Page 14 - (کیهان لندن - سال سى و ششم ـ شماره ۲۵۴ (دوره جديد
P. 14
صفحه - Page 14 - 14شماره 1۷۲۰
جمعه ۸تا پنجشنبه ۱۴فروردین ماه ۱۳۹۹خورشیدی
شیلات جنوب دریافت داشته بود، ورقی دیگر از پرونده سیاسی ـ غذایی ماهیگیری در ایران (بخش پایانی) مدیریت ماهیگیری جنوب
مطالبی اظهار داشت که خلاصه آن نخستوزیر (حسنعلی منصور)
تفکیک شیلات شمال و جنوب و نقش دکتر ایادی مأموریت داده بود ،درباره بهبود وضع
به قرار زیر است: در این ماجرا ماهیگیری جنوب بررسی کرده،
در سال ۱۳۴۸هنگامی که وزیر گزارش جامعی به او بدهم .در مراجعت
اقتصاد بود ،شخصی به او نامه نوشت، که یاد ماندههای او از مدیریت شیلات هرکدام دارای هیأت مدیره و تشکیلات تا سال 1343امور ماهیگیری در دریای از سفر بندرعباس ،گزارش مبسوطی به
شکایت کرده بود عدهای سرباز از سوی به مدت 41۷روز ـ از آبان 1343تا آذر جداگانه شدند .چرایی و چگونگی آن را خزر و خلیج فارس را شرکت سهامی نخستوزیر دادم .این گزارش حاصل
شرکت شیلات جنوب ایران به مؤسسه ماه 1344ـ است ،شرح میدهد .بخشی دکتر غلامرضا تاجبخش در کتاب خود، شیلات ایران اداره میکرد .در این سال، اطلاعات قبلی و بهرهگیری از تجربیاتی
صید ،پرورش و صادرات میگو متعلق دیگر از این کتاب را در زیر میخوانید. با عنوان «شیلات شمال و جنوب ایران» شیلات جنوب و شمال تفکیک شد و بود که طی دو ماه و نیم خدمت در
به او در خور موسی واقع در حومه شیلات شمال و جنوب به دست آورده
بندر ماهشهر رفته ،بدون هیچگونه شروع خدمت نگارنده در شرکت مشتاق بودم بدانم این ادعای دکتر اما حال و هوای آن جلسه مجالی به تشکیل گردید .تاریخ انعقاد جلسه بودم .در این گزارش با کمال صراحت
مجوزی مؤسسهاش را تعطیل کرده شیلات ایران و حدود یک هفته پیش ایادی چه مبنایی دارد .بهنیا شخصیت این نوع گفت و گوها نمیداد. مزبور به نظرم آخرین چهارشنبه آذر نارساییها و کمبودهایی که به نظرم
مانع کار شدهاند .در این شکایت نامه از ترور حسنعلی منصور نخستوزیر قابل احترامی بود که در آغاز کابینه ماه و یا اولین چهارشنبه دی ماه ۱۳۴۳
شاکی نوشته بود ،او به اعتبار مطالبی پایان پذیرفت .از آن پس من دیگر اسدالله علم وزیر دارایی بود ولی پس شاه بلافاصله در پایان سخنان پزشک بود .علاوه بر اعضای دائمی شورا ،دکتر میرسید ،بر شمرده بودم.
که مقامات دولتی درباره تشویق بخش هیچگونه مداخلهای در کار ماهیگیری از چندی بنا به تمایل خودش از مخصوص خود رو به نخستوزیر کرده ایادی هم در این جلسه حضور پیدا نتیجهگیری این گزارش ،که اهم
خصوصی برای توسعه ماهیگیری ابراز جنوب نداشتم .حوزه عمل شرکت این پست کنار رفته بود .در نتیجه و بدون هیچ مقدمهای اظهار داشت کرده بود .شرکت دکتر ایادی در این آن مربوط به ماهیگیری جنوب بود،
میدارند ،با کسب اجازه قبلی سرمایه شیلات ایران محدود به دریای خزر و تحقیقاتی که متعاقباً به عمل آوردم برای ماهیگیری دو شرکت درست جلسه به خاطر آن بود که نامبرده، به طور خلاصه این بود که فعالیت
شخصی خود را برای ایجاد این مؤسسه مشخص گردید عناد سابقهدار ایادی کنید یکی مسؤول کار ماهیگیری اتکا (اتحادیه تعاونی کارکنان ارتش) ماهیگیری در جنوب ،و به ویژه به
به کار انداخته است .حال با تعطیل رودخانههای این دریا شد. نسبت به بهنیا از آنجا ناشی شده که در شمال باشد و دیگری به کار را تحت نظر داشت و اتکا بزرگترین راه اندختن صنعت ماهیگیری ،به
غیرقانونی مؤسسه صید ،پرورش و بهنیا ـ برخلاف غالب مقامات که از سهامدار شرکت سهامی شیلات جنوب مفهوم امروزی در کشورهای پیشرفته،
صادرات میگو مواجه شده و این وضع فرصتی که از دست رفت ایادی جداًحساب میبردند ـ در مقابل ماهیگیری جنوب برسد. نیازمند تجدید نظری بنیادین در
موجب زیان هنگفت او و بیکار شدن شیلات جنوب ،با تحصیل مدیریت کارهای خلاف و زورگویی او سخت در طول این مذاکرات و تا پایان ایران بود. تشکیلات ماهیگیری کشور و مشخص
کارگران شده است .شاکی با توضیح انحصاری ماهیگیری جنوب در دی مقاومت میکرد .فرهنگ مهر که در آن ،نخستوزیر و همه وزیران حاضر واگذاری مدیریت کردن سیاستی دراز مدت است .در
جریان امر تقاضای رسیدگی کرده بود. ماه سال ۱۳۴۳مسؤولیت سنگینتری دوران وزارت دارایی عبدالحسین بهنیا در جلسه ،سکوت مطلق اختیار کرده، به شیلات جنوب تلاشهایی که دولتها در گذشته از
وزیر اقتصاد عین شکایت را به عرض در کار شیلات جنوب بر گردن گرفت. معاون او بود و سپس در کابینههای هیچ اظهار نظری نکردند .من که از جلسه شورا با پرسش شاه از راه ایجاد شرکتهای ماهیگیری با
شاه رسانیده و اعلیحضرت ضمن تأسف « ...کوشش در بهبود وضع اقتصادی منصور و هویدا در پست معاونت و بعداً سایر شرکتکنندگان در جلسه کم نخستوزیر آغاز شد .اعلیحضرت از سرمایه دولت و سازمانهای وابسته
اظهار کرده بودند دستور رسیدگی و عمران و کمک به امور درمانی معاونت کل وزارت دارایی ابقا شده و تجربهتر بودم ،به درستی درک نکرده حسنعلی منصور پرسیدند چرا شیلات معمول داشتهاند ،به نیاز واقعی
خواهند داد .عالیخانی بعداً اطلاع ساکنان جنوب و ایجاد و تقویت سالها مصدر خدمات مهمی در وزارت بودم ،با نحوه پرسشی که شاه در آغاز شمال در کار شرکت شیلات جنوب ماهیگیران توجهی نشده ،اهمیت
پیدا کرد که شاه پس از شرفیابی او شرکتهای تعاونی و کمک به صیادان دارایی بوده ،توضیحات جالبی در این جلسه از نخستوزیر نموده است ،در مداخله میکند؟ حسنعلی منصور مشارکت آنان در این امر مهم نادیده
به سپهبد اسدالله صنیعی وزیر جنگ باب در اختیار نگارنده گذارده است. واقع طرح سازمان ماهی ایران را عمل ًا اجازه خواست جواد منصور ،معاون گرفته شده است .شرکتهایی دولتی
که در همان هنگام در جلسه هیأت محلی»... من در پایان جلسه در حالی که از دستور مذاکرات حذف کرده است .به نخستوزیر ،توضیحاتی به عرض و نیمهدولتی که برای صید در جنوب
وزیران حضور داشت تلفن کرده ،وی عبارات و الفاظ پر معنایی است که همانند دیگران از امریهای که شاه همین جهت بود که مجدداًدست بلند برساند .توضیحاتی که جواد منصور ایجاد شده ،عمل ًا نشان دادهاند که
را مورد بازخواست قرار داده ،دستور در اساسنامه قانونی شرکت شیلات بطور بیسابقهای به نخستوزیر ابلاغ کرده اجازه خواستم راجع به خطوط داد ،به نظر نمیرسید شاه را چندان در امور ماهیگیری کارآمد نیستند.
رفع مزاحمت فوری داده بود ،در حالی جنوب در فهرست مسؤولیتهای کرده و همه را غافلگیر کرده بود، کلی گزارشی که درباره سازمان ماهی راضی کرده باشد .پس از او این جانب شرکت شیلات جنوب ،که نزدیک به
که به خوبی میدانست وزیر جنگ شیلات جنوب ردیف شده بود ،ولی رضایت نداشتم ،اما پیش خود بسیار ایران تهیه شده و در دستور کار جلسه اجازه صحبت خواستم و به اختصار دو سال پیش از این با هدف کمک
هیچگونه دستی در این جریان ندارد و در واقع فعالیت این شرکت سالها سادهلوحانه ،میاندیشیدم ،چه بسا است ،به اختصار مطالبی به عرض معروض داشتم خدماتی که شرکت به ماهیگیران بیبضاعت جنوب
فرستادن سرباز و تعطیل مؤسسه صید، محدود به دریافت حقالامتیاز از این تصمیم مآلا به صلاح کشور باشد. برسانم .شاهنشاه فوراًو با تندی گفتند شیلات ایران در امر ماهیگیری در تشکیل شده ،تاکنون در راه رسیدن
پرورش و صادرات میگو به دستور دکتر شرکت کویتی و پاکستانی و واگذاری صادقانه آرزو میکردم دکتر ایادی به خیر فعل ًا لازم نیست ،بماند برای بعد. جنوب انجام میدهد ،جزو وظایفی به این هدف کاری انجام نداده ،برنامه
امتیاز به دیگران بود و کار دیگری بهرهگیری از پشتیبانی کامل پادشاه و سپس مجدداً به نخستوزیر رو کرده است که برابر قوانین جاری ،که به مشخصی برای آینده ارائه نکرده
ایادی صورت گرفته است. استفاده از امکانات ارتش ،در پیشبرد و قاطعانه گفتند همان طور که دستور توشیح شاهنشاه رسیده و بر اساس است .ضمناً توضیح دادم پیش از
صورت نگرفت. هدفهای شیلات جنوب موفق شود. دادیم دو شرکت جداگانه در شمال تصویب نامههای هیأت وزیران ،بر ایجاد شیلات جنوب ایران اداره امور
بهشت موعود چه شد؟ در نیمه دوم دهه ۴۰ماهیگیری و جنوب درست کنید .هیچ کدام از عهده این شرکت محول شده است. ماهیگیری جنوب بر عهده شیلات
در آستانه خروج نیروهای انگلستان جنوب به علت بهتر شدن شرایط زیر شرکتها حق مداخله در کار دیگری ایران بود و این شرکت در اجرای
از خلیج فارس در مرداد ( ،۱۳۵۰اوت بنایی رو به بهبودی نسبی گذارده بود. مسؤولیتی که داشته با دو شرکت
)۱۹۷۱شیخ زاید بنسلطان آلنهیان، خارجی قراردادهایی امضا کرده و
حاکم وقت امارت ابوظبی به دعوت مصرف ماهی در داخل کشور افزایش افسوس که این فکر و آرزو رویایی را ندارند ،اگر مداخلهای کردند تنبیه سپس افزودم در اجرای همین وظایف، این دو شرکت در حال حاضر مشغول
رسمی شاه ایران به تهران سفر کرد یافته بود و این امر سبب تشویق بیش نبود .آینده نشان داد من هم میکنیم و بلافاصله پس از بیان این شیلات ایران اخیراًدر بندرعباس اقدام فعالیت هستند .با ایجاد شرکت شیلات
و من که در آن تاریخ سفیر ایران در بخش خصوصی به ایجاد سردخانه و مانند پادشاه ایران در این تصور دچار به خرید ماهی از صیادان محلی کرده و جنوب مرز مشخصی بین حوزههای
کویت و مهماندار شیخ زاید بودم، افزایش ظرفیت سردخانههای موجود مطلب جلسه را ترک کردند. با کمک نیروی هوایی آن را در پایتخت عمل شرکت شیلات ایران و شرکت
و کاربرد وسایل مجهز حمل و نقل اشتباه شده بودم. امریه شاه بسیار قاطع بود .به نظر توزیع نموده است ،این اقدام با استقبال شیلات جنوب ایران معین نشده است.
همراه با شیخ به تهران رفته بودم. شده بود .ساختمان راه کرانه جنوب دو یا سه روز پس از این جلسه نمیرسید این تصمیم را شاه در فراوان مصرفکنندگان مواجه شده و درباره ادامه فعالیت شیلات ایران در
در سر میز ناهاری که در کاخ خاتمه یافته ،تسهیلات بیشتری در شورای عالی اقتصاد ،پیشنویس نتیجهگیری از مذاکرات آن روز که ماهیگیران جنوب هم از این اقدام جنوب با صراحت گفتم این شرکت به
صاحبقرانیه به افتخار حاکم ابوظبی راه رسانیدن ماهی از صیدگاهها به طرح تصویب نامهای را تهیه کرده، در مقدمه و در حاشیه طرح سازمان دولت که با خرید ماهی به آنان کمک علت کمبود کادر فنی و مسؤولیتهایی
ترتیب یافته بود و طبق مرسوم، مرکز مصرف فراهم شده بود .این برای امضا به دفتر هویدا وزیر دارایی ماهی ایران صورت گرفته بود ،اتخاذ که جدیداً برای حفظ ذخائر به عهده
امیرعباس هویدا نخستوزیر ،اسدالله تحولات موجب تشویق ماهیگیران بردم .مضمون طرح این بود که هیأت کرده باشد .یقیناً شاه قبل از حضور میکند ،بسیار راضی شدهاند. گرفته در وضعی نیست که بتواند کار
علم وزیر دربار شاهنشاهی ،اردشیر به کار ،بیشتر شده بود و مؤسساتی در وزیران در جلسه مورخ ...تصویب در جلسه این تصمیم را گرفته بود پس از توضیحات نگارنده ،دکتر ماهیگیری جنوب را به نحو مطلوبی
زاهدی وزیر امورخارجه ،و چند تن بخش خصوصی به فکر سرمایهگذاری نمودند بهرهبرداری از منابع ماهی و مجال اظهار نظری را به هیچکس ایادی اجازه صحبت خواست و به به پیش ببرد .به نخستوزیر گفتم
از درباریان ،از آن جمله دکتر ایادی در کار ماهیگیری صنعتی افتادند و ایران در خلیج فارس و دریای عمان، نداد .در مذاکراتی که قبل از جلسه هنگام بیان مطلب از پشت میز به نظر من دولت در کار ماهیگیری
پزشک مخصوص شاه ،شرکت داشتند. مؤسساتی هم در کار صید میگو و از شرکت شیلات ایران منتزع و به آن روز با برخی از اعضای شورا داشتم، کنفرانس به پا خاسته ،به حال خبردار جنوب باید نقش ارشادی داشته
ضمن صحبتهایی که معمولاً به ماهی جنوب مشغول فعالیت شدند. شرکت سهامی شیلات جنوب ایران اکثراً از مداخلات دکتر ایادی در کار نظامی ایستاد و به مانند این که یک باشد و به تجهیز و تکمیل زیر بنای
هنگام صرف غذا پیش میآید ،شیخ در این شرایط ،شیلات جنوب برای ماهیگیری به نوعی ابراز عدم رضایت گزارش نظامی به عرض میرساند ،از لازم برای گسترش ماهیگیری اکتفا
زاید از شاه پرسید در ایران کار جوابگویی به انتظارات شاه و مردم ،و واگذار میشود. میکردند و محتمل ًا درباره امریهای که آمادگی شیلات جنوب برای توسعه کند .ماهیگیری را به ماهیگیران و
ماهیگیری را چه سازمانی بر عهده بر طبق اساسنامه خود وظیفه داشت هویدا با نگاهی پر معنی مرا شاه به نخستوزیر ابلاغ کرد ،غافلگیر ماهیگیری در جنوب سخن گفت و بخش خصوصی بسپارد و با راهنمایی
به کمک صیادان کم بضاعت بشتابد و نگریسته ،گفت خودت در جلسه شده بودند و محتمل ًا هیچ اطلاع قبلی در دنباله اظهاراتش به انتقاد از اقدام و پشتیبانی از آنان عمل ًا موجبات
دارد؟ موجبات تشویق سرمایهگذاران بخش بودی و دیدی شاهنشاه چقدر عصبانی شیلات ایران در کار توزیع ماهی گسترش صنعت شیلات را به دست
اعلیحضرت هنگام پاسخگویی به خصوصی را در کار ماهیگیری فراهم بودند .هرچه زودتر شیلات جنوب را نداشتند. جنوب در تهران پرداخت .وی خیلی به
این سؤال ،چشمشان به نگارنده که کند ،اما متأسفانه کوششی در این راه تحویل بده ،خودت را خلاص کن .هر خاطره دیگری که از آن جلسه به اختصار گفت کاری که شیلات شمال خود آنان فراهم کند.
در کنار شیخ رو به روی ایشان نشسته به عمل نیاورد .در هیچ نقطهای از کار دیگری که دارد ،برای بعد بگذار. یاد دارم برخوردی است که در پایان انجام داده از لحاظ بهداشتی صحیح پیشنهادم به نخستوزیر به اختصار
بودم افتاد .با اشاره به من به شیخ زاید جنوب کشور اثری از فعالیت شرکت در اجرای امریه شاه و متعاقب جلسه دکتر ایادی با نگارنده داشت. نبوده است .دکتر ایادی توضیحی نداد این بود که یک سازمان مرکزی
فرمودند این سفیر فعلی ما در سالهای شیلات جنوب مشهود نبود .برعکس دستور وزیر دارایی ،تمامی پروندههای موقعی که در سرسرای کاخ هر دو چرا این کار بهداشتی نبود و سؤالی هم مجهز دولتی برای برنامهریزی امور
پیش عهدهدار ماهیگیری بود و سوابق نشان میدهد که این شرکت در مربوط به ماهیگیری جنوب را به مشغول پالتو پوشیدن بودیم ،او مرا در این باره از او نشد .لابد منظورش آن ماهیگیری و نظارت مستمر بر اجرای
برنامههای جالبی شروع کرده بود ،ولی کار مؤسساتی که در کار ماهیگیری شرکت شیلات جنوب تحویل دادم. شماتت کرد چرا بعد از خاتمه اوامر بوده که ماهی ظرف چند ساعتی که آن در سطح کشور ایجاد گردد .این
آن شخص (با اشاره به دکتر ایادی) به مشغول فعالیت میشدند ،مزاحتمهایی مأموران شیلات جنوب ،در همان شاه دوباره اجازه صحبت خواستم .او در هواپیما و به دور از سردخانه مانده، مرکز با کمک گرفتن از مؤسسات
ما گفت ماهیگیری جنوب را به من موقع ،کارخانه بندرعباس و سردخانه با لحنی که سعی داشت دوستانه باشد صدمه دیده است ،که ایرادی ناصحیح بینالمللی مثل سازمان خواروبار و
بسپارید ،سه سال وقت بدهید بهشت ایجاد کرده ،اخلال مینمود. خرمشهر و تأسیسات و ابوابجمعی گفت من کسی هستم که دماغ بهنیا بود .ماهی در سردخانه بندرعباس کشاورزی وابسته به سازمان ملل متحد
تحویلتان میدهم ،حالا که سالها از آن علینقی عالیخانی ،شاهد یکی از این شیلات ایران را در جنوب تحویل وزیر دارایی را با آن قدرتی که داشت در بالاترین درجه منجمد شده بود و ( )FAOمیتواند کار ماهیگیری
ایام گذشته ،ما از بهشت موعود هنوز مزاحمتها بوده است .او در مصاحبهای موقعی که در تهران به دست خریدار
که در آذر ماه ۱۳۸۷در واشینگتن با گرفته بودند. به خاک مالیدم. رسید ،هنوز نیمه منجمد بود .انتقاد جنوب را سر و سامانی بدهد.
چیزی ندیدهایم. او داشتم در خصوص شکایتی که از به این ترتیب کار واگذاری دکتر ایادی یقیناً با بیان این مطلب دکتر ایادی جای جوابگویی داشت،
این بیان شاه ،که با کمال صداقت ماهیگیری جنوب در اواخر دی ماه قصد داشت قدرت خود را به رخ طرح سازمان ماهی ایران
بازگویی میکنم ،بیگمان بیانگر ۱۳۴۳یعنی کمتر از ۳ماه پس از بکشاند و مرا مرعوب کند .خیلی
اعترافی تلخ همراه با ارزیابی ماندگاری نخستوزیر با مطالبی که به او
در تاریخ ایران است .شاه ایران که یقیناً گزارش کردم کامل ًا موافق بود و مقرر
با اطمینان و امید فراوانی این وظیفه داشت برای بررسی دقیق موضوع
را در دوران حکومت حسنعلی منصور و امکانات اجرای آن هر چه زودتر
به دکتر ایادی سپرده بود ،حالا پس جلسهای با حضور وزیران مسؤول
از گذشت قریب به ۷سال از این
واگذاری ،در حضور یک شخصیت تشکیل گردد.
خارجی به این سان با ظرافت اظهار در جلسهای که به این منظور با
عدم رضایت میکند .اگر هر کس شرکت وزیر اقتصاد (علینقی عالیخانی)
دیگری به جای دکتر ایادی بود ،سالها و وزیر کشاورزی (سپهبد اسمعیل
پیش به علت قصور در انجام وظیفه ریاحی) و مدیر عامل سازمان برنامه و
از آن کار برکنار شده بود .اما دکتر بودجه (صفی اصفیا) و نگارنده تشکیل
ایادی وضعی کامل ًا استثنایی داشت. گردید ،مشکلات ماهیگیری جنوب و
او همچنان طرف توجه و محبت شاه امکانات بهبود آن دقیقاً مورد بررسی
بود و شیلات را تا چند سال بعد از آن قرار گرفت .همگی با تأیید اهمیت
هم چنان زیر نظر داشت .دکتر ایادی موضوع به نگارنده توصیه نمودند
از شنیدن بیانات آن روز شاه اثری خطوط کلی این طرح را ـ که از آن
از انفعال در سیمایش ظاهر نشد .او موقتاً طرح سازمان ماهی ایران نام
مثل همیشه لبخندی بر لبان داشت، میبردیم ـ برای طرح در شورای عالی
لابد میخواست چنین وانمود کند که
اعلیحضرت ،از سر لطف همیشگی ،با اقتصاد تهیه کنم.
پزشک مخصوص خود قصد شوخی و خطوط اساسی طرح سازمان ماهی
مزاح دارد و ...شاید هم حق به جانب ایران سریعاً تهیه شد و در دستور کار
او بود. شورای عالی اقتصاد قرار گرفت.
این جلسه در روز مقرر در دفتر شاه
