ساختار درمانی ایران با مشکلات مختلفی از جمله مهاجرت کادر درمان و اساتید پزشکی تا پذیرش دانشجوی پزشکی خارج از ضوابط کنکور سراسری روبروست. کارشناسان مدت‌هاست نسبت به «فروپاشی نظام سلامت» در صورت ادامه روند کنونی هشدار می‌دهند.
دکتر رضا ملک‌زاده عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید که حدود ۴۰ نفر از اعضای هیئت علمی این دانشگاه طی دو سال گذشته اخراج یا بازنشسته شده‌اند.
رضا ملک‌زاده روز دوشنبه ششم فروردین به وبسایت خبری «جماران» گفت که این ۴۰ عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران که در دو سال گذشته اخراج یا بازنشسته شده‌اند.
او درباره پیامدهای کنار گذاشتن استادان با تجربه به عنوان «فاجعه»ای که سبب ناامیدی جوانان می‌شود هشدار داده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه با اشاره به کاهش ۲۰۰ پله‌ای رتبه دانشگاه علوم پزشکی تهران در دو سال گذشته، این وضعیت در دانشگاه را از جمله نشانه‌های «نا بسامانی در اکثر امور کشور» عنوان کرد و گفت: «تیم مدیریتی جدید جوّی در دانشگاه ایجاد کرده که علاقه، کار کردن و دلسوزی را کاهش داده و یک جوّ ناامیدی در دانشگاه به وجود آورده است.»
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران:
حدود ۴۰ نفر از بهترین اعضای هیأت علمی «دانشگاه علوم پزشکی تهران» اخراج یا بازنشسته شدندرضا ملک‌زاده عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، دوشنبه ششم فروردین‌ماه به وبسایت «جماران» گفت: «شاید حدود ۴۰ نفر از بهترین اعضای هیأت علمی اخراج… pic.twitter.com/lTCYeUdw9Z
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) March 25, 2024
اخراج، تعلیق و بازنشستگی زودهنگام اساتید دانشگاه از شیوه‌های سرکوب جمهوری اسلامی است که به ویژه پس از اعتراضات جنبش ملی که از شهریور ۱۴۰۱ آغاز شد، بطور گسترده علیه اساتید دانشگاه در ایران اجرا شد.
مرکز مرکز مشاوره حقوقی «دادبان» نیز بهمن امسال در شبکه «ایکس» اعلام کرد دست‌کم ۶۶ استاد دانشگاه در ایران طی دو سال گذشته به دلیل فشار نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی اخراج، تعلیق یا مجبور به استعفا شده‌اند.
در دو سال اخیر؛
بیش از ۶۶ استاد دانشگاه اخراج، تعلیق و یا مجبور به استعفا شدهاندهمان طور که جدول بالا نشان می‌دهد همزمان با آغاز خیزش سراسری، فشار نهادهای امنیتی بر دانشگاه‌ها و دانشجویان نیز به طور مضاعف افزایش یافته است، آنچنانکه در این مدت بالغ بر ۶۶ استاد دانشگاه اخراج،… pic.twitter.com/BSGp3YLBfI
— دادبان (@dadban4) February 9, 2024
هر چند آمار مشخص و رسمی از اساتیدی که از نظام آموزش عالی کنار گاشته شدند در دست نیست اما گزارش‌های برخی رسانه‌های داخلی حاکی از اخراج، تعلیق یا بازنشستگی زودهنگام صدها استاد دانشگاه طی دو سال گذشته و از دانشگاه‌های مختلف کشور است.
روزنامه «اعتماد» نیز در گزارشی اعلام کرده بود که از ابتدای مهر سال گذشته ۳۲ هزار استاد حق‌التدریسی از واحدها و رشته‌های مختلف این دانشگاه حذف شده و به جای آنها ۲۰ هزار دانشجوی ترم اول یا دوم مقطع دکتری دانشگاه آزاد برای تدریس به دانشجویان مقطع کاردانی و کارشناسی این دانشگاه جذب شده‌اند.
همچنین شمار زیادی از اساتید دانشگاه نیز به دلیل فشارهای امنیتی و اقتصادی و دخالت‌های نهادهای مختلف در روند تدریس، از کشور مهاجرت کرده‌اند.
حسین آخانی یک استاد دانشگاه تهران شهریورماه سال گذشته از مهاجرت ۵۰ عضو هیات علمی در دانشگاه تهران خبر داده و گفته بود که «شرایط چندان مساعد نیست» و یک نمونه آن بودجه پژوهشی است که در حال حاضر این بودجه به اندازه «چند شب کار کردن در اسنپ» هم نیست.
حسین آخانی گفته بود که «اگر چه آمار رسمی وجود ندارد، ولی در دانشگاه تهران نزدیک به ۵۰ عضو هیئت علمی رفته‌اند و من خبر موثق دارم که چند برابر آنها در حال تدارک رفتن هستند. اعضای جوانتر هیئت علمی با حقوق ناچیز امکان تدوام زندگی و کار علمی ندارند و طبیعی است از این فرصتها بیشتر استفاده خواهند کرد. عملا هیچ فارغ التحصیلی از دانشگاه های معتبر خارجی تمایل به برگشت به ایران ندارد و اگر هم گاهی این اتفاق می‌افتد دلایل دیگری دارد.
مهاجرت ۵۰ عضو هیئت علمی دانشگاه تهران؛ یک نماینده مجلس شورای اسلامی: رئیسی مسئول اخراج اساتید است
نظام درمانی ایران اما جدا از حذف اساتید دانشگاه، با مشکلات دیگری از جمله پذیرش بی‌ضابطه دانشجوی پزشکی و بیمارستان‌های در حال ورشکستگی روبرو است.
دکتر ایروان مسعودی اصل معاون نظارت و بازرسی امور فرهنگی و اجتماعی سازمان بازرسی کل کشور امروز دوشنبه ششم فروردین ۱۴۰۳ طی نامه‌ای خطاب به وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نسبت به پذیرش دانشجوی پزشکی خارج از ضوابط کنکور سراسری در دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی-درمانی کشور هشدار داد.
در این نامه آمده که «در روش پذیرش دانشجوی پزشکی از مقطع کارشناسی، اطلاع‌رسانی به آحاد جامعه به نحو مقتضی انجام نمی‌شود همچنین نظارت لازمه بر آزمون‌هایی که از سوی وزارت بهداشت (دانشگاه‌های علوم پزشکی) برای پذیرش با این روش انجام می‌شود، محل ابهام است که زمینه‌ساز سوءاستفاده افراد خاص از این روش پذیرش دانشجو را فراهم و عدالت آموزشی نیز خدشه دار می‌سازد.»
از سوی دیگر شرایط کاری سخت در بیمارستان‌های دولتی و دستمزدهای اندک سبب ناامیدی بخش زیادی از دانشجویان و فارغ التحصیلان پزشکی شده که انصراف از تحصیل، خودکشی و مهاجرت پزشکان از جمله نتایج آن است.
محمد رئیس‌زاده رئیس سازمان نظام پزشکی نیز هفته سوم اسفندماه گذشته اعلام کرد نظام درمانی ایران به زودی در برخی رشته‌ها مانند طب اورژانس، بیهوشی و اطفال با کمبود پزشک متخصص روبرو خواهد شد.
رئیس سازمان نظام پزشکی توضیح داده بود که «شرایط دستیاری باید برای پزشکان عمومی جذابیت داشته باشد؛ مشکل اصلی این است که دوره رزیدنتی به عنوان دانشجویی حساب می‌شود و میزان پرداختی به رزیدنت‌ها نیز پایین است. شرایط درآمدی نامطلوب در برخی رشته‌های تخصصی باعث شده تا میزان استقبال پزشکان از این رشته‌ها کمتر باشد.»
یک هفته پیش نیز دکتر مصطفی معین رئیس سابق سازمان نظام پزشکی در مطلبی با عنوان «سقوط پزشکی ایران در آینده نزدیک» در مورد شرایط جامعه پزشکی هشدار داد.
او با انتقاد از نهادهای اجرایی و صداوسیمای حکومت نوشته بود «ترویج شبه علم و خرافه به عنوان طب اسلامی و… در صداوسیما و توسط مسئولان و در واقع تحقیر جامعه پزشکی ایران که از بالاترین مقبولیت و اعتماد عمومی برخوردار است و در نتیجه مهاجرت و بلکه فرار سیل‌آسای پزشکان و پرستاران تحت تاثیر بی‌توجهی‌ها، اجحافات و قدرناشناسی‌های فوق» مسائلی هستند که به سقوط پزشکی ایران منتهی خواهد شد.
مهاجرت از ایران در حالی از سوی دانش‌آموختگان رشته‌های مختلف روندی صعودی دارد که در این میان مهاجرت کادر درمان از پزشکان تا پرستاران آمار بالایی را به خود اختصاص داده است.
حسنعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی خردادماه ۱۴۰۲ با بیان اینکه بیشتر شهرها و استان‌های کشور با معضل کمبود پزشک مواجه هستند، گفته بود که طی ۲ سال گذشته ۱۰ هزار نفر از جامعه پزشکی کشور برای مهاجرت اقدام کرده‌اند که گفته می‌شود ۳ هزار نفر از این تعداد پزشک بوده‌اند.
«روزنامه اعتماد» نیز در شماره ۱۶ بهمن‌ماه ۴۰۲ خود نوشت که تا نیمه اول امسال و نسبت به سال ۱۳۹۷، تعداد درخواست پزشکان برای دریافت گواهی حرفه‌ای CGS حدود ۲۰۰ درصد افزایش یافته است.
روزنامه «هم‌میهن» مهرماه پارسال در گزارشی به کشیده شدن موج مهاجرت از کشور که به استادان دانشگاه و مدیران حوزه بهداشت رسیده پرداخت و نوشت در موج برکناری اساتید باسابقه دانشگاه، استادان دانشگاه‌های علوم پزشکی هم در امان نمانده و برخی از آنها با وجود داشتن سوابق علمی قابل توجه در کشور یا با بازنشستگی‌های اجباری مواجه‌اند یا فضا برای ماندن‌شان مهیا نیست. از سوی دیگر مدیران برخی حوزه‌های پزشکی هم ماندن را به رفتن ترجیح داده‌اند.
این گزارش برای نمونه تأکید کرده بود که از مدیر اداره سلامت وزارت بهداشت تا مدیر گروه اپیدمیولوژی، مدیر مرکز کارآزمایی بالینی و مدیران مرکز تحقیق اعتیاد در برخی دانشگاه‌های علوم پزشکی از ایران مهاجرت کرده‌اند.
بخش دیگری از این گزارش تأکید کرده بود که حمید سوری رئیس پیشین کمیته کشوری اپیدمیولوژی کووید ۱۹ و عضو پیشین هیئت علمی گروه اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی «بهشتی» نیز پس از ماه‌ها خانه‌نشینی، در نهایت مهاجرت کرده است.
رضا لاری‌پور سخنگوی سازمان نظام پزشکی درباره مهاجرت کادر درمان و مدیران ساختار بهداشتی و درمانی کشور به «هم‌میهن» گفته بود که «آمار مهاجرت جامعه پزشکی نسبت به سال‌های قبل از کرونا تقریباً دو برابر شده است. تربیت پزشکان گران است و به همین دلیل همه دنیا به ویژه کشورهای پیشرفته بخشی از نیروهای سلامت‌شان را از سایر کشورها تأمین می‌کنند. نیروهای سلامت ما هم کیفیت بالا و مقبولیت خاصی دارند. آنها از عهده امتحانات لازم بر می‌آیند، بنابراین نیروهای کیفی ما را خیلی زودتر می‌برند. این مهاجر‌ت‌ها هم‌اکنون فقط به پزشک، پرستار، دندانپزشک و داروساز منحصر نیست و حتی ماما، پیراپزشک، فیزیوتراپ و بینایی‌سنج و… هم مهاجرت می‌کنند.»
مقصود فراستخواه جامعه‌شناس نیز گفته بود که در موسسات زبان در سال‌های گذشته ۲ زبان تدریس می‌شد اما امروز تقاضا به حدی است ۱۰ زبان مختلف آموزش داده می‌شود.
این جامعه‌شناس تأکید کرده بود که «عموم مردم، حتی کسانی که هزینه و استطاعت‌اش را هم ندارند، باز هم مهاجرت می‌کنند.»
موج مهاجرت از ایران به استادان دانشگاه و مدیران رده‌بالای حوزه بهداشت و درمان رسید
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، متوسط درآمد سالانه یک پزشک در ایران در سال ۲۰۱۹ حدود ۱۰ هزار دلار بوده است که در مقایسه با متوسط درآمد سالانه یک پزشک در آمریکا که حدود ۲۹۴ هزار دلار، در انگلستان حدود ۱۳۶ هزار دلار، در کانادا حدود ۲۵۸ هزار دلار، در استرالیا حدود ۲۰۷ هزار دلار و در آلمان که حدود ۱۱۱ هزار دلار بوده است، بسیار کمتر است.
نادر جهان‌مهر دانشیار اقتصاد سلامت و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی «بهشتی» بهمن سال گذشته در یادداشتی در روزنامه «دنیای اقتصاد» نوشت: «در حال حاضر در کشور ایران کمبود بیش از ۷۰ هزار نیروی پرستار و ۳۰ هزار نیروی پزشک وجود دارد و می‌تواند تأثیرات منفی جدی بر عدالت و دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی به‌ویژه در روستاها و شهرهای کوچک داشته باشد. از طرفی کمبود در نیروی کادر درمان می‌تواند منجر به افزایش ناخواسته و برنامه‌ریزی‌نشده در هزینه‌های سلامت مردم و تعرفه‌های پزشکی شود.»
یکی از راهکارهایی که طی سالیان اخیر، به منظور جبران کمبود نیروی کار در کادر درمان در کشور در نظر گرفته شده، افزایش ظرفیت‌های برنامه‌ریزی‌نشده در پذیرش دانشجویان پزشکی است؛ نادر جهان‌مهر در یاداشت خود با اشاره به این موضوع نوشته بود که «افزایش ظرفیت می‌تواند منجر به کاهش کیفیت آموزش پزشکی در کشور و در صورت عدم‌مدیریت مناسب، حتی افزایش مهاجرت مجدد این افراد شود.»
