رئیس اتاق بازرگانی تهران می‌گوید دو هزار متخصص ایرانی با ویزای «استارتاپی» کشور را ترک کرده‌اند و دستیار اجتماعی مسعود پزشکیان می‌گوید سن مهاجرت از ایران به زیر ۱۸ سال رسیده است. در این میان مسعود پزشکیان می‌گوید دانشجو باید طوری آموزش ببیند که با کتک هم مملکتش را رها نکند.
آمارهای جدید بیانگر اینست که موج مهاجرت شهروندان از ایران همچنان ادامه دارد. محمود نجفی عرب رئیس اتاق بازرگانی تهران اعلام کرده که طی دو تا سه سال گذشته بیش از دو هزار ویزای استارت‌آپی و کارآفرینی به مقصد کشورهای توسعه‌یافته و حتی کشورهای همسایه، برای جوانان ایرانیان صادر شده است.
محمود نجفی عرب افزوده آنچه امروز «مهاجرت» را به یک دغدغه ملی و مسئله اجتماعی و اقتصادی بدل کرده است؛ اوج گرفتن مهاجرت و شکل‌گیری موج گسترده تمایل به مهاجرت از کشور است.
رئیس اتاق بازرگانی تهران افزوده بر اساس آمارها در ۱۰ سال اخیر به صورت متوسط سالانه ۲۷ هزار ایرانی اقامت کشورهای اروپایی، کانادا و آمریکا را اخذ کرده‌اند و براساس گزارش رصدخانه مهاجرت ایران در سال ۱۴۰۱ حدود ۶۵ هزار نفر از کشور مهاجرت کرده‌اند در شرایطی که در نظرسنجی همین سال این مرکز بیش از ۶۰ درصد ایرانی‌ها تمایل به مهاجرت دارند؛ عددی که واقعا دردآور است و نشان می‌دهد سطح حس تعلق به کشور به شدت کاهش یافته است.
او افزوده که اما چرا به چنین روزی گرفتار شده‌ایم که درصد بالایی از جمعیت کشور تحقق رویاهایشان را در سرزمین‌های دیگر جست‌وجو می‌کنند؟ پاسخ به این سوال به عوامل متعددی اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی باز می‌گردد اما ریشه اصلی آن را به اعتقاد من باید در کاهش شدید اعتماد اجتماعی و سقوط سرمایه اجتماعی دنبال کرد.
محمود نجفی عرب هشدار داده که «به صورت کلی تهی‌شدن کسب‌وکارها از سرمایه‌های انسانی و نیروی کار جوان و خلاق به ویژه در اکوسیستم فناوری و مشاغل تخصصی و فنی، زنگ خطری جدی برای اقتصاد و رشد و توسعه کشور محسوب می‌شود.»
در آنسو علی ربیعی از مقامات امنیتی جمهوری اسلامی با نام مستعار «بازجو قباد» و دستیار اجتماعی مسعود پزشکیان در دولت چهاردهم نیز گفته تمایل به مهاجرت به زیر ۱۸ سال رسیده است.
این مقام امنیتی افزوده علل تمایل به مهاجرت در نسل‌های جدید با نسل‌های قدیم تفاوت دارد پیشتر مهاجرت با انگیزه جذب سرمایه صورت می گرفت و ایرانی مهاجر با این سرمایه برمی‌گشت اما امروز مهاجرت راه فرار قلمداد می‌شود.
او البته انگشت اتهام را به سوی دولت‌های پیشین گرفته تا از دولت چهاردهم سلب مسئولیت کند و گفته «در موضوع مهاجرت پیشتر با رویکرد نفی برخورد می‌شد و متاسفم که در مهمترین نهادهای سیاسی کشور به موضوع مهاجرت با نگرانی نگاه نشده، رویکرد دیگر این است که مهاجرت نتیجه یک توطئه دانسته می‌شود و رویکرد سوم ابراز نگرانی منفعلانه است.»
هر یک درصد افزایش شاخص فلاکت، ۵ درصد مهاجرت زنان را تشدید می‌کند
حسین سیمایی صراف وزیر علوم نیز با اشاره به مهاجرت ۲۵ درصد از اساتید دانشگاه طی سالهای اخیر گفته این عدد نگران‌کننده‌ای است و وقتی این روند ادامه پیدا کند افرادی جایگزین آنها می‌شوند که شاید از مرتبه ضعیف‌تری برخوردار هستند.
حسین سیمایی صراف افزوده یک عامل مهم در مهاجرت اساتید دانشگاه عامل اقتصادی است و توضیح داده که «وقتی حقوق اساتید در دانشگاه همسایه ما آن طرف آب، بین ۴ تا ۷ هزار دلار است و حقوق استاد تمام ما با ۵۰ پایه به سختی به هزار دلار می‌رسد، حالا فکر کنید یک استاد جوان که وارد دانشگاه می‌شود ۳۰۰ دلار می‌گیرد، ممکن است استاد تمام ما حال و انگیزه مهاجرت نداشته باشد اما این استاد جوان می‌خواهد زندگی تشکیل دهد، مسکن تهیه کند، ماشین بخرد، فرزندش را راهی مدرسه کند، با ۳۰۰ الی ۴۰۰ دلار نمی‌تواند زندگی کند آن وقت جاذبه‌های آن طرف فراوان بوده، طبیعتاً علاقه‌ای نیز ندارد که مهاجرت کند اما برای معیشت مجبور است.»
مقامات جمهوری اسلامی در حالی سالها با عملکرد منفی و تباهکارانه در حوزه‌های مختلف، زمینه برای فرار شهروندان از ایران را فراهم کردند که اکنون نیز نمی‌توانند راهکارهایی مناسب برای جلوگیری از مهاجرت نیروی متخصص و دانش‌آموخته فراهم کنند.
مسعود پزشکیان رئیس دولت اصلاح‌طلب چهاردهم روز گذشته در حاشیه سفرش به استان سیستان و بلوچستان گفت: «دانشجو باید طوری آموزش ببیند که مملکتش را با کتک هم رها نکند. دانشجو باید طوری آموزش ببیند که مشکلات سرزمینش را با علم و دانایی رفع کند.»
خروج سرمایه انسانی و مالی از ایران ابعاد گسترده و تکاندهنده‌ای دارد. طبق گزارش بانک مرکزی در طول ۲۰ سال گذشته که در ۱۲ سال آن میانگین نرخ سرمایه‌گذاری منفی بوده است، حداقل ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه از کشور خارج شده است؛ عددی که طبق برنامه هفتم توسعه معادل نیاز کشور برای رسیدن به رشد ۸ درصدی در یک سال است.
تابستان امسال «مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری» در گزارشی هشدار داد که جامعه ایران در حال ورود به مرحله‌ی «مهاجرت توده‌وار» است.
در این گزارش آمده بود که «از یکسو اوج میل و تصمیم به مهاجرت در میان گروه‌های اجتماعی به ویژه جامعه تحصیلکرده و متخصص» شکل گرفته و از طرف دیگر «داده‌های مرتبط با اقدام به مهاجرت‌های بین‌المللی، حاکی از عملی شدن این میل و تصمیم در ابعاد و اشکال مختلف دارد.»
گزارش این مرکز هشدار داده بود که «جامعه ایران در حال حاضر در وضعیت خاص پیوستگی کلیه حلقه‌های خرد و کلان زنجیره مهاجرت قرار گرفته که در صورت عدم کنترل و مدیریت روندهای تشدیدکننده مهاجرت، ورود به مرحله‌ی «مهاجرت عام» یا «مهاجرت توده‌وار» و بروز موج‌های مهاجرتی بیشتر کلید می‌خورد که می‌تواند بسیار مخرب بوده و تبعات جدی برای جامعه و فرآیند رشد و توسعه کشور به همراه داشته باشد.»
بر اساس این گزارش «تشدید میل و تصمیم به مهاجرت در میان اقشار مختلف اعم از کارگران، ورزشکاران، پزشکان، محققان، کارآفرینان، سرمایه‌گذاران و … همگی بیانگر این واقعیت هستند که کشور در زمینه نگه‌داشت و به‌کارگیری سرمایه‌های انسانی خود و اساسا مدیریت مهاجرت به خارج دچار مشکلات جدی است. به عبارتی این مرکز از نوعی «بحران ناکارآمدی» در رویارویی با پدیده مهاجرت به خارج صحبت می‌کند. بحرانی که کنترل و مدیریت آن از یکسو نیازمند بهبود در ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور و ایجاد روزنه‌های امید نسبت به بهبود وضعیت کلی کشور و کاهش میل به مهاجرت در میان ارزشمندترین نیروهای انسانی است و از سوی دیگر مستلزم جاری‌سازی گفتمان مدیریت مهاجرت نخبگان در نظام حکمرانی است.»
«مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری» افزوده بود کارآفرینان و استارتاپ‌ها نیز دلایلی را برای میل به مهاجرت عنوان کرده‌اند که بخش اصلی آنها در حوزه نااطمینانی و ناامنی اقتصادی بوده است؛ از جمله تحریم‌های اقتصادی، تورم شدید، تغییر نرخ ارز، ناامنی و پیش‌بینی‌ناپذیری نظام اقتصادی، به صرفه نبودن تولید، بروکراسی پیچیده و بی‌ثباتی در سیاست داخلی و خارجی. آنها جذاب بودن محیط سرمایه‌گذاری و ثبات کشور مقصد را نیز جزو دلایل خود برای مهاجرت عنوان کرده‌اند.
