تداوم خشکسالی و تشدید بی‌آبی و همزمان فرونشست زمین در حالی ادامه دارد که یک کارشناس می‌گوید توسعه در سرزمین‌های خشک داخل فلات ایران غیرمنطقی است و بیش از ۵۰ درصد جمعیت باید به سمت سواحل بروند.
خشکسالی و تشدید کم‌آبی در بسیاری از شهرها و استانها شرایطی بحرانی ایجاد کرده و به گفته عیسی بزرگ‌زاده سخنگوی صنعت آب برخی شهرها «مشمول طرح تأمین اضطراری آب» هستند. سخنگوی صنعت آب افزوده که در تهران شاهد خشکسالی و شرایط ویژه برای تأمین آب هستیم.
بررسی داده‌های دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور نیز نشان می‌دهد که از ابتدای سال آبی جاری تا ۲۳ دی، درصد پرشدگی مجموع پنج سد تهران فقط ۱۴ درصد بود.
فرونشست زمین نیز به عنوان یکی از عوارض خشکسالی با سرعت در حال گسترش است بطوری که حتی استان‌های گیلان و مازندران با این پدیده‌ی تخریبی روبرو شده‌اند.
مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی با اشاره به خشکسالی و فرونشست زمین با استناد به گزارش مهندسین مشاور «ستیران» گفته که توسعه در سرزمین‌های خشک داخل فلات ایران غیرمنطقی است و بیش از ۵۰ درصد جمعیت باید به سمت سواحل بروند.
استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی درباره وضعیت تهران می‌گوید: «تهران به دلیل برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی و مدیریت ضعیف آب، فرونشست زمین قابل توجهی طی سال‌های اخیر تجربه می‌کند. آخرین بررسی‌ها نشان می‌دهد که محدوده فرونشست زمین به بخش‌های جنوب و جنوب غربی تهران رسیده است.»
به گفته مهدی زارع «بر اساس بررسی‌های سازمان نقشه‌برداری کشور، فرونشست زمین در منطقه جنوب غربی تهران از محدوده آزادراه تهران_ساوه تا آزادراه تهران_قم و همچنین مناطق ری و نازی‌آباد و بخش‌هایی از بوستان ولایت تا قسمت‌هایی از مناطق ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۸، ۱۹، ۲۰ و ۲۱ شهرداری تهران به‌ویژه در بخش‌های جنوبی آزادراه تهران-قم گزارش شده است.»استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی می‌گوید: «تهران با مشکل کمبود آب مواجه است. تأمین منابع آب مورد نیاز شهر تهران از محدوده وسیع‌تر از خود شهر، انجام می‌شود.»
علی بیت‌الهی رئیس بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات راه و شهرسازی اعلام کرده که «میزان فرونشست در سواحل مازندران در حالی به ۹ سانتیمتر در سال رسیده که در ۵ سال گذشته فرونشست در این منطقه صفر بوده. در ۵ سال گذشته اصلا با پدیده فرونشست در این استان مواجه نبودیم و به تدریج این رشد فرونشست به استان گیلان هم سرایت می‌کند.»
رئیس بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات راه‌و شهرسازی تأکید کرده که «در محدوده‌هایی با وضعیت آبی مناسب مانند استان مازندران شاهد وجود و رشد فرونشست هستیم و متاسفانه عقبرفت آب دریای خزر باعث شده که در استان پر آب استان مازندران و در برخی از گستره‌های این استان به سمت دریا به بالای ۹ سانتیمتر در سال رسیده است.»
وی با اشاره به اینکه آب دریا که عقب می‌رود، سطح آب زیرزمینی پایین می‌آید و یک بالانسی با آب اشباع‌شده ایجاد می‌کند اضافه کرد: «وقتی آب عقبرفت داشته باشد یعنی آب سطح دریا پایین رفته و با پایین رفتن سطح آب دریا، سطح آب زیرزمینی نوار ساحلی پایین می‌رود و از آنجاکه نوار ساحلی محیط ریزدانگی است اثر ملموس بر روی سطح زمین می‌گذارد و فرونشست را ایجاد می‌کند.»
بیت‌الهی با بیان اینکه تمام ساختمان‌های واقع در نوار ساحلی مازندران و بندر امیرآباد در معرض خطر هستند، گفت: «البته به سمت ارتفاعات امکان فرونشست وجود ندارد چون جنس لایه‌های زمین در این منطقه از سنگ است و در محیط سنگی فرونشست وجود ندارد اما به سمت محدوده‌های خاکی و نرم ساحلی با پایین رفتن آب، فرونشست شدیدتر می‌شود و این موضوع تنها به یک بندر و یک ناحیه محدود نمی‌شود.»
وی افزود: «اگر این روند عقبرفت آب دریای خزر ادامه پیدا کند، تبعات جدی فرونشست را در چند سال آینده در این منطقه می‌بینیم. در حال حاضر آثار آن را در خطه گیلان به صورت لکه‌های مجزا می‌بینیم که رفته رفته در این منطقه هم فرونشست گسترده خواهد شد.»
کاهش بارندگی و جریان نفوذی به زمین و برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی موجب فرونشست زمین می‌شود. پدیده‌ای که با شکاف‌ها و ترک‌های عمیق در دل زمین و سازه‌های مختلف از جمله خانه‌ها خود را نشان می‌دهد.
دشت‌های ایران اسیر بی‌تدبیری؛ فرونشست زمین ۳۵ درصد جمعیت کشور را تهدید می‌کند
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز آذرماه امسال در گزارشی به فرونشست زمین در ایران پرداخته و هشدار داده که بر اساس اطلاعات سال ۱۳۹۸، هژده استان کشور دارای محدوده‌هایی با خطر بالای فرونشست زمین هستند و فرونشست در ایران با نرخ بیش از ۵ برابر متوسط جهانی رخ می‌دهد. همچنین بیش از ۳۵ درصد از جمعیت کل کشور در معرض خطر این پدیده قرار دارند که برخلاف وقایعی مانند سیل و زلزله آثار محسوس و لحظه‌ای برجای نمی‌گذارد و پیامدهای آن با وجود خسارت‌بار بودن به دلیل پایین‌بودن سرعت وقوع و بروز نیافتن وجوه خارجی مشخص به راحتی قابل شناسایی نیستند.
این گزارش تأکید کرده مهم‌ترین پیامد فرونشست زمین را می‌توان در آثار زیانبار زیست محیطی آن دید. پس از اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی و افت سطح آب زیرزمینی بافت اسفنجی، خلل و فرج آبخوان‌های زیرزمینی دچار تراکم شده و از بین می‌رود. متراکم‌شدن لایه‌های زیرسطحی باعث کاهش چشمگیر میزان نفوذپذیری و تخلخل لایه‌ها شده و امکان آبگیری مجدد آنها به تدریج از بین می‌رود؛ در این حالت آبخوان استعداد ذخیره و انتقال آبی خود را از دست داده و در نهایت به مرگ آبخوان‌ها منجر خواهد شد.
همچنین تأکید شده که نفوذناپذیر شدن لایه‌های آبرُفتی منجر به گسترش روانآب‌های سطحی و جریانات سیلابی در دشت‌ها و فرسایش شدید خاک مغذی و زراعی می‌شود؛ خاکی که برای تشکیل یک سانتیمتر آن ده‌ها سال زمان لازم است و در صورت اتخاذ نکردن تمهیدات جدی برای کاهش خطرات فرونشست زمین، چهره دشت‌های سرسبز و حاصلخیز کشور را به بیابان و کویر تبدیل خواهد کرد.
مرکز پژوهش‌های مجلس همچنین نوشته که تا سال ۱۴۰۱ از مجموع ۶۰۹ دشت مطالعاتی کشور ۴۱۰ دشت معادل ۶۷/۳۳ درصد در شرایط بحرانی قرار داشته‌اند. بیشترین حجم اضافه برداشت آب در کشور نیز مربوط به حوضه‌های آبریز فلات مرکزی و شرقی است که نزدیک به نیمی از جمعیت کشور را در خود جای داده و حدود ۷۵ درصد از کل اضافه برداشت کشور مربوط به آن است.
بخش دیگری از این گزارش به بحران فرونشست در جاده‌ها و خطوط راه‌آهن پرداخته و نوشته که خطوط راه‌آهن و مترو، اتوبان‌های بین‌شهری راه‌ها و معابر شهری و بین‌شهری اصلی و فرعی و فرودگاه‌ها به عنوان اصلی‌ترین محورهای جابجایی کالا و مسافر و همچنین خطوط آب و فاضلاب، گاز و خطوط فشار قوی انتقال نیرو که جزو سازه‌های خطی محسوب می‌شوند ممکن است در مسیر خود از مناطقی عبور کنند که تحت تأثیر اختلاف تراز فرونشست درزها و ترک‌های ناشی از آن و در نتیجه جابه‌جایی سطح زمین قرار می‌گیرند. متأسفانه، عبور خطوط راه‌آهن از نواحی مختلف کوهستانی و دشت‌ها در برخی استانها از جمله، اصفهان فارس و همدان از حد خطر عبور کرده و به بحران تبدیل شده است.
