در پی انتشار تخلفات شهرداری تهران در فروش آثار موزه‌هایی که زیر نظر این نهاد اداره می‌شود، روزنامه «هم‌میهن» چاپ تهران در گزارشی از وضعیت مبهم دست‌کم ۸۳ خانه تاریخی تحت تملک شهرداری خبر داده است.
روزنامه «هم‌میهن» در گزارشی درباره وضعیت خانه‌های تاریخی که در تملک شهردرای تهران قرار داشته و باید مرمت می‌شدند نوشته فعالان میراث فرهنگی می‌گویند، در شورای شهر چهارم و پنجم اقداماتی برای خرید خانه‌های تاریخی انجام شد اما مرمت و احیای آنها در دوره‌های بعدی پیگیری نشد.
این در حالیست که در لایحه بودجه سال ۱۴۰۳ شهرداری، برای کمک به موزه‌ها و اماکن تاریخی مناطق تهران درج شده است: کمک به موزه‌ها و اماکن تاریخی منطقه‌یک رقم دومیلیارد تومان، بهسازی و تجهیز موزه‌ها و اماکن تاریخی سطح منطقه‌هفت رقم دومیلیارد تومان، کمک به موزه‌ها و اماکن تاریخی منطقه ۱۰ رقم سه‌میلیارد تومان، کمک به موزه‌ها و اماکن تاریخی منطقه ۱۱ رقم سه‌میلیارد تومان، بهسازی و مقاوم‌سازی اماکن تاریخی و میراثی منطقه ۱۲، ۲۰ میلیارد تومان، مرمت عمارت معیرالممالک رقم چهارمیلیارد تومان، بهسازی و تجهیز موزه‌ها و اماکن تاریخی سطح منطقه ۱۲، دومیلیارد تومان و بهسازی و تجهیز موزه‌ها و اماکن تاریخی منطقه ۱۴ رقم دومیلیارد تومان تعیین شده است.
فعالان میراث فرهنگی فهرست بالا بلندی از اماکن تاریخی در تملک شهرداری تهران خبر می‌دهند که قرار بوده مرمت شوند و برخی نیز پروژه مرمت آنها از سالها پیش آغاز شده اما بی‌نتیجه مانده است.
فاز دوم مرمت خانه اتحادیه و تئاتر نصر از جمله این نمونه‌ها هستند که با وجود تملک از سوی شهرداری، مرمت آنها ادامه پیدا نکرده است. عمارت اتحادیه از خانه‌های قدیمی محله لاله‌زار است که مرمت آن از اواسط آبان‌ماه سال ۹۴ شروع شد و با توجه به وسعت آن ـبه گفته شهرداری تهرانـ تصمیم گرفته شد که پروژه در چند فاز انجام شود که فاز اول آن اواخر سال ۹۹ به اتمام رسید. شهرداری سال گذشته اعلام کرد که با رفع مشکل حقوقی تصمیم دارد مرمت فاز دیگر آن را عملیاتی کند. هم خانه اتحادیه و هم تئاتر نصر، در دوره شورای شهر چهارم خریداری شده بود و تئاتر نصر در خیابان لاله‌زار هم در سال ۹۶ به تملک شهرداری درآمد اما هنوز مرمت نشده است.
این گزارش در نمونه دیگری به خانه تاریخی علاءالدوله اشاره کرده که به دلیل باغ بزرگی که دارد در پروژه تملک باغات از سوی شهرداری خریداری شد و با وجود این، خبری از مرمت آن نیست.
همچنین خانه‌های تاریخی دیگر تهران مانند خانه هوشنگ مرادی هم در میان همین آثار قرار داشت که به تازگی قرار است پس از احیا به عنوان «خانه قصه» فعالیتش را ادامه دهد؛ خانه‌ای که آبان‌ماه سال ۹۹ توسط منطقه ۱۲ خریداری و پس از برگزاری مزایده به معمار و مدیر خانه «اردیبهشت عودلاجان» یعنی بهروز مرباغی واگذار شد تا احیا شود.
در میان همین خانه‌های تاریخی، خانه «امین لشگر» هم هست که چند سال پیش توسط شهرداری منطقه ۱۲ تملک شد که سه دانگ آن به‌نام یک شخص و سه دانگ دیگر به نام شهرداری است اما وضعیت بودجه مرمتی آن مشخص نیست. «هم‌میهن» تأکید کرده تاج این عمارت قاجاری به همراه بخش‌های دیگری از این خانه فروردین‌ماه امسال فروریخت و در شرایط نامناسبی است.
سازمان نوسازی شهرداری تهران، خانه تاریخی پیرنیا را هم در دوره شورای قبلی خرید، اما وضعیت مرمت آن هنوز نامشخص است.
گزارش «هم‌میهن» نشان می‌دهد طرح‌های مرمت این بناهای تاریخی بدون پاسخگویی از سوی شهرداری تهران و بدون مشخص شدن سرنوشت بودجه‌های تخصیص یافته به این طرح‌ها، نیمه‌کاره رها شده‌اند. برای نمونه سال ۱۴۰۱ یک فوریت طرح الزام شهرداری تهران به تملک خانه «عباس شیبانی» با رأی اعضای شورای شهر تهران تصویب شده بود، اما وضعیت آن روشن نیست.
اینها تنها نمونه‌ای از دست‌کم ۸۳ بنای تاریخی تحت تملک شهرداری تهران هستند که یا به حال خود رها شده و یا پروژه مرمت آنها نیمه‌کاره مانده و این بناها با خطر تخریب روبرو هستند.
احمد علوی، رئیس کمیته گردشگری شورای شهر تهران، درباره آخرین وضعیت تعیین اعتبار برای مرمت خانه‌های تاریخی تهران که توسط شهرداری خریده شده‌اند، به «هم‌میهن» گفته که موزه‌ها و خانه‌موزه‌ها بین سازمان‌ها، شرکت‌ها و مناطق تقسیم شده‌اند، مدیریت یکپارچه‌ای ندارند و هر سازمانی براساس مصوبات خود درباره وضعیت این خانه‌ها تصمیم می‌گیرد.
او افزوده «به همین دلیل ۲۰ اسفندماه سال گذشته مصوبه‌ای در صحن شورا تصویب شد به‌نام احیای بافت تاریخی تهران که به همین موضوع می‌پردازد و طبق ماده اول آن، تمام فعالیت‌هایی که در خانه‌های تاریخی و میراثی ذیل مدیریت شهری قرار دارند، باید در یک کمیته مشخص تایید شوند و بعد از گرفتن تاییدیه این کمیته تخصصی، اجرا شوند. در حال حاضر هم پیگیر تشکیل این کمیته هستیم.»
به گفته رئیس کمیته گردشگری شورای شهر تهران در سال‌های اخیر بودجه مرمت و احیای خانه‌های تاریخی در اختیار شهرداری افزایش یافته است: «برای برخی از این خانه‌ها به‌صورت مستقیم اعتبار در نظر گرفته شده و برای گروهی دیگر به‌صورت یکجا اعتباری حدود ۴۰۰ میلیارد تومان اختصاص داده شده است که باید برای مرمت‌شان تصمیم‌گیری شود. از سال ۱۴۰۰ تا امروز همه اعتبارات این حوزه افزایشی بوده است و برای همه خانه‌هایی که گزارش رسیده نیازمند اعتبارند، بودجه‌ای در نظر گرفته شده است.»
علوی از ردیف اعتباری کمک به موزه‌ها و خانه‌موزه‌هایی می‌گوید که در مناطق وجود دارند و اگر به آنها کمک نشود، آسیب می‌بینند اما علاوه بر آن به‌صورت اختصاصی هم هر خانه‌ای که در شورا مطرح شده، اعتباری دریافت کرده است؛ خانه‌هایی مانند وثوق‌الدوله و خانه فروغ فرخزاد. همچنین این امکان وجود دارد که این خانه‌ها با کمک خود بخش خصوصی احیا شوند که تا امروز شش خانه در منطقه ۱۲ احصا شد که نمونه آن خانه هوشنگ مرادی کرمانی است.
شهرداری تهران خردادماه امسال اعلام کرده بود که در کنار ایجاد خانه‌موزه فروغ فرخزاد قرار است خانه‌موزه پروین اعتصامی هم به‌عنوان یکی از موزه‌های جدید معرفی شود. البته این خانه، یکی از املاک شهرداری است که قرار است دوباره در اختیار شهرداری قرار گیرد. خانه استاد سعید نفیسی نیز قرار است تملک شود. رضوی، مدیرعامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی تهران هم گفته است، باتوجه به اینکه در شورای شهر تهران تصویب شده که خانه عباس شیبانی به خانه‌موزه انقلاب تبدیل شود، مالکیت این خانه که در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد است، پیگیری شده و قرار است در چارچوب توافق‌نامه‌ای با این وزارتخانه، خانه در اختیار شهرداری تهران قرار گیرد.
برخی از بناهای تاریخی که در اختیار شهرداری تهران است نیز تبدیل به موزه شده اما اموال این موزه‌ها نیز به شکل دیگری با تهدید روبرو هستند.
هفته گذشته رسول جعفریان استاد دانشگاه تهران در شبکه «ایکس» نوشت «امروز تعدادی کتاب با مهر کتابخانه آیت‌الله طالقانی را در بازار کهنه کتاب دیدم. گویا از خانه آن مرحوم که کتابخانه شده و دست شهرداری است. چطور این کتاب‌ها به این بازار راه یافته است؟ آیا کسی توضیحی دارد؟»
فرزندان آیت‌الله طالقانی در در دهه ۷۰ خورشیدی این خانه ۷۰ ساله را برای تبدیل شدن به موزه به شهرداری تهران دادند و از پنج سال پیش با انتقال همه اسناد و کتاب‌های آیت‌الله طاقلانی به این خانه، روند موزه شدن کتابخانه نیز آغاز شد. اکنون گزارش‌ها نشان می‌دهد کتاب‌های موجود در این کتابخانه از بازار سیاه کتاب تهران سر درآورده است!
ابوالحسن طالقانی، فرزند آیت‌الله طالقانی پیش از این به «هم‌میهن» گفته است که تا سالها این کتابخانه فعال بود و جوانان محل از این مکان استفاده می‌کردند: «حتی سالها مراسم سالگرد درگذشت پدرم را هم در این خانه برگزار می‌کردند اما بیش از یک‌سال است که ما مطلع شده‌ایم خانه تعطیل است. اوایل فکر می‌کردیم بحث مرمت و تعمیرات است اما با گذشت زمان متوچه شدیم درِ آهنی خانه را جوش فلزی زده‌اند و شیشه‌های خانه شکسته است.»
او افزوده «خبری به دست‌مان رسید از خبرگزاری‌ها که با مصاحبه از مردم محل متوجه شده‌اند خانه به جای کتابخانه «رهاخانه» شده است و این واقعه قلب هر آدم دلسوزی را به درد می‌آورد. خانه‌ای که روزهای بسیاری مأمن و مأوای مردم بود، امروز این‌گونه تحقیر شده و در حال تخریب، رها شده است و ما به عنوان اعضای خانواده پیگیریم که با خاطیان این سهل‌انگاری برخورد شود.»
سجاد عسگری دبیر کمیته پیگیری حفاظت از خانه‌های تاریخی تهران به «هم‌میهن» گفته که در شورای شهر قبلی، مرمت کتابخانه آیت‌الله طالقانی تصویب و اقداماتی هم برای آن انجام شد، اما در دوره جدید اعتباری برای آن تصویب نشده و به همین دلیل به‌نظر می‌رسد کار متوقف شده و کتابخانه تعطیل مانده است.
