یک مقام وزارت بهداشت ایران را بزرگترین مصرف‌کننده نان در جهان اعلام و تأکید کرده آرد سالم و نان کامل در زنجیره غذایی مردم ایران «سهم اندکی» دارد. یک اقتصاددان گفته بالا بودن سهم نان در سبد مصرفی خانوار ایرانی، جدا از نقش سنتی نان در سفره خانوار ایرانی، «ابعاد اقتصادی» دارد.
علیرضا زالی رئیس دانشگاه علوم پزشکی «بهشتی» گفته کشور ایران بزرگترین مصرف‌کننده نان در جهان است. در ایران مردم بین ۳۷ تا ۴۰ درصد از نرم جهانی بیشتر نان مصرف می‌کنند. در روستاها مقدار مصرف نان در مقایسه با شهرهای کشور به مراتب بالاتر است.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی «بهشتی» با ارائه آماری درباره سهم نان در تأمین کالری مصرفی شهروندان گفته «با ترکیب این دو الگو، در ایران بین ۴۵ تا ۶۵ درصد کالری شهروندان از طریق نان تأمین می‌شود.»
علیرضا زالی همچنین گفته که نان مورد مصرفی مردم «نان سالم» نیست و «آرد سالم و نان کامل در زنجیره غذایی سهم اندکی به خود اختصاص می‌دهد.»
بارها کارشناسان اقتصادی و تغذیه نسبت به افزایش مصرف نان و دیگر مواد حاوی کربوهیدرات مانند ماکارونی به دلیل عدم توانایی خانوارها به خرید مواد مغذی مانند پروتئین و سبزیجات هشدار داده‌اند.
فاجعه فقر در ایران؛ دریافت وام برای خرید موز، آرد و شیر دور نیست!
مرتضی عزتی اقتصاددان معتقد است بالا بودن سهم نان در سبد مصرفی خانوار ایرانی، جدا از نقش سنتی نان در سفره خانوار ایرانی، «ابعاد اقتصادی» دارد.
این اقتصاددان توضیح داده که «نان یک کالای نسبتا ارزان است اما جایگزین‌های خوراکی آن از جمله برنج، گوشت و انواع مختلف مواد غذایی که در سبد غذایی خانوار قرار می‌گیرند، همگی گرانتر از نان هستند؛ بنابراین هر اندازه که مردم فقیرتر شوند، مصرف نان آنها بطور طبیعی، بالاتر می‌رود. یکی دیگر از تبعات این وضعیت، را می‌توان این موضوع دانست که مصرف گوشت و سایر اقلام خوراکی از جمله برنج که یک جایگزین قابل قبول برای گوشت است پایین می‌آید. طی سال‌های اخیر به شکل روشن و مشخص می‌بینیم که وضعیت درآمدی خانوارهای ایرانی، به شدت پایین آمده است.»
مرتضی عزتی افزوده که «درآمد‌ها پایین آمده و مردم بطور نسبی در تامین نیاز‌های زندگی و به ویژه نیاز‌های اساسی با مشکلاتی مواجهند و این مشکل باعث شده که مردم از مصرف کالا‌های گرانتر مثل گوشت به سمت مصرف کالا‌های ارزان‌تر حرکت کنند. به جز مصرف نان، مصرف سیب‌زمینی نیز بین اقشار آسیب‌پذیر رو به افزایش است. حتی مصرف شیر و لبنیات نیز در سایه وضعیت اقتصادی به شدت افت کرده که موضوعی بسیار نگران کننده است و می‌تواند تبعاتی منفی در بحث سلامت اجتماعی داشته باشد.»
این اقتصاددان گفت: «یک پرسش که این جا مطرح می‌شود این است که چرا با وجود همه این مشکلات اقتصادی و مشکلات ریشه‌ای که اقشار ضعیف جامعه در حوزه تامین سبد معیشت خود دارند، باز هم حقوق و دستمزد‌ها افزایش پیدا نمی‌کند؟ اما اصلا مسئله تعیین دستمزد نیست. مسئله این است که تولید در کشور کاهش پیدا کرده و ما با رکود اقتصادی مواجهیم. وقتی تولید در کشور وجود ندارد، درآمدی هم وجود ندارد که به کسی اختصاص داده شود. مسئله این است که دولت اراده خود را بر رشد و توسعه اقتصادی متمرکز نکرده است. سیستم اقتصادی در ایران به شکلی عمل می‌کند که رشد اقتصادی به اندازه تامین نیاز‌های مردم افزایش پیدا نکرده است. اگر درآمد‌های مردم به هر علتی بیشتر از تولیدی که در کشور صورت می‌گیرد توسعه و رشد پیدا کند، قطعا تورم، تمامی درامد را به خود جذب می‌کند.»
کاهش مصرف مواد غذایی مفید با افزایش تورم؛ ایرانیان در چرخه‌ی مرگبار فقر و سوء تغذیه
وزارت بهداشت یک سال پیش گزارش داد سرانه مصرف لبنیات از ۹۰ کیلوگرم به ۷۰ کیلوگرم کاهش داشته و به حدود نصف میانگین سرانه مصرف لبنیات در جهان سقوط کرده است.
دکتر کوروش اعتماد مدیر کل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت نیز آبان امسال با ارائه آماری از وضعیت بروز پوکی استخوان در ایران اعلام کرد که «بر اساس آخرین مطالعه صورت گرفته با توجه به افزایش بروز سالمندی در کشور، بروز موارد پوکی استخوان رو به افزایش است. بطور مثال ۵۰ درصد افراد بالای ۵۰ سال کشور دچار پوکی استخوان هستند.»
مدیر کل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت، تغذیه ناسالم را در کنار عدم فعالیت بدنی، مصرف الکل و مصرف دخانیات بر افزایش پوکی استخوان موثر ارزیابی کرده و گفته سرانه مصرف لبنیات در کشور را بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی است.
دکتر کوروش اعتماد همچنین با اشاره به کمبود ویتامین D در میان افراد جامعه، گفته که «ناکافی بودن میزان این ویتامین در سطح جامعه بویژه در خانم‌ها بسیار بالا است به شکلی که بین ۵۰ تا ۷۰ درصد زنان مبتلا به کمبود ویتامین D هستند و همین موضوع هم عاملی برای افزایش پوکی استخوان است.»
هادی موسوی نیک مدیرکل مطالعات رفاه اجتماعی وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی نیز تیرماه امسال در سخنانی با انتقاد از اقدامات حمایتی دولت و نظام بودجه‌بندی کشور گفته بود که «۵۷ درصد از جمعیت ایران سوء تغذیه دارند و کالری لازم را دریافت نمی‌کنند.» وی توضیح داده که ۵۷ درصد از جمعیت کشور ۲۱۰۰ کالری در روز را دریافت نمی‌کنند. بنا بر اعلام بانک جهانی ۲۱۰۰ کیلو کالری استاندارد حداقل کالری روزانه مورد نیاز برای یک انسان است.
این مقام وزارت کار گفته بود که «الان ۵۷ درصد از جمعیت ایران سوء تغذیه دارند و ۲۱۰۰ کیلوکالری را دریافت نمی‌کنند و ما نمی‌توانیم این میزان انرژی را برای آنها تامین کنیم که از میان آنها ۱۴/۵ میلیون نفر بچه هستند و نزدیک ۱۰ میلیون نفر زیر ۱۲ سال می‌باشند یعنی یک فاجعه انسانی عجیب در حال اتفاق افتادن است.»
وبسایت «اقتصاد ۲۴» پیشتر در گزارشی با عنوان «ایرانیان در تله تورم، چاقی، بحران کمبود مصرف پروتئین» به کاهش مصرف مواد غذایی مفید و جایگزینی مصرف مواد خوراکی غیرمفید اما شکم پر کن در میان خانوارهای کشور پرداخته است.
در این گزارش با اشاره به اینکه «از اصلی‌ترین دلایل شیوع چاقی را باید تغذیه نامناسب و به خصوص حذف مواد غذایی پروتئینی و ویتامین‌ها و مواد مغذی کافی و لبنیات دانست» آمده که در انتهای سال گذشته، مصرف گوشت ایرانیان از ۱۳ کیلوگرم در سال ۱۳۹۰ به ۶ کیلو در سال ۱۴۰۰ رسیده و این مقدار طی یکسال از ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ برای دهک‌های پایین به زیر ۳ کیلوگرم کاهش یافته است. این کاهش ۵۰ درصدی مصرف گوشت سرانه درحالی است که در جهان و حتی در منطقه خاورمیانه مصرف گوشت قرمز تفاوت فاحشی با سایر نقاط جهان دارد.
زهرا عبداللهی، مدیر کل سابق دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، بارها درباره افزایش ناامنی غذایی به‌ویژه درباره طبقات محروم هشدار داده است.
او در مصاحبه‌های مختلف گفته ناامنی غذایی به ویژه در مناطق محروم کشور گسترش یافته و سبب افزایش شیوع سوءتغذیه کودکان زیر پنج سال و دیگر گروه‌های آسیب‌پذیر تغذیه‌ای مانند مادران باردار و نوجوانان، شده است.
این کارشناس همچنین به تشدید کمبود مصرف ریزمغذی‌ها مانند کمبود آهن، روی، ویتامین آ و کمبود دریافت مواد پروتئینی هشدار داده است.
این مقام پیشین وزارت بهداشت همچنین گفته وضعیت چند استان کم‌برخوردار کشور از جمله سیستان‌و‌بلوچستان، هرمزگان، کرمان، خراسان جنوبی و خوزستان به لحاظ امنیت غذایی نامطلوب‌تر است و در حال حاضر بدی تغذیه در استان‌های محروم موجب شده است که شیوع سوءتغذیه کودکان زیر پنج سال خود را به صورت لاغری، کم‌وزنی و کوتاه‌قدی نشان بدهد.
ایران در میان پنج کشور با بدترین نرخ تورم مواد غذایی در دنیا قرار دارد
تورم فزاینده با سرعت بالا، در کنار درآمدهایی که هم‌تراز با تورم افزایش نیافته، سفره خانوار ایرانی را کوچک کرده و میزان مصرف مواد غذایی را به شدت کاهش داده است.
وبسایت «خبرآنلاین» پیشتر در گزارشی اعلام کرده بود که در ۱۲ سال گذشته به صورت میانگین قیمت‌ها در بازار طلا ۵۰ برابر، در بازار ارز ۳۵ برابر، در بازار اتومبیل ۴۳ برابر و در بازار مسکن بیش از ۳۰ برابر افزایش یافته است.
در سال‌های گذشته غالبا تورم مواد غذایی نیز بالاتر از تورم عمومی اقتصاد بوده است. موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی وابسته به وزارت صمت هم ایران را در کنار کشورهایی چون زیمبابوه، در میان پنج کشور دارای بالاترین تورم مواد غذایی در جهان معرفی کرد. این آمارها بیانگر فقر غذایی شدید در کشور است.
داده‌های جدید مرکز آمار ایران نشان می‌دهد قیمت گوشت قرمز و گوشت مرغ در ایران طی یک سال گذشته ۹۳ درصد گران شده است. بر اساس این آمارهای جدید، در همین مدت، قیمت ماهی‌ها و صدف‌داران ۶۴ درصد، میوه و خشکبار ۵۱ درصد، نوشیدنی‌ها ۴۵ درصد و خوراکی‌ها نیز ۴۵ درصد افزایش قیمت داشته‌اند.
