دکتر رضا سعیدی فیروزآبادی – حاکمیت نظام جمهوری در چند دهه اخیر، علاوه بر بحران‌های متعدد در زمینه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، با بحران‌های محیط زیستی متعددی روبرو بوده است. به عنوان مثال بسیاری از مناطق فلات مرکزی ایران، غیرقابل سکونت گشته بطوری که طبق آمار ارائه شده، بیش از ۸۰۰ هزار خانوار از این مناطق به مناطق دیگر مهاجرت کرده‌اند.
خشکی دریاچه‌ها و رودها از دیگر دلایل اثبات این مدعا است. افزایش دما و آلودگی هوا از دیگر اثرات بحران‌های محیط زیستی است که باعث افزایش بیماری‌های کلیوی، ریوی، قلبی عروقی و سرطان‌ها در ایران گردیده است. به عنوان مثال میانگین سن مرگ و میر ناشی از سکته قلبی و مغزی در حدود ۵۵ سال است که از میانگین جهانی آن دو دهه پایین‌تر است.
طبق برآورد سازمان ملل میانگین دمای کره زمین در هزاره سوم حدود دو و نیم درجه سانتیگراد افزایش خواهد یافت که این افزایش دما در مورد ایران حدود ۵/۲ درجه سانتیگراد تخمین زده می‌شود. یکی از علل این افزایش دما، افزایش گازهای گلخانه‌ای است. کشور ایران در زمینه تولید گازهای گلخانه‌ای به ویژه دی اکسید کربن، در رتبه ششم جهان قرار دارد که سهم عمده‌ای از آن استفاده از سوخت‌های فسیلی نامرغوب است. این افزایش دما، منجر به افزایش مرگ و میر به علت گرمازدگی به ویژه در اقشار آسیب‌پذیر از جمله سالمندان خواهد شد. طبق پیش بینی سازمان بهداشت جهانی مرگ و میر افراد بالای ۶۵ سال در اثر گرمازدگی در ایران در ۵۰ سال آینده ۳ برابر خواهد شد.
افزایش دمای هوا منجر به افزایش بی‌آبی بدن و بروز بیماری‌های کلیوی می‌گردد. یک مطالعه میدانی در فلات مرکزی ایران نشان می‌دهد که حدود یک چهارم افرادی که در این فلات زندگی می‌کنند، درجاتی از بیماری نارسایی کلیوی از خود نشان داده‌اند. تغییرات اقلیمی و بحران‌های محیط زیستی نظیر سیل و آتش‌سوزی می‌تواند باعث افزایش فشارهای روانی و روان‌پریشی از جمله اضطراب و افسردگی گردد.
اینهمه در حالیست که حکومت در زمینه مقابله با تغییرات اقلیمی و بحران‌های محیط زیستی امکانات بسیار اندکی اختصاص داده است. طبق برآوردهای سازمان بهداشت جهانی، تغییرات اقلیمی در ایران منجر به افزایش بحران‌های محیط زیستی نظیر سیل، آتش‌سوزی، خشکسالی و افزایش آلودگی هوا خواهد شد. این تغییرات امنیت غذایی را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد و منجر به کاهش تولیدات کشاورزی و افزایش بروز بیماری‌هایی که از طریق غذا منتقل می‌شوند خواهد شد. برای مبارزه با تغییرات اقلیمی و بحران‌های محیط زیستی، سازمان بهداشت جهانی راه‌هایی را به حکومت ایران پیشنهاد کرده که در این زمینه اقدامات اندکی انجام گرفته است نظیر:
۱- تعیین اولویت‌های محیط زیستی و سیاست‌های مناسب جهت مقابله با تغییرات آب و هوایی
۲- افزایش دسترسی به خدمات حمل و نقل مناسب و انرژی‌های قابل جبران و پرهیز از سوخت‌های فسیلی
۳- حفاظت از منابع آبی، غذایی و کشاورزی
سازمان بهداشت جهانی و سازمان ملل تخمین زده‌اند که ۲۰ درصد از جمعیت ایران در مناطقی زندگی می‌کنند که تحت تاثیر خشکسالی قرار گرفته‌اند بطوری که ۵۰ درصد از ذخایر آب‌های زیرزمینی کاهش یافته است. تغییرات اقلیمی و بحران‌های محیط زیستی در سال منجر به مرگ و میر بیش از ۲۷ هزار نفر از ساکنان ایران خواهد شد. این تغییرات به شدت محیط زیست و سلامت ایرانیان را در معرض خطر قرار می‌دهد و لازم است که در دوران پس از جمهوری اسلامی برای مقابله و پیشگیری از آن اقدامات جدی صورت گیرد.
*دکتر رضا سعیدی فیروزآبادی متخصص پیوند اعضاء و ریاست بخش پیوند اعضاء دانشگاه ایالتی نیویورک
