کتایون حلاجان – «یکی بود یکی نبود غیر از خدا هیچکس نبود. داستان‌های ایرانی معمولا اینگونه آغاز می‌شوند و ما امروز داستان بیژن و منیژه را برای شما نقل می‌کنیم. روزی روزگاری در سال‌های ١٩٧٠ میلادی در ایران چهار دانشگاه وجود داشت، حکومت پادشاهی در ایران سقوط کرد و رژیم اسلامی قدرت را تصاحب نمود. مبارزه‌ای نافرجام، مردمی فدا شده، جوانانی پر از امید با رازهایی درهم پیچیده و عشق، عشقی که نمی‌دانیم با آن چه کنیم و دیگر نمی‌داند به کجا باید برود.»
نمایش «عروسکهای پارسی» نوشته آیدا اصغرزاده اینگونه آغاز می‌شود.
آیدا اصغرزاده نویسنده و هنرپیشه ساکن فرانسه است. خانواده او پس از روی کار آمدن حکومت اسلامی به اجبار ایران را ترک کرده و در فرانسه ساکن شدند.
آیدا اصغرزاده دانش‌آموخته ادبیات مدرن و سینما از دانشگاه سوربن پاریس است. او به موازات تحصیلات دانشگاهی تئاتر را هم آموزش دید و با ایفای نقش در چند نمایشنامه وارد عرصه تئاتر در فرانسه شد. در سال ۲۰۱۳ نمایشنامه «آدم‌های لرزان» (Les Vibrants) را نوشت و آن را در جشنواره «آوینیون» به روی صحنه برد. همچنین در سال ۲۰۱۶ نمایشنامه «دست لیلا» (La main de Leïla) را با همکاری «کامل ایسکر» نوشت.
آیدا اصغرزاده از سال ۲۰۰۹ در چند فیلم و سریال به عنوان هنرپیشه نیز ایفای نقش کرده است.
«عروسکهای پارسی» نام آخرین نمایشنامه آیدا اصغرزاده است که در پاریس و شهرهای دیگر فرانسه به روی صحنه رفته و بسیار پرمخاطب و موفق بوده است. نمایشنامه‌ای کمدی– تراژیک که برای بسیاری از ما ایرانی‌ها یادآورِ روزهای تلخ و وحشتناک سال ١٣۵٧ است.
نمایشنامه روایتِ سرنوشت خانمی ایرانی در فرانسه است که به همراه رئیس و دو دختر خود به تعطیلات زمستانی می‌رود. دختران وی هیچ اشتیاقی برای گذراندن تعطیلات زمستانی همراه با خانواده و برگزاری مراسم سال نو را ندارند.
در خلال اتفاقاتی که برای این خانواده در این تعطیلات می‌افتد نویسنده‌ی متن مروری کمدی– تراژیک بر تحولات ایران در اواخر سال‌های ١٩٧٠ میلادی دارد.
«عروسکهای پارسی» نگاهی تلخ اما آمیخته با طنز به برخی مخالفان حکومت پادشاهی و مبارزه آنها تا وقوع انقلاب اسلامی در ایران دارد. همچنین داستان زندان‌ها، شکنجه‌ها، اعدام‌ها و سپس وحشت‌زدگان و جان به دربٌردگانی که در تاریکی شب‌ها مرزهای ایران را برای همیشه پشت سر گذاشته و جلای وطن می‌کنند.
«عروسکهای پارسی» در طول چند ماه نمایش خود در پاریس و شهرهای دیگر فرانسه بسیار موفق بوده است. همزمانی اجرای این نمایش با صدای بلندِ انقلاب مردم ایران جمعیت بسیاری را به سوی سالن این نمایش کشانده است.
توفان منوچهری نویسنده، بازیگر و کارگردان مقیم فرانسه که در «عروسکهای پارسی» چند نقش را به عهده دارد می‌گوید: «زمانی که با اسب به همراه مادرم از مسیر کوه‌ها فرار کردیم، تنها نه سال داشتم. مادرم پس از انقلاب به خاطر موقعیت پدرم که از یاران نزدیک و همرزم شاپور بختیار بود به زندان افتاد و شکنجه شد.»
وی می‌افزاید: «خاطرات زیادی از کودکی‌ام با پدرم ندارم زیرا او را بسیار کم می‌دیدم. ایران برای پدرم همیشه پیش از هر چیز در اولویت بود. او در زمان ازدواج با مادرم این را به او یادآور شده بود و گفته بود اگر روزی مجبورشود جان‌اش را برای ایران بگذارد این کار را خواهد کرد. او سرانجام در سال ١٣٨٠ چندی قبل از قتل شاپور بختیار در ترکیه توسط مزدوران جمهوری اسلامی به قتل رسید.»
توفان منوچهری در ادامه می‌گوید: «با اینکه در کودکی ایران را ترک کرده بودم اما اولین باری که به ایران رفتم، احساس عجیبی داشتم. همه چیز برایم آشنا بود؛ بوی خاک، شعاع نور آفتاب و… و آنجا بود که با خودم گفتم من متعلق به این سرزمین هستم. هنگامی که اعضای فامیلم در اطراف من به زبان فارسی صحبت می‌کردند به گریه افتادم. به آنها گفتم فرانسه کشور خوبی است و من هیچ کمبود و مشکلی در فرانسه ندارم و تمام امکانات برای من در آنجا مهیاست. اما احساس می کنم ریشه‌هایم را جایی قطع کرده‌اند و به خاک دیگری برده‌اند! نیم عظیمی از وجود من در ایران است.»
توفان منوچهری در پایان توضیح می‌دهد: «وقتی آیدا اصغرزاده به من پیشنهاد بازی در نمایش عروسکهای پارسی را داد بلافاصله پذیرفتم زیرا زندگی پدر و مادرم را برای من یادآوری می‌کرد.»
آیدا اصغرزاده نویسنده نمایشنامه «عروسکهای پارسی» می گوید: «داستان عروسکهای پارسی به من به ارث رسیده است و باید آنرا بازگو می‌کردم. پدر و مادر برای هر کودکی قهرمان هستند. من بسیار تحت تاثیر قرار گرفتم وقتی شنیدم پدر و مادرم برای پیروزی انقلاب مبارزه کردند و بعد به زندان افتاده و شکنجه شدند و سپس مجبور شدند از راه کوه‌ها فرار کنند، این واقعا تاثربرانگیز است.»
این هنرمند در ادامه می‌افزاید: «من در فرانسه به دنیا آمدم و بیشتر به فرهنگ این کشور نزدیک هستم اما همیشه خودم را یک ایرانی می‌دانم. اتفاقاتی که امروز در ایران می‌افتد مرا شگفت‌زده کرده است. شجاعت زنان و مردانِ ایران تحسین‌برانگیز و دیوانه‌کننده است. من به شجاعت آنها افتخار می‌کنم که زندگی خود را خطر می‌کنند و فریاد می‌زنند: می‌خواهیم آزاد باشیم!»
«عروسکهای پارسی» به قلم آیدا اصغرزاده و به کارگردانی رژیس والی با بازی آیدا اصغرزاده، کامل ایسکر، عزیز کبوچ، توفان منوچهری، سیلوان موسو، آریان موریر بار دیگر از ۱۴ سپتامبر در سالن La Pépinière-Théâtre هر شب در پاریس به نمایش درخواهد آمد.
این نمایش همچنین در جشنواره تئاتر مولیر امسال (٢٠٢٣) موفق به دریافت جایزه بهترین بازیگر نقش دوم مرد برای کامل ایسکر و همچنین بهترین نمایشنامه‌نویسی برای آیدا اصغر زاده شد.
*کپی رایت عکس‌های این گزارش به Alexandre Guerreiro© تعلق دارد.
