احمد رأفت- ایرانی‌های خارج از کشور هم مدت‌هاست که صاحب اولین گورستان مجازی شدند. «جاودانگان» نام این گورستان مجازی است که مرکز آن در ایالات متحده آمریکا قرار دارد. با پر کردن یک فرم و پرداخت مبلغ ۱۹۹ لار برای «خرید» قبر و پرداخت ماهانه ۹.۹۵ دلار برای نگهداری از آن، می‌توانید به صورت مجازی برای خویشاوندان، دوستان و یا حتی شخصیت‌های تاریخی مورد علاقه‌تان، آرامگاهی برپا کنید. البته در داخل ایران سال گذشته گورستان مجازی دیگری از سوی یکی از نهاد‌های مذهبی راه‌اندازی شده بود. معرفی این سایت با بیتی از سعدی آغاز می‌شود:
سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز
مرده آنست که نامش به نکویی نبرند
راه‌اندازان سامانه جاودانگان در معرفی خود می‌نویسند: «هدف گرامی‌داشت یاد و خاطره همه عزیزانیست که دیگر میان ما نیستند. اگر شما هم مایل به بر‌پایی صفحه‌ای به یاد عزیز از دست رفته‌ای هستید این را می‌توانید در ظرف چند دقیقه انجام دهید».
و البته مخارج این آرامگاه مجازی را هم باید پیش‌پرداخت کرد. در این دنیا گویا همه چیز با پول رابطه دارد، حتی بزرگداشت عزیزی که این دنیا را ترک کرده است، آن هم در واقعیت بلکه در جهان مجازی!
آرامگاهی برای مصدق و ندا
مراجعه کنندگان بعد از پر کردن فرم و پرداخت هزینه می‌توانند بین دو نوع قاب یکی را برای قرار دادن عکس متوفی انتخاب کنند. البته در این گورستان مجازی می‌توان برای عزاداران پیام هم فرستاد، ولی برای فرستادن گل، هنوز در پایانه جاودانگان امکانی در نظر گرفته نشده است.
در فهرست کسانی که در این گورستان مجازی برای آنها آرامگاهی ساخته شده است، می‌توان نام‌های شخصیت های تاریخی مثل محمد مصدق نخست‌وزیر پیشین که ملی شدن صنعت نفت به نام او ثبت شده، یا ابوالقاسم عارف قزوینی شاعر و غزل‌سرای دوران مشروطیت را نیز یافت.
البته چهره‌های معاصر چون ندا آقا‌سلطان که در جریان تظاهرات تابستان ۱۳۸۸ کشته شد، و مرضیه، صدای جاودانه موسیقی ایران نیز در این گورستان دارای آرامگاهی هستند.
مراسم ختم مجازی
در ایران قدمی به جلو رفته و مراسم ختم، هفته و چهلم را نیز روانه دنیای مجازی کرده‌اند. خبر این مراسم مجازی در روزهای گذشته زمانی که بازماندگان یکی از استادان برجسته فیزیک جهان تصمیم گرفتند برای او مراسمی دور از دنیای حقیقی و در جهان مجازی برگزار کنند، بازتاب گسترده‌ای یافت. مراسم ختم پروفسور علی جوان، استاد دانشکاه ام آی تی و مخترع لیزر گازی که ۲۲ شهریور در سن ۹۰ سالگی در آمریکا درگذشت، به صورت مجازی برگزار شد تا کلیه دوستان و دوستداران این دانشمند در هر کجای جهان که هستند بتوانند در آن شرکت کنند.
پول حقیقی و دسته گل مجازی
برگزارکننده این مراسم سامانه‌ای در ایران است که با نام ekhatm.com مدتی است فعالیت خود را آغاز کرده است. پس از ثبت نام در این سامانه باید فهرست مراسمی که قصد برگزاری آن را دارید مثلا شب هفت یا چهلم را انتخاب و مبلغ درخواستی را واریز کنید. شرکت‌کنندگان می‌توانند دسته‌گل‌های مجازی هم به تالار برگزاری مراسم بفرستند. البته پولی که از این بابت گرفته می‌شود، به گفته صاحبان این سامانه «صرف مصارف عام‌المنفعه» می‌شود. در سامانه «ای ختم» امکان ارسال دعوت‌نامه و آگهی مراسم هم وجود دارد.
یکی از مسئولین این سامانه به کیهان لندن در رابطه با برگزاری مراسم ختم مجازی می‌گوید: «امروز مردم دوست دارند همه جا حضور داشته باشند و اگر امکان حضور واقعی نیست، می‌خواهند حداقل به صورت مجازی در محل باشند و ما این امکان را برای آنها به وجود آورده‌ایم». همین مسئول در ادامه می‌افزاید: «حضور گسترده دوستان و آشنایان برای کسانی که عزیزی را از دست داده‌اند بسیار مهم است. از سوی دیگر بسیاری به دلیل مسافت و یا مشغله کاری نمی‌توانند حضور حقیقی داشته باشند. پیشنهاد ما پاسخی است به احتیاج روحی بازماندگان و نیاز ادای احترام به فردی که دیگر در میان ما نیست».
سامانه «ای ختم» در هنگام برگزاری ختم و هفتم و چهلم، در صورت درخواست برگزارکننده، موسیقی مناسب این گونه مراسم را هم پخش می‌کند. مسئول این سامانه در خاتمه به کیهان لندن می‌گوید: «در برخی از این ختم‌های مجازی ده‌ها نفر حضور داشتند، مراسمی که برای پروفسور جوان برگزار شد یکی از پرجمعیت‌ترین آنها بود و از کشورهای بسیاری افراد حضور پیدا کردند».
با گسترش بازار رایانه‌ای بعید نیست که در آینده نزدیک عاقدهای مجازی برای جاری کردن خطبه عقد هم پا به جهان مجازی بگذارند و یا بتوان از طریق سامانه ویژه‌ای برای مراسم عزاداری، مداح دعوت کرد و فاتحه هم خواند!
