Page 15 - (کیهان لندن - سال سى و سوم ـ شماره ۲۴۲ (دوره جديد

‫صفحه ‪ ۱5‬ـ ‪ Page 15‬ـ شماره ‪۱۷۰۸‬‬
‫جمعه ‪ ۲۰‬دسامبر ‪ ۲۰۱۹‬تا پنجشنبه ‪ ۲‬ژانویه ‪۲۰۲۰‬‬

‫شب یلدا و مراسم آن‬ ‫نوشتهای از شادروان دکتر محمد معین‬

‫بیست و دوم دسامبر فرانسوی است‬ ‫یلدا واژهای سریانی است به معنی‬ ‫دربارۀ مسیح و آئین مسیحیت در ایران قبل و‬
‫و پایانش شانزدهم بهمن ماه جلالی‬ ‫زادروز‪ .‬میلاد شب اول زمستان آخرین‬ ‫بعد از اسلام‬
‫و سیام ژانویه فرانسوی است و چله‬ ‫شبپائیز‪.‬کهشباولبرججدیوآخرین‬
‫بزرگ تابستان نیز چهل روز است که‬ ‫درجه قوس است‪ .‬این شب درازترین‬ ‫دکتر محمد معین‬ ‫مسیحی در ارمنستان از مدتی پیش‬ ‫قصبات و دهات نیز تجاوز کرده معابد‬ ‫عیسی در سال ‪ ۷۴۹‬پس از تأسیس‬
‫اول آن مطابق با پنجم تیرماه جلالی و‬ ‫شبها است‪ .‬شب چله بزرگ زمستان‪.‬‬ ‫باعث اضطراب دولت ایران شده بود‪.‬‬ ‫را از رونق انداخته به تجارت ذبایح لطمه‬ ‫روم‪ ،‬در دورۀ حکمرانی اگوستوس‬
‫آخر آن یازدهم مرداد ماه جلالی می‬ ‫ابن خلف تبریزی نوشته‪ ...« :‬و آن‬ ‫ایران سامانی و برخی از کشورهای‬ ‫زمامداران ایران دریافته بودند که تا‬ ‫‪ ،Augustus‬قیصر با اقتدار روم‬
‫درازترین شبها است در تمام سال‬ ‫مجاور را در زیر تسلط خود درآوردند‬ ‫اختلافات مذهبی برقرار است‪ ،‬تصاحب‬ ‫وارد آورده است‪».‬‬ ‫(‪۳۱‬ق‪.‬م ـ ‪۱۴‬م) در شهر بیتاللحم که‬
‫باشد (لغت نامه ذیل چله)‬ ‫و درآن شب یا نزدیک به آن شب‬ ‫و دین اسلام را در میان مردم آن نواحی‬ ‫ارمنستان امری ناپایدار و بیثبات‬ ‫در روم بهزودی انجمنی مهم از‬ ‫از قراء نزدیک اورشلیم است‪ ،‬ار مریم‬
‫اما به قول طلبهها جان کلام‪ .‬شب‬ ‫آفتاب به برج جدی تحویل میکند و‬ ‫رواج دادند‪ ،‬دربارۀ مسیحیان به مهربانی‬ ‫خواهد بود‪« .‬مهرنرسی» ملقب به‬ ‫عیسویان تشکیل یافت که بر طبق‬ ‫(نامزد یوسف درودگر) متولد شد‪ .‬چون‬
‫یلدا در فرهنگ عوام ایرانی شب بزرگی‬ ‫گویند آن شب به غایت شوم و نحس‬ ‫رفتار کردند‪ .‬پس از ختم جنگ تازیان‬ ‫هزاربنده‪ ،‬وزیر یزدگرد دوم شخصاً‬ ‫روایات‪،‬بهواسطۀشهادتپطرسوپولس‬ ‫هیرودیس حکمران یهودیه‪ ،‬بهواسطۀ‬
‫است سرشار از خاطرهها و برنامهها‪.‬‬ ‫و نامبارک میباشد و بعضی گفتهاند‬ ‫و ایرانیان‪ ،‬مسیحیان در ادارۀ کشور به‬ ‫طرفدار اجرای فشار و تضییق بود‪.‬‬ ‫شهرتی بسزا پیدا کرد و بهزودی نفوذ‬ ‫اغراض شخصی به کشتن این کودک‬
‫البته همین جا نکتهای را یادآور شوم‬ ‫اعراب یاری نمودند و مقامات ارجمند‬ ‫نتیجۀ مشاورتهایی که بین شاهنشاه و‬ ‫خود را در مجامع دیگر برقرار ساخت‪.‬‬ ‫مصمم شد‪ ،‬یوسف و مریم برای نجات‬
‫و آن این که همه این برنامهها با اندکی‬ ‫شب یلدا یازدهم جدی است‪».‬‬ ‫از قبیل پزشکی‪ ،‬مستشاری دربار و‬ ‫نرسی و صاحبان مراتب عالی و رؤسای‬ ‫مدتها امپراتوران روم‪ ،‬چون آئین‬ ‫وی به مصر گریختند و پس از چندی‬
‫تغییر و تحول و اختلاف تشریفات است‬ ‫(برهان قاطع‪ ،‬به اهتمام دکتر معین‬ ‫غیره را احراز کردند‪ .‬بخشی از کتب‬ ‫دیانت زرتشتی واقع شد‪ ،‬صدور فرمانی‬ ‫عیسوی را برای امنیت و انتظام کشور‬ ‫از آنجا به میهن خود ناصره مراجعت‬
‫اما هر آنچه که هست‪ ،‬این رسمها و‬ ‫و نبشتههای افلاطون‪ ،‬ارسطو و دیگر‬ ‫بود که مهر نرسی بهنام شاهنشاه به‬ ‫مضر میدانستند‪ ،‬در خاموش ساختن‬ ‫کردند‪ .‬همین که وی به سن سیسالگی‬
‫ج ‪ ۴‬ص ‪ ۲۴۴۷‬ـ ‪.) ۲۴۴۸‬‬ ‫فیلسوفان یونانی را مسیحیان به زبان‬ ‫نجبای ارمنستان ابلاغ کرد‪ .‬در آن‪،‬‬ ‫آن میکوشیدند و بر مسیحیان ستمها‬ ‫رسید‪ ،‬آنجا را ترک گفت و بهسوی‬
‫آدابی که شایع است‪ ،‬برپا میشود‪.‬‬ ‫غیاث الدین محمد بن جلال الدین‬ ‫تازی ترجمه کردند و صنایع و فنون‬ ‫وارد ساختند‪ .‬ولی قسطنطین (‪ ۳۱۲‬ـ‬ ‫یحیی تعمیددهنده که در آن هنگام‬
‫شب یلدا اصولا به شبنشینی و شب‬ ‫به شریف الدین رامپوری (به سال‬ ‫چنین اشعار داشت‪:‬‬ ‫‪ )۳۳۷‬امپراتور به کیش مسیح گروید‬ ‫در نواحی رود اردن موعظه مینمود‬
‫زندهداری معروف است‪ .‬در این شب‬ ‫‪ ۱۲۴۲‬هجری قمری) معتقد است که‬ ‫خود را به تازیان آموختند‪.‬‬ ‫«‪ ...‬ما اصول دیانت خود را که‬ ‫و در سال ‪۳۱۳‬میلادی «فرمان میلان»‬ ‫روانه گردید و از وی تعمید یافت‪ .‬پس‬
‫خانوادهها دور هم زیرکرسی مینشینند‬ ‫یلدا همان است که به هندی پوس‬ ‫بهواسطۀ جنگها و اغتشاشها در قرن‬ ‫متکی بر حقیقت و مبتنی بر اساس و‬ ‫را صادر کرد که بهموجب آن مذهب‬ ‫از چهل روز تصفیه و تزکیۀ نفس در‬
‫روی کرسی شب چرهای از مواد‬ ‫میگویند و به نقل از برهان و مدار و‬ ‫هفتم‪ ،‬کلیسا نتوانست چندان پیشرفتی‬ ‫قواعد محکم است نوشته و برای شما‬ ‫را آزاد ساخت‪ .‬از آن پس مسیحیت‬ ‫بیابان به میان مردم بازگشته سه سال‬
‫خوردنی (خشکبار‪ ،‬تنقلات)‪ ،‬میوهها‪،‬‬ ‫کند‪ .‬حتی بعضی از مسیحیان برای‬ ‫فرستادیم‪ .‬میل داریم شما که وجودتان‬ ‫روزبروز رو به کمال رفت بهحدی که‬ ‫عمر خود را به خدمت آنان وقف کرده‬
‫و غذاها و شیرینیهای محلی (طبق‬ ‫صاحب کشف می افزاید‪:‬‬ ‫این که از زیر بار جزیه رهایی یابند‪،‬‬ ‫برای کشور تا این اندازه مفید و برای‬ ‫در میان همه ملل تابع روم و قبایل‬ ‫به تعلیم و موعظه اشتغال ورزید و مردم‬
‫سلیقه بزرگان خانواده ها) فراهم است‪.‬‬ ‫«‪ ...‬شب یازدهم ماه دی که آن را به‬ ‫مسیحیت را ترک گفته اسلام آوردند‪.‬‬ ‫ما این حد عزیز است‪ ،‬کیش مقدس‬ ‫را به آئین خویش ـ که بر بنیان محبت‬
‫مخصوصا هندوانه آخر فصل تابستان از‬ ‫هندی ماه گویند و آنچه مولف را از علم‬ ‫ولی بهزودی کلیسا به تبلیغ پرداخت و‬ ‫و حقیقی ما را بپذیرید و دیگر در‬ ‫اروپا شیوع یافت‪.‬‬
‫مواد غذایی حتمی این شب است‪ .‬مادر‬ ‫تنجیمتحقیقشدهآناستکهروزیکه‬ ‫مجدداً بر شمارۀ مسیحیان افزوده شد‬ ‫آن دیانت که همه میدانیم باطل و‬ ‫نفوذمسیحیتدرایرانیشازاسلام‬ ‫استوار بود ـ دعوت کرد‪.‬‬
‫بزرگ و یا خانمی از خانواده طایفه (و‬ ‫آفتاب یازدهم درجه برج قوس طی نماید‬ ‫و کلیسا توسعه یافته تا قرن سیزدهم‬ ‫بیفایده است‪ ،‬باقی نمانید‪ .‬بنابراین‬ ‫نفوذ مسیحیت در ایران از زمان‬ ‫بهزودی چند تن از حواریان که از‬
‫گاه مرد مسن خانوادهای ازطایفه) که‬ ‫کوتاه تر از همه روزهای سال همان روز‬ ‫پس از استحضار از این فرمان‪ ،‬بدون‬ ‫اشکانیان آغاز شد‪ .‬در حدود سال ‪۱۰۰‬‬ ‫صمیم قلب به او اخلاص میورزیدند‬
‫همیشه صدرنشین مجلس است‪ ،‬در‬ ‫است و درازتر از همه شبهای سال شب‬ ‫میلادی همواره پیشرفت مینمود‪.‬‬ ‫آنکه خیالات دیگری در خاطر خطور‬ ‫میلادی جماعتهایی از مسیحیان در‬ ‫دور او را گرفتند‪ .‬مسیح در قراء و‬
‫این شب نیز ریاست اجرای برنامهها‬ ‫آن روز است و این اتفاق در عشره دوم‬ ‫گویندگان ایرانی‬ ‫دهید باید اصول دیانت ما را بهطیب‬ ‫مشرق دجله یعنی ناحیۀ اربل مسکن‬ ‫قصبات گردش میکرد یا برای وعظ‬
‫را به عهده دارد‪ .‬امر و نهی میکند‪.‬‬ ‫آذر مطابق پوس باشد به اندک تفاوت‪».‬‬ ‫خاطر بپذیرید‪ .‬ما در راه موافقت تا‬ ‫داشتند‪ .‬ولی از انتشار این شریعت در‬ ‫به معابد یهود میرفت‪ ،‬حلم و لطف‬
‫راهنمایی میکند و آنچه را که نارواست‬ ‫فرهنگ غیاث اللغاث‪ ،‬به کوشش‬ ‫آنجا پیش آمدیم که به شما اجازه‬ ‫نواحی شرق اطلاعات صحیحی در‬ ‫بیمنتها و شیرینی و ملایمت و نفوذ‬
‫کوچکترین ها را از انجام آن باز میدارد‪.‬‬ ‫دبیر سیاقی ج ‪ ۲‬ص ‪ ) ۵۷۵‬محققان‬ ‫دادیم که دیانت موهوم خود را‪ ،‬که تا‬ ‫دست نیست‪ .‬بنا بر روایات مسیحیان‪،‬‬ ‫کلمۀ وی تأثیری عمیق در شنوندگان‬
‫کوچک و بزرگ که گرداگرد کرسی و‬ ‫امروز ایران (چون‪ :‬یادداشت علامه‬ ‫امروز موجب خرابی کار شما شده است‬ ‫توماس مقدس در کشور پارت به دعوت‬ ‫داشت‪ .‬با انس و الفت مطلب خود را‬
‫یا خانه را فرا گرفتهاند با نظارت بزرگ‬ ‫قزوینی بر برهان خم ‪ ،۳‬مرحوم محمد‬ ‫پرداخت‪ ،‬بعد از اربل شهر کرکوک که‬
‫مجلس‪ ،‬پس از صرف شام مراسم این‬ ‫علی تربیت بر دانشمندان آذربایجان‬
‫شب را برپا میدارند چایی‪ ،‬مواد غذایی‬ ‫ص ‪ ۴۰۳‬و‪ )...‬معتقدند چون شب یلدا‬
‫همان میلاد (به عربی) است و مطابق‬

‫یادشده سرسفره پیش یک یک افراد‬ ‫با میلاد مسیح است‪ ،‬این کلمه را به‬ ‫آگاهی گویندگان ایرانی از مسیحیت‬ ‫برای ما بنویسید‪ ،‬اگر شما با ما هماعتقاد‬ ‫آن را (کرخای بیتسلوخ) میخواندهاند‪،‬‬ ‫بیان میکرد‪ .‬بهویژه بینوایان و نادانان‬
‫برده میشود‪ .‬یکی خاطره میگوید‬ ‫همین نام گرفتهاند‪ .‬و اینکه «چاکری‬ ‫در حدود آگاهی یک مسلمان از آن‬ ‫شوید ایبرها و آلینها یارای آن نخواهند‬ ‫ظاهراً مرکز و ملجاء عیسویان در شرق‬ ‫طرف خطابش قرار میگرفتند‪ ،‬برای‬
‫یکی از دوستی و عزیزی از دست‬ ‫عیسی» کردن هم در بیت سنایی به‬ ‫آئین بود‪ .‬اطلاعاتی که آنان راجع به‬ ‫داشت که از فرمان ما سرپیچی کنند‪».‬‬ ‫بوده است‪ .‬در هرحال‪ ،‬عیسویان در‬ ‫آنکه شنوندگان بیانات او را بهآسانی‬
‫رفته و باغایب چیزی میگوید‪ .‬لطیفه‬ ‫معنی اختصاص یافتن زمان مزبور به‬ ‫عیسی و عیسویت در آثار خود آوردهاند‬ ‫ولی بزرگان و روحانیان ارمنستان‬ ‫عهد پادشاهان اشکانی هیچگونه‬ ‫دریابند غالباً امثال و حکایاتی که مفهوم‬
‫میگویند‪ .‬بزرگ مجلس در پی خواسته‬ ‫ولادت وی میباشد‪( .‬قاطع (همان‬ ‫اغلب منحصر به موضوعهایی است‬ ‫پاسخ منفی دادند‪ .‬از این رو یزدگرد‬ ‫مداخلهای در امور سیاسی نداشتهاند‪.‬‬
‫پیاپی خانواده‪ ،‬شروع به قصهگویی‬ ‫ماخد)‪ .‬بازآمده که «و نام یکی از‬ ‫که در قرآن و اخبار و روایات اسلامی‬ ‫رؤسای خاندانهای بزرگ ارمنی را‬ ‫چون ساسانیان جانشین اشکانیان‬ ‫اخلاقی داشت نقل میکرد‪.‬‬
‫میکند‪ .‬برخی فال حافظ میگیرند‪.‬‬ ‫ملازمان عیسی علیهالسلام هم بوده‬ ‫موجود است و ما محض نمونه به ذکر‬ ‫طلب کرده به زندان فرستاد‪ .‬چندی‬ ‫شدند‪ ،‬عیسویان مرکز تبلیغی در شهر‬ ‫عاقبت یهودیان که درآن هنگام از‬
‫است‪ ».‬و ابراهیم پورداود (در یشتها‬ ‫بعد‪ ،‬بزرگان ارمن شورش و روحانیون‬ ‫«ادس» داشتند‪ .‬چون پادشاهان ایران‬ ‫اتباع دولت روم محسوب میشدند وی‬
‫کسی شعری محلی میخواند‪.‬‬ ‫ج ‪ ۱‬ص ‪ ۴۱۹‬چاپ دانشگاه تهران)‬ ‫چند بیت میپردازیم‪:‬‬ ‫عیسوی جهاد را اعلان کردند‪ .‬یزدگرد‬ ‫در لشکرکشیهای خود علیه روم‪ ،‬تمام‬ ‫را به جرم آنکه خود را (پسر خدا) خوانده‬
‫مثلا در مازندران شب یلدا‪ ،‬از کسی‬ ‫مینویسد‪« :‬باید دانست که جشن‬ ‫رودکی گوید‪:‬‬ ‫به ارمنستان سپاه کشید و در سال‬ ‫سکنۀ یک شهر یا ایالت را کوچ داده‬ ‫به حضور پیلاتوس فرماندار رومی بردند‬
‫که خوش صداست میخواهند که‬ ‫میلاد مسیح (‪ ) noel‬که در ‪۲۵‬‬ ‫‪ ۴۵۱‬میلادی شورشیان را در جنگ‬ ‫در یکی از نقاط داخلی کشور مقیم‬ ‫و وی حکم کرد او را بهدار آویزند‪ .‬این‬
‫شعرهای عرفانی و عاشقانه و اجتماعی‬ ‫دسامبر تثبیت شده‪ ،‬طبق تحقیق‬ ‫عیسی بهرهی دید یکی کشته فتاده‬ ‫سختی مغلوب کرد و رؤسای آنان را با‬ ‫میکردند و قسمت اعظم این مهاجران‪،‬‬ ‫واقعه روز آدینه پانزده ماه نیسان یهودی‬
‫امیرپازواری و یا منظومه طالب طالبا را‬ ‫محققان در اصل جشن ظهور میترا‬ ‫حیرانشدوبگرفتبهدندانسرانگشت‬ ‫روحانیون بزرگ به ایران آورد و عاقبت‬ ‫عیسویمذهب بودند‪ ،‬دیانت مسیح در‬ ‫کهظاهراًدرسال‪ ۳۳‬میلادیبوده‪،‬انجام‬
‫بخواند‪ .‬و دیگر نشستن در این مجمع‬ ‫(مهر) بوده است که عیسویان در قرن‬ ‫گفتاکه‪«:‬کراکشتیتاکشتهشدیزار‬ ‫دستور قتل دستۀ اخیر را صادر کرد‪.‬‬ ‫هر گوشهای از ایران اندکی رواج یافت‪.‬‬ ‫گرفت‪ .‬مسیح را در بیرون دیوارهای‬
‫دل میخواهد و دنیایی احساس‪ .‬چه‬ ‫چهارم میلادی آنرا روز تولد عیسی‬ ‫تا باز که او را بکشد‪ ،‬آنکه ترا کشت؟»‬ ‫پس از مرگ یزد گرد‪ ،‬مجدداً آزادی‬ ‫تا زمانی که دولت امپراتوری روم‬ ‫اورشلیم بین دو دزد مصلوب ساختند و‬
‫اشعار سوزناک امیرپازواری و منظومه‬ ‫قراردادند‪ .‬در اشعار پارسی نیز از رابطه‬ ‫مذهب در ارمنستان برقرار شد‪ .‬در زمان‬ ‫دیانت رسمی نداشت‪ ،‬عیسویان‬ ‫بعد از ظهر چند تن از شاگردانش او را‬
‫طالبا اگر با صدای خوشی خوانده‬ ‫مسعود سعد سلمان گوید‪:‬‬ ‫پادشاهی پیروز‪ ،‬بین دو فرقۀ مسیحی‬ ‫ایرانی در آرامش میزیستند‪ .‬اما چون‬
‫شود حقیقتا دل را به تاثر وا میدارد‬ ‫میان مسیح و یلدا یاد شده است‪.‬‬ ‫اینجملهزآثارنسیماست‪،‬مگرهست‬ ‫نسطوری و یعقوبی مجادلۀ مذهبی‬ ‫قسطنطین امپراتور روم به عیسویت‬ ‫در گوری سنگی دفن کردند‪.‬‬
‫و اینجاست که اشک شوق برگونههای‬ ‫توجانلطیفیوجهانجسمکثیفاست‬ ‫آثار نسیم سحر‪ ،‬انفاس‪ ،‬مسیحا!‬ ‫بالا گرفت‪ ،‬چون در قرن پنجم میلادی‬ ‫گروید وضع تغییر کرد‪ .‬عیسویان ایران‬ ‫انتشار آئین مسیح در روم‬
‫دلباختگان شعر جاری میشود‪ .‬بله‬ ‫نسطوریان از کشور روم طرد شدند به‬ ‫که خصوصاً در نواحی مجاور سرحد روم‬ ‫آئین مسیح توسط حواریان که‬
‫در فرهنگ جوامع گوناگون ایرانی‬ ‫تو شمع فروزنده و گیتی شب یلدا‬ ‫**‬ ‫بینالنهرین و ایران آمده آموزشگاههای‬ ‫بسیار بودند‪ ،‬مجذوب و فریفتۀ دولت‬ ‫شاگردان مسیح بودند و رسولان دیگر‬
‫آداب چله چنین است‪ .‬در کردستان‪،‬‬ ‫شگفتی نگه کن که کلکش همی‬ ‫ویژۀ عیسویان را تشکیل دادند (در عهد‬ ‫مقتدری شدند که همکیش آنان بود‪.‬‬ ‫بهسرعت در اقطار امپراتوری روم‬
‫خراسان‪ ،‬بوشهر مازندران‪ ،‬ایلام‪ ،‬بویر‬ ‫(امیر معزی)‬ ‫چلیبا نما ید به ا نگشت بر‬ ‫انوشیروان) و تدریس علم پزشکی در‬ ‫ناگزیر شاهنشاهان ساسانی از لحاظ‬ ‫انتشار یافت‪ .‬تبلیغات آنان بهواسطۀ‬
‫احمد‪ ،‬کرمان و دیگر استانها شب یلدا‪،‬‬ ‫چو عیسی به کشتنش دارند قصد‬ ‫آنها رواج یافت‪ .‬در زمان پادشاهی‬ ‫سیاست‪ ،‬نظر خوشی به آنان نداشتند‪.‬‬ ‫فراغت و آرامشی که در کشورهای‬
‫شب خاطره هاست و دهها مثل‪ ،‬شعر‬ ‫ایزد دادار مهر و کین توگویی‬ ‫که هر ساعت او را ب ُبرند سر‬ ‫خسرو دوم پرویز که با دختر امپراتور‬ ‫از سال ‪ ۳۳۹‬میلادی تا هنگام فوت‬ ‫رومی حکمفرما بود و وجود محافل‬
‫عقاید‪ ،‬رسوم‪ ،‬متل‪ ،‬داستان‪ ،‬افسانه‪،‬‬ ‫ولیکن چو بر دار‪ ،‬انگشت شد‬ ‫روم تزویج کرده بود‪ ،‬روابط ایرانیان و‬ ‫شاهپور دوم (‪ )۳۷۹‬زجر عیسویان‬ ‫یهودیان در تمام کشورها مؤثر واقع‬
‫وقایع اتفاقیه و مانند آن درباره این‬ ‫از شب قدر آفرید و از شب یلدا‬ ‫فزون گرددش قدر و جاه خطر‬ ‫مسیحیان نسبتاً نیکو بود؛ واز آن پس‪،‬‬ ‫ایران دوام یافت‪ .‬کشتارها رخ داد و‬ ‫شد‪ .‬عیسویا ِن نخستین‪ ،‬بیشتر یهودی‬
‫شب و از آن شبها دردل انسانها ثبت‬ ‫بر آ ن آ سما ن بز ر گی شو د‬ ‫بهمناسبت ضعف حکومت مرکزی‪،‬‬ ‫جماعتی تبعید شدند‪ .‬اردشیر دوم هم‬ ‫یا بتپرستانی بودند که جدیداً به دین‬
‫و ضبط است که میتوان کتابها دراین‬ ‫زانکه به مهرت بود تقرب مومن‬ ‫که ره نیست جان را ازین بیشتر‬ ‫که پس از شاهپور بهسلطنت رسید‪،‬‬ ‫یهود درآمده بودند‪ .‬در پایان سدۀ‬
‫باره نوشت‪ .‬البته عقاید و آداب در‬ ‫چو دین مسیح است کردار او‬ ‫مسیحیان آزادتر شدند‪.‬‬ ‫نسبت به عیسویان محبتی نداشت‪ ،‬ولی‬ ‫دوم میلادی مهمترین جمعیتهای‬
‫این بار بیشتر مورد توجه است مثلا‪:‬‬ ‫زانکه به کینت بود تفاخر ترسا‬ ‫چرا مانوی مانَد از وی اثر!؟‬ ‫پس از حملۀ تازیان و غلبۀ اسلام در‬ ‫شاهپور سوم و وهرام چهارم سیاست‬ ‫مسیحی عبارت بود از‪ :‬جمعیت انطاکیه‬
‫«خراسانیها‪ ...‬میگویند هرکس در‬ ‫ایران (سدۀ هفتم میلادی) بهمناسبت‬ ‫مودتآمیزی با امپراتور روم پیش‬ ‫در سوریه‪ ،‬کرنت در یونان‪ ،‬وین و لیون‬
‫شب چله پیه شتر و شیر مادیان را‬ ‫(معزی دیوان ص ‪) ۴۱‬‬ ‫ناصرخسرو را آگاهی بیشتر است‪:‬‬ ‫آنکه عیسی از انبیاء اولوالعزم شمرده‬ ‫کشیدند‪ .‬در زمان سلطنت یزدگرد‬ ‫در ُگل‪ ،‬قرطاجنه (کارتاژ) در افریقا‬
‫در ظرفی بریزد و حرارت دهد تا سال‬ ‫زبعدیحیی‪،‬عیسیبکردسیودوسال‬ ‫شده و برخی از وقایع تولد و نبوت وی‬ ‫اول (‪۴۲۱‬ـ‪ )۳۹۹‬در آغاز عیسویان‬ ‫و اسکندریه در مصر‪ .‬اما دو مرکز‬
‫دیگر در فضایی که درود پیه شتر و‬ ‫به صاحب دولتی پیوند اگر نامی‬ ‫ز بعد سی و دو‪ ،‬او شد به گنبد اخضر‬ ‫در قرآن (بهخصوص سورۀ مریم) مسطور‬ ‫بهرفاه میزیستند ولی بر اثر سوء رفتار‬ ‫عمدۀ مسیحیت در آسیای صغیر و‬
‫بخار شیر مادیان منتشر شده است‪،‬‬ ‫و گر عیسی مر یم با ز د ا د ی‬ ‫است‪ ،‬مسلمانان از کلیات آئین مسیحی‬ ‫روحانیان مسیحی رفتار شاه نسبت به‬ ‫ُرم یافت میشد‪ .‬در آسیای صغیر‬
‫هیچ حشرهای عبور نخواهد کرد و‪!» ...‬‬ ‫همی جویی‬ ‫به افسون بر‪ ،‬به بیجان کالبد‪ ،‬جان‬ ‫تا حدی آگاه بودند ولی طبعاً چون پیامبر‬ ‫آنان تغییر کرد‪ .‬در زمان وهرام پنجم‬ ‫تا دوردستترین دیهها‪ ،‬انجمنهای‬
‫و عقاید و باورهای دیگر که گاه آدمی‬ ‫اسلام «خاتمالنبیین» بود‪ ،‬آئین مسیح‬ ‫عیسوی وجود داشت‪ .‬در آغاز قرن دوم‬
‫را دچار شگفتی میسازد‪ .‬از دیگر آداب‪،‬‬ ‫که از یک چاکری عیسی چنان‬ ‫**‬ ‫را مانند دیگر ادیان منسوخ میدانستند‪.‬‬ ‫نیز عیسویان بهقتل رسیدند‪.‬‬ ‫«پلینوس صغیر» حکمران «بیتینی»‬
‫در این شب این است که دامادها نیز‬ ‫زنده بهسخن باید کش َت َنت از یراک‬ ‫تازیان با آنکه تقریباً همه کشور پهناور‬ ‫از سوی دیگر پیشرفت آئین‬ ‫شکایت میکرد که «این موهومات‬
‫برای خانوادههای عروس مجمعهای از‬ ‫معروف شد یلدا‬ ‫مرده‪ ،‬بهسخن زنده همی کرد مسیحا‬ ‫نهتنها شهرها را فرا گرفته‪ ،‬بلکه به‬
‫تنقلات و شیرینی ها و میوهها برای‬ ‫صبر از مراد نفس و هوی باید‬
‫گرمتر شدن مناسبات و پیوندها به‬ ‫(دیوان سنائی ص ‪) 5۲‬‬ ‫این بود قول عیسی‪ ،‬شعیا را‬
‫هدیه میفرستند و مادر زنها هم‪.‬‬ ‫تأ و یل د ر سیه شب تر سا ئی‬
‫هدایایی دیگر برای دامادهای خود می‬ ‫ابوریحان بیرونی نیز (در آثار الباقیه‬ ‫شمع و چراغ عیسی و شمعون است‬
‫فرستند تا به اصطلاح به این محبت‬ ‫چاپ زاخائو ص ‪ ،۲۹۲‬همان ماخذ) در‬
‫پاسخی داده شده باشد‪ .‬و قس علی هذا‪.‬‬
‫تایید مطالب گفته شده آورده است‪.‬‬
‫محمد باقر نجف زادۀ بارفروش‬ ‫«و فیاللیله التی یتقدمها الخامس‬
‫والشعرون من هذا الشهر (کانون الاول)‬
‫و هولیلاه علی مذهب الروم عید یلدا‪ ،‬و‬

‫هو میلاد المسیح‪».‬‬

‫(به نقل از برهان‪ ،‬معین ‪) ۲۴۴۸/۴‬‬

‫در آغاز زمستان با دو واژه چله‬
‫بزرگ و چله کوچک یا چله زمستان‬

‫سر و کار داریم‪.‬‬
‫چله بزرگ با چله زمستان کنایه از‬
‫سرمای سخت است و گاه چله بزرگ‬
‫که کنایه از گرمای سخت است به‬
‫همان تابستان گرم میگویند‪ .‬چله‬
‫زمستان که چهل روز است‪ ،‬مطابق‬
‫اول جدی و هفتم دی ماه جلالی و‬