخش لبنیات، کاهش حجم و کیفیت اتفاق افتاده است بنابراین در این شرایط صحبت از نرخ سبد معیشت، بیشتر شبیه یک جوک است و به طنز می‌ماند.»
او در گفتگو با خبرگزاری «ایلنا» با بیان اینکه دولت بزرگترین کارفرمای کشور است و می‌خواهد کمبود بودجه و نقدینگی خود را با عدم افزایش دستمزد کارگران و کارکنان جبران کند افزود: «دولت نه تنها با افزایش قانونی دستمزد مخالف کرد و حالا هم به صراحت می‌گوید اصلاح دستمزد در دستور کار نیست بلکه به هیچ یک از وعده‌های کنترل تورم هم پایبند نماند به طوری که همه قیمت‌ها در یک ماه اخیر بیش از ۴۰ یا ۵۰ درصد افزایش یافته است.»
فرامرز توفیقی تصریح کرد که «در این میان، سکوت نمایندگان مجلس که در مقابل مرگِ ماده ۴۱ قانون کار اتفاق افتاده، ناامیدکننده است و متاسفانه آقایان این روز‌ها به جای حل مشکل حقوق‌بگیران، به حواله خودرو‌های شاسی‌بلند مشغول هستند.»
همزمان جبار کوچکی‌نژاد عضو کمیسیون برنامه بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی هم گفته که «بر اساس مصوبه اعضای کمیسیون برنامه بودجه و محاسبات مجلس، حقوق کارکنان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی در سال جاری به میزان ۲۰ درصد افزایش می‌یابد.»
آمار رو به افزایش خودکشی در ایران ارتباط مستقیم با «شاخص فلاکت» دارد
هر چند جمهوری اسلامی می‌کوشد آمارهای مرتبط با فقر را سانسور یا به صورت عمومی منتشر نکند اما گسترش فقر در کشور آنقدر بارز است که دیگر قابل فرافکنی و انکار نیست. بسیاری از رسانه‌های حکومتی نیز نسبت به فقر و عوارض آن هشدار می‌دهند.
روزنامه «سازندگی» در گزارشی نوشته که در سالهای اخیر شاهد افزایش حاشیه‌نشینی هستیم، به شکلی که با قبل از انقلاب قابل مقایسه نیست. حاشیه‌نشینان پیش از انقلاب کمتر از ۵ درصد جمعیت شهرنشین بودند، اما الان بالای ۲۵ درصد هستند. جایی که چگالی فقر بالا برود، تله فقر ایجاد می‌شود و افرادی که به دام آن می‌افتند، دیگر نمی‌توانند از آن بیرون بیایند. بیکاری فزاینده، تورم و فشار اقتصادی هم مزید بر علت می‌شود.
روزنامه «هم‌میهن» هم در گزارشی نوشته که «رکن اصلی قدرت یک حکومت تعلق خاطر مردم و شهروندان آن جامعه به میهن، مردم و حکومت خود است و این حاصل نمی‌شود جز از طریق رفع تبعیض، فساد، فقر و نیز لمس‌کردن آزادی و باز بودن راه برای پیشرفت. امروز فقر بیش از هر چیز دیگری شیره این جامعه را می‌کشد و آن را به مرز عصیان می‌رساند. فقر را جدی بگیرید، جدی‌تر از هر چیز دیگر.»
روزنامه «جمهوری اسلامی» در شماره روز شنبه ۲۳ اردیبهشت با انتقاد از سیاست‌های اقتصادی رژیم جمهوری اسلامی که منجر به فقر مردم شده، تصریح کرده است «نانِ مردم را تأمین و تضمین کنید، بسیاری از نابسامانی‌های اخلاقی و رفتاری اصلاح می‌شوند. نان، با ایمان رابطه تنگاتنگ دارد.»
این روزنامه نوشته که دولت سال گذشته گفته بود فقط «مرغ، تخم مرغ، لبنیات و روغن» گران می‌شود. کاش آن روز صدای خبرگان اقتصادی شنیده می‌شد؛ نشد آن روز اما کاش امروز تدبیری کنند تا شاید این تورم را – که افسار پاره کرده است – بشود دوباره مهار زد.
روزنامه «جمهوری اسلامی» خطاب به مسئولان هشدار داده است: «باور کنند حضرات که حال جامعه ناخوش است. از ناخوش احوال هم نمی‌توان امید کارهای بزرگ داشت. معیشت مردم را تامین کنید، معادِ خودشان را تضمین خواهند کرد.»
