Page 5 - (کیهان لندن - سال سى و هفنم ـ شماره ۲۸۴ (دوره جديد

‫صفحه ‪ 5‬ـ ‪ Page 5‬ـ شماره ‪1۷50‬‬
‫جمعه ‪ 2۳‬تا پنجشنبه ‪ 2۹‬اکتبر ‪2۰2۰‬‬

‫رقابت حافظ با قرآن؛ «به» قرآنی که اندر سینه‬ ‫چهار فیلم ایرانی در جشنواره سینمایی‬
‫داری یا «در» قرآنی که اندر سینه داری!‬ ‫لندن ُکرونازده‬

‫آن پنهان میکند‪ .‬این وظیفه خواننده‬ ‫دیگریست که حافظ در آنها از اشعار‬ ‫=نه تنها اکثر‬ ‫فیلم کوتاه «شاهد» به کارگردانی‬ ‫است که پس از افتتاح رستورانش در‬ ‫=‪64‬امین جشنواره‬
‫است که ایهام موجود در برخی از‬ ‫خود تعریف میکند اما در حقیقت‬ ‫حافظشناسان بر این باورند‬ ‫علی عسگری نیز در جشنواره لندن‬ ‫محله «ناتینگهیل» مورد آزار پلیس‬ ‫سینمایی لندن امسال به‬
‫واژهها‪ ،‬یعنی معانی دو یا چندگانه آنها‬ ‫چیزی جز یک گزافهگویی نیست و‬ ‫که او مسلمانی متعهد‬ ‫اکران شد‪ .‬فرنوش صمدی در نوشتن‬ ‫قرار میگیرد‪« .‬مونگروو» ولی بیش‬ ‫صورت محدود همزمان‬
‫را در نظر بگیرد تا بتواند از معنی مورد‬ ‫معنی ظاهری آن نمیتواند معنای‬ ‫و قرآندوست بوده که‬ ‫این فیلم با علی عسگری همکاری‬ ‫از یک فیلم داستانی به یک بیانیه‬ ‫حضوری و اینترنتی برگزار‬
‫نظر حافظ پرده بردارد‪ .‬در این بیت‬ ‫مورد نظر حافظ باشد‪ .‬اگر یکی از‬ ‫این خود پردهای بر تمام‬ ‫سیاسی علیه نژادپرستی شباهت دارد‪.‬‬ ‫شد‪ .‬البته برای نخستین‬
‫«به قرآن»‪ ،‬همانگونه که مثالهای زیر‬ ‫شعرای معاصر چنین ادعایی میکرد‬ ‫ابیات او میاندازد بلکه‬ ‫داشته است‪.‬‬ ‫برخی معتقدند که استیو مککوئین با‬ ‫بار شماری از فیلمهای این‬
‫نشان میدهند‪ ،‬میتواند «در قرآن»‬ ‫اکثر حافظشناسان نیز‬ ‫«آشو» نیز مستندی ‪ ۳۰‬دقیقهای‬ ‫این فیلم خواسته است به نوعی سوار‬ ‫جشنواره همزمان در ‪4‬‬
‫در باره او چگونه قضاوت میکردید؟!‬ ‫خود مسلمانانی متعهد‬ ‫است که توسط جعفر نجفی‬ ‫بر موجی شود که پس از کشته شدن‬ ‫شهر دیگر نیز به روی پرده‬
‫هم معنی بدهد‪:‬‬ ‫مخاطبی همعصر حافظ را در نظر‬ ‫و قرآندوست بودهاند‬ ‫کارگردانی شده است‪« .‬آشو» داستان‬ ‫یک شهروند سیاهپوست در آمریکا در‬
‫بگیرید که شاید چند غزل او را هم‬ ‫و باورهای مذهبی آنها‬ ‫کودک چوپانی در روستایی در‬ ‫سینما رفتند‪.‬‬
‫بسی دیدم به گیتی مهربانان‬ ‫خوانده است‪ .‬برای اینکه این بیت صرفاً‬ ‫مانع از آن شده تا ابیات‬ ‫چهارمحال و بختیاری است‪« .‬آشو»‬ ‫سراسر جهان به راه افتاد‪.‬‬ ‫=در این جشنواره حضور‬
‫(اسعد گرگانی)‬ ‫یک گزافهگویی از طرف شاعر نباشد‬ ‫حافظ را بدون تعصب مورد‬ ‫که دلبستهی سینما و بازیگری است‪،‬‬ ‫یک فیلم بلند داستانی‪ ،‬دو فیلم‬ ‫سینماگران ایرانی نیز بسیار‬
‫این خواننده باید از منابع مورد مقایسه‬ ‫مطالعه قرار دهند‪ .‬اگر در‬ ‫از صبح تا شب با گلهاش مشغول‬ ‫کوتاه و یک اثر ترمیم شده نیز‬ ‫محدود بود‪ .‬تنها یک فیلم‬
‫از این خوبان که من دیدم به هر بوم‬ ‫حافظ اطلاع دقیق داشته باشد‪ .‬این‬ ‫گذشته افرادی بودهاند که با‬ ‫است و در حال دست و پنجه نرم‬ ‫سینمای ایران را در ‪۶4‬امین جشنواره‬ ‫بلند‪ ،‬دو فیلم کوتاه‪ ،‬یکی‬
‫(سلمان ساوجی)‬ ‫شخص‪ ،‬که برخلاف ما نه از کتابهایی‬ ‫وجود این دو مانع موفق به‬ ‫کردن با مشکلات زندگی روزمره و‬ ‫سینمایی لندن نمایندگی میکردند‪.‬‬ ‫داستانی و دیگری مستند‪،‬‬
‫که حافظ خوانده است اطلاع و نه به‬ ‫شناسایی پیامهای پنهانی‬ ‫کارش‪ ،‬اما همزمان با عشقی که به‬ ‫از فیلم فرنوش صمدی با عنوان «خط‬ ‫و فیلم قدیمی «شطرنج باد»‬
‫کس ندیدم به همه شهر که دیوانه‬ ‫آسانی به آنها دسترسی دارد‪ ،‬انتظار‬ ‫حافظ شدهاند‪ ،‬آنها نیز در‬ ‫فیلمهای مطرح سینمای جهان و‬ ‫فرضی» آغاز کنیم‪ .‬فرنوش صمدی در‬ ‫که در ایتالیا ترمیم شده در‬
‫نبود (فروغی بسطامی)‬ ‫دارد که حافظ نشانهای از این منابع‬ ‫ادامه همان مصلحتاندیشی‬ ‫بازیگری دارد‪ ،‬زندگیاش آمیخته به‬ ‫گذشته با چند فیلم کوتاه در بسیاری‬ ‫این جشنواره اکران شدند‪.‬‬
‫بدهد‪ .‬این نشانه میبایست در همین‬ ‫که مانع از بیان آشکار و‬ ‫رویاهایش میشود‪ .‬یکی از رویاهای‬ ‫از جشنوارههای بینالمللی حضور‬ ‫=«شطرنج باد» که تنها‬
‫چنین نگار ندیدم به هیچ اکوانی‬ ‫غزل گنجانده شده باشد زیرا حافظ‬ ‫بیپرده برخی از مطالب‬ ‫این کودک چوپان ازدواج با هنرپیشه‬ ‫داشته است‪ .‬فیلم کوتاه «سکوت»‬ ‫یکبار در ایران در جشنواره‬
‫چنین متاع ندیدم به هیچ د ّکانی‬ ‫نمیتواند از خواننده این بیت انتظار‬ ‫توسط حافظ میشد‪ ،‬از بازگو‬ ‫معروف آمریکایی جودی فاستر‪ ،‬برنده‬ ‫فرنوش صمدی که کاری مشترک با‬ ‫سینمایی تهران سال ‪1355‬‬
‫داشته باشد که به تحقیق گسترده‬ ‫کردن این پیامها خودداری‬ ‫اکران شد‪ ،‬توسط محمدرضا‬
‫(فروغی بسطامی)‬ ‫بپردازد تا بلکه منابع مورد استفاده‬ ‫دو جایزه اسکار‪ ،‬است‪.‬‬ ‫علی عسگری است‪ ،‬در سال ‪2۰۱۶‬‬ ‫اصلانی ساخته شده و یکی‬
‫پیری دیدم به خانه خ ّماری (خیام)‬ ‫و مقایسه او را پیدا کند‪ .‬از آنجا که‬ ‫کردهاند‪.‬‬ ‫جشنواره سینمایی لندن فرصتی بود‬ ‫توانست جوایز بسیاری را در سراسر‬ ‫از کارهای خلاق و متفاوت‬
‫ابیات دیگر این غزل هیچگونه اطلاعی‬ ‫=معنی درست و منطقی‬ ‫برای دیدن فیلمی که انگشتشمار‬ ‫جهان به دست آورد‪« .‬خط فرضی«‬ ‫سینمای ایران به شمار‬
‫و از خود حافظ‪:‬‬ ‫و قابل قبول بیت «ندیدم‬ ‫افرادی توانستهاند این کار محمدرضا‬ ‫اولین کار بلند و داستانی این‬
‫خوشتر از شعر تو حافظ‪ /‬به‬ ‫اصلانی را که چند سال قبل از انقلاب‬ ‫میرود‪.‬‬
‫مرا به کشتی باده درافکن ای ساقی‬ ‫قرآنی که اندر سینه داری»‬ ‫در جشنواره فیلم تهران اکران شده‬ ‫کارگردان است‪.‬‬
‫این است‪« :‬حافظ‪ ،‬قسم به‬ ‫بود ببینند‪ .‬این فیلم که قبل از‬ ‫خط فرضی یا «‪Degree-۱8۰‬‬ ‫احمد رأفت – ویروس ُکرونا‬
‫که گفتهاند نکویی کن و در آب انداز‬ ‫قرآنی که در سینه داری‪،‬‬ ‫انقلاب به خاطر بیاعتنایی منتقدین‬ ‫‪ »rule‬اصطلاحی تخصصی است‬ ‫جشنوارههای سینمایی را یا‬
‫پس هیچگونه تردیدی درباره معنی‬ ‫خوشتر از شعر تو در قرآن‬ ‫به سینما راه نیافت و پس از انقلاب‬ ‫که در سینما از آن استفاده میشود‪.‬‬ ‫تعطیل کرده و یا مجبور ساخته با‬
‫مورد نظر حافظ در این بیت وجود‬ ‫ندیدم» و نه «حافظ‪ ،‬قسم‬ ‫هم توقیف شد‪ ،‬بدون شک یکی از‬ ‫«خط فرضی» یا «قانون ‪ ۱8۰‬درجه»‬ ‫محدویتهای بسیار برگزار شوند‪.‬‬
‫ندارد‪ .‬او به خودش میگوید‪« :‬از شعر‬ ‫به قرآنی که در سینه داری‪،‬‬ ‫خلاقترین فیلمهای ایرانی است که با‬ ‫خطی راهنما و فرضی در فیلمبرداری‬ ‫جشنواره فیلم ونیز قدیمیترین‬
‫توجه به زمان فیلمبرداری میتوان آن‬ ‫و تدوین است که بر اساس آن باید‬ ‫جشنواره سینمایی جهان نیز با‬
‫یادمان حافظ و گوته در شهر وایمار آلمان که در سال ‪ ۲000‬رونمایی شد‬ ‫خوشتر از شعر تو ندیدم»!‬ ‫را اوج تواناییهای فنی سینمای ایران‬ ‫روابط چپ و راست دو کاراکتر در‬ ‫محدودیتهای بسیار برگزار شد‬
‫نیز به حساب آورد‪ .‬از عوامل این فیلم‬ ‫یک سکانس به صورت یکسان باشد‪.‬‬ ‫اگرچه اولین جشنوارهای بود که‬
‫تو خوشتر در قرآنی که از بر داری‬ ‫در اینباره نمیدهند پاسخ به پرسش‬ ‫ا‪.‬ل‪.‬ج ‪ -‬دوستان در پرده میگویم‬ ‫میتوان به هوشنگ بهارلو فبلمبردار‪،‬‬ ‫فرمولی که در فیلمنامهنویسی نیز به‬ ‫نخواست به فضای مجازی کوچ کند‪.‬‬
‫ندیدم»‪ .‬حافظ مصراع دوم را آنگونه‬ ‫خوانندهی شعر را بایستی در همین‬ ‫سخن‪ /‬گفته خواهد شد به دستان نیز‬ ‫بازیگرانی چون فخری خوروش و‬ ‫نوعی رعایت میشود تا دو شخصیت‬ ‫‪۶4‬امین جشنواره لندن که ‪ ۷‬اکتبر‬
‫میسراید که قرآن هم به معنی موجود‬ ‫هم! آیا هرگز به این موضوع اندیشیدهاید‬ ‫شهره آغداشلو و محمدعلی کشاورز و‬ ‫داستان به بکدیگر در نمایی ‪۱8۰‬‬ ‫آغار به کار کرد و تا ‪ ۱8‬همین ماه‬
‫مقدسی است که به آن َق َسم میخورد‬ ‫بیت جستجو کرد‪.‬‬ ‫که سخنان پردهپوشی شده حافظ چه‬ ‫همچنین شیدا قرچهداغی اشاره کرد‬ ‫درجه و نه خارج از آن در ارتباط قرار‬ ‫ادامه خواهد یافت‪ ،‬به صورت دوگانه‬
‫و هم متنی که در آن خوشتر از ابیات‬ ‫او در مصراع دوم میگوید که قرآن را‬ ‫میتواند باشد؟ بیشک آنچه حافظ‬ ‫که موسیقی «شطرنج باد» ساختهی‬ ‫گیرند‪« .‬خط فرضی» فرنوش صمدی‬ ‫حضوری‪ -‬مجازی برگزار میشود‪.‬‬
‫خودش ندیدهاست‪ .‬معنی ظاهری این‬ ‫از بر دارد‪ ،‬پس منبع مقایسه باید قرآن‬ ‫نمیتوانسته به صورت آشکار بگوید یا‬ ‫با کارهای گذشته این کارگردان‬ ‫بخشهای قابل توجهی از این‬
‫بیت اگر با تفکر و تأمل خوانده شود تا‬ ‫باشد‪ .‬حافظ در این مصراع به بهانه‬ ‫در رابطه با اسلام و قرآن است و یا در‬ ‫اوست‪.‬‬ ‫تفاوت زیادی ندارد و روایتی زنانه را‬ ‫جشنواره امسال حذف شده بودند‪ ،‬از‬
‫صرفاً یک گزافهگویی نباشد‪ ،‬با معنی‬ ‫قسم خوردن به قرآن دارد درواقع منبع‬ ‫«شطرنج باد» داستانی را از دوران‬ ‫به روی پرده سینما منتقل میکند‪.‬‬ ‫جمله بخشی که با نام «گالا» برگزار‬
‫لایه عمیقتر آن که با در نظر گرفتن‬ ‫مقایسه را با گفتن اینکه این کتاب را‬ ‫رابطه با صاحبان قدرت آن زمان‪.‬‬ ‫قاجار روایت میکند که فساد در آن‬ ‫روایت مادری که در یک حادثه که‬ ‫میشد و لندنیها میتوانستند شاهد‬
‫ایهام موجود در «به قرآن» کشف‬ ‫از بر دارد‪ ،‬مشخص میکند‪ .‬در نتیجه‬ ‫این سخنان اگر درباره صاحبان قدرت‬ ‫گسترده بود و شکافهای اجتماعی‬ ‫به مرگ فرزندش میانجامد‪ ،‬مسئول‬ ‫حضور کارگردانان و هنرپیشگان‬
‫معنی درست و منطقی و قابل قبول‬ ‫زمان حافظ میبود تا حال کشف شده‬ ‫بیداد میکرد‪ .‬در فیلم ترمیم شدهای‬ ‫محبوب خود روی فرش قرمز باشند‪.‬‬
‫میشود یکی است‪.‬‬ ‫این بیت این است‪« :‬حافظ‪ ،‬قسم به‬ ‫بود! عدم شناسایی مطالب پردهپوشی‬ ‫که امروز میتوان دید‪ ،‬صحنههایی‬ ‫قلمداد میشود‪.‬‬ ‫در جشنواره امسال لندن از بخش‬
‫حاف ِظ رند این بیت را به گونهای‬ ‫قرآنی که در سینه داری‪ ،‬خوشتر از‬ ‫شده حافظ توسط حافظشناسان و‬ ‫نیز گنجانده شده که در زمان اکران‬ ‫داستان فیلم که به نوعی‬ ‫رقابتی نیز خبری نبود و چند بخش‬
‫سروده که هم در صورت لزوم بتواند با‬ ‫شعر تو در قرآن ندیدم» و نه «حافظ‪،‬‬ ‫حافظدوستان طی ششصد و اندی‬ ‫در جشنواره فیلم تهران حذف شده‬ ‫حضور عوامل فرهنگ مردسالار‬ ‫کناری چون «خنده‪« »،‬بحث» و‬
‫قبول اتهام گزافهگویی دهان متشرعین‬ ‫قسم به قرآنی که در سینه داری‪،‬‬ ‫سال میتواند به دو دلیل عمده باشد‪.‬‬ ‫بودند‪« .‬شطرنج باد» که تهیهکننده‬ ‫را در جامعه را به تصویر میکشد‬ ‫«آفرینش» هم میزبان تعداد محدودی‬
‫و منتقدان را ببندد و هم منظور خود را‬ ‫نخست اینکه اکثر حافظشناسان بر‬ ‫آن بهمن فرمانآرا است‪ ،‬در بهترین‬ ‫میتوانست کاری جالب باشد‪ ،‬ولی‬ ‫فیلم بودند‪ .‬مدیران جشنواره لندن‬
‫به آنهایی که با ذهنی فارغ از تعصبات‬ ‫خوشتر از شعر تو ندیدم»!‬ ‫این باورند که او مسلمانی متعهد و‬ ‫کارگاه مرمت فیلم جهان‪ ،‬در شهر‬ ‫فرنوش صمدی نیز مانند بسیاری از‬ ‫برای جبران این کاستیها و محدود‬
‫مذهبی آن را میخوانند بفهماند‪.‬‬ ‫اگر هنوز نسبت به معنی مورد نظر‬ ‫قرآندوست بوده که این خود پردهای‬ ‫بولونیای ایتالیا جان تازهای یافته‬ ‫کارگردانان فیلمهای کوتاه‪ ،‬زمانی‬ ‫ساختن خسارتهای مالی ناشی‬
‫مصراع نخست هر حافظدوستی‬ ‫حافظ در این بیت شک دارید بیایید‬ ‫بر تمام ابیات او میاندازد‪ .‬این نوع تفکر‬ ‫که که قدم به دنیای فیلمهای بلند‬ ‫از شرایط کرونایی تصمیم گرفتند‬
‫را خوشحال میکند و مصراع دوم‬ ‫این مطلب را از طریق دیگری نیز‬ ‫حتا تصور بیان برخی مطالب در رابطه‬ ‫است‪.‬‬ ‫داستانی میگذارند چنین به نظر‬ ‫همزمان برخی از فیلمهای حاضر‬
‫بررسی کنیم‪ .‬حافظ هر جا که لازم‬ ‫با اسلام و قرآن توسط حافظ را بسیار‬ ‫بخش عمده بودجه آن کارگاه‬ ‫میآید که برای ارائه ‪ ۹۰‬دقیقه‬ ‫در این جشنواره را در برخی دیگر‬
‫علاقمندان به قرآن را!‬ ‫ببیند مقصود واقعی خود از یک بیت را‬ ‫توسط «بنیاد مارتین اسکورسیزی»‬ ‫فیلم کم آورده است‪ .‬البته بازی‬ ‫از شهرهای بریتانیا چون بلفاست‪،‬‬
‫از طریق استفاده از ایهام در لایه زیرین‬ ‫دشوار و شاید ناممکن میکند‪.‬‬ ‫تامین میشود‪ .‬البته «شطرنج باد»‬ ‫سحر دولتشاهی در نقش مادر‬
‫ادامه در صفحه ‪۱۷‬‬ ‫دوم اینکه اکثر حافظشناسان نیز‬ ‫اولین فیلم ایرانی نیست که به دست‬ ‫«مقصر» بسیار جالب است در حالی‬ ‫گلاسکو و منچستر نیز اکران کنند‪.‬‬
‫خود مسلمانانی متعهد و قرآندوست‬ ‫مرمتکاران ایتالیایی جان تازهای‬ ‫که نقشآفرینی پژمان جمشیدی در‬ ‫امسال در بسیاری از جشنوارهها‪ ،‬چه‬
‫بودهاند و باورهای مذهبی آنها مانع از‬ ‫نقش همسرش واقعا تاسفآور است‪.‬‬ ‫حضوری و چه مجازی‪ ،‬فیلمهایی در‬
‫آن شده است تا ابیات حافظ را بدون‬ ‫یافته است‪.‬‬ ‫مورد تبعیض نژادی حضوری پر رنگ‬
‫تعصب مورد مطالعه قرار دهند‪ .‬اگر در‬ ‫این کارگاه علاوه بر «شطرنج باد»‪،‬‬ ‫دارند‪ .‬جشنواره لندن که همیشه‬
‫گذشته افرادی بودهاند که با وجود این‬ ‫کارهایی از ابراهیم گلستان چون‬ ‫نگاهی ویژه به سینمای کارگردانان‬
‫دو مانع موفق به شناسایی پیامهای‬ ‫»حشت و آینه»‪« ،‬تپههای مارلیک»‬ ‫رنگینپوست داشته نیز نمیتوانست از‬
‫پنهانی حافظ شدهاند‪ ،‬آنها نیز در ادامه‬ ‫و «خانه سیاه است» فروغ فرخزاد‪،‬‬ ‫این قاعده مستثنا باشد‪ .‬این جشنواره‬
‫همان مصلحتاندیشی که مانع از بیان‬ ‫«رگبار» بهرام بیضایی و فیلمهای‬ ‫با فیلم «منگروو» (‪)Mangrove‬‬
‫آشکار و بیپرده برخی از مطالب توسط‬ ‫کوتاه قبل از انقلاب عباس کیارستمی‬ ‫استیو مک کوئین‪ ،‬کارگردان‬
‫حافظ میشد‪ ،‬از بازگو کردن این‬ ‫را هم مرمت کرده است‪ .‬این کارگاه‬ ‫بریتانیایی‪ ،‬آغاز به کار کرد‪« .‬منگروو»‬
‫که وابسته به سینماتک بولونیا است‪،‬‬ ‫داستان سیاهپوستی در شهر لندن‬
‫پیامها خودداری کردهاند‪.‬‬ ‫هرساله جشنوارهای نیز با عنوان‬
‫»سینمای بازیافته» (‪Cinema‬‬
‫«در قرآن» و نه «به قرآن»!‬ ‫‪ )Ritrovata‬نیز برگزار میکند که‬
‫در اینجا از شما دعوت میکنم تا‬ ‫تا کنون فیلمهای ساموئل خاچیکیان‬
‫با هم با ذهنی باز و خالی از هر نوع‬ ‫و یا فیلمهای کوتاه عباس کیارستمی‬
‫تعصب و بدون پیشداوری در باره‬
‫اعتقادات مذهبی حافظ‪ ،‬به مطالعه‬ ‫را نیز اکران کرده است‪.‬‬
‫یکی از ابیات حافظ که به باور من‬
‫معنایی کامل ًا متفاوت از معنی ظاهری‬
‫آن دارد بپردازیم‪ .‬حافظ در یکی از دو‬
‫بیتی که در آنها ادعای از بر بودن قرآن‬

‫میکند میگوید‪:‬‬
‫ندیدم خوشتر از شعر تو حافظ‬

‫به قرآنی که اندر سینه داری‬
‫اکثر شارحان بر این باورند که حافظ‬
‫در این بیت به قرآن قسم میخورد که‬
‫خوشتر از شعر خودش ندیده است‪*.‬‬
‫این بیت اگرچه یادآور ابیات بسیار‬

‫وبسایت کیهان لندن به زبان انگلیسی‬