Page 14 - (کیهان لندن - سال سى و هشتم ـ شماره ۳۵۱ (دوره جديد
P. 14
از طلاق ،عصمت الملوک جهت ادامۀ قانون اعزام محصل به خارج و نخستین زنان صفحه - Page 14 - 14شماره 1817
تحصیل به مدت 15سال در بلژیک ایرانی که برای تحصیل به اروپا رفتند جمعه ۶تا 1۲اسفندماه1۴۰۰خورشیدی
اقامت نمود و چون نتوانست طب بخواند
به رشته تعلیم و تربیت پرداخت .پس دکتر احمد هاشمیان از اوایل دوره حکمرانی قاجارها تا
از بازگشت به ایران در وزارت معارف سال تاجگذاری رضا شاه در تاریخ ۴
(آموزش و پرورش) استخدام شد و بعد بازدید رضاشاه از یک مدرسه ،پس از اجرای طرح کشف حجاب اردیبهشت سال 13۰5شمسی (۲5
از مدتی اولین کودکستان نوین در دوره آوریل سال )1۹۲۶که حکومت به
پهلوی را که در آن کودکان شاهزادگان تحصیل کردۀ مدرسۀ ژاندارک که جزو اعلم ،ایران :دختر امیرخان امیر اعلم راد ،طاهره :دختر احمد خان انقلاب بیش از سی هزار دانشجوی دست پهلویها افتاد تا آن زمان در
و اعیان نگهداری میشدند بنیاد نهاد. اولین دختران اعزامی به خارج پس از و افسرالملوک .نوۀ دختری وثوق الدوله، (معتمدالممالک) راد ،مستشار دیوان ایرانی در آمریکا تحصیل میکردند. ایران بدون برنامه درست و منظمی ،و به
این کودکستان «شکوفه» نام داشت. سال 13۰۹شمسی راهی اروپا شد و عالی تمیز و سناتور ،متولد ،1۲۸۶ شایان ذکر است که اغلب دانشجویانی دلیل احتیاجات مبرم کشور به اشخاص
عصمت الملوک به ریاست تعلیمات به تحصیل پرداخت .همسر وی از اهالی متولد ، 1۲۹3تهران. تهران .از مدرسه شمس المدارس که در خارج دوران تحصیل خود را با کاردان و تحصیل کرده ،دانشجویانی
عالیه وزارت فرهنگ هم رسید و در اولین زن ایرانی که موفق به اخذ تهران دیپلم گرفت و چون پدرش به امتیاز عالی طی کرده بودند پس از که اغلب آنها از جوانان خانوادههای
همین سمت بود تا بازنشسته شد .وی کشور بلژیک میبود. درجۀ دکترا در پزشکی شد .در ابتدا به وزیر مختاری ایران در مصر منصوب مراجعت به ایران هسته اصلی استادان سرشناس و بانفوذ کشور بودند برای
به سال 13۶۰در تهران سکته کرد و اعلم ،توران :دختر امیرخان امیر همراه دو خواهر دیگر خود در مدرسه شد به همراه خانواده به قاهره رفت. ادامه تحصیل مخصوصاً به کشورهای
دربیمارستانتهرانکلینیکدرگذشت. اعلم و افسر الملوک ،متولد ،1۲۹5 راهبههای کاتولیک بیروت به تحصیل در آنجا و پس از تصویب فرستادن دانشگاه را تشکیل دادند. اروپای غربی فرستاده میشدند .در
دیبا ،هما :دختر ثقه الدوله و عفت تهران .او نیز همچون خواهرانش پرداخت .سپس به فرانسه رفت و در دختران به خارج برای ادامه تحصیل دانشجویان زن :بانوان ایرانی با دهۀ نخست سلطنت رضا شاه پهلوی
دیبا ،متولد ،1۲۹۸تهران .برای ادامه پس از تحصیلات مقدماتی در بیروت بزانسون پزشکی خواند .در بازگشت جزو اولین گروه دخترانی بود که زیر استفاده از شرایط و مقررات آن زمان در برای اولین بار تشکیلات منظمی برای
تحصیل و به خرج پدر به آلمان رفت راهی فرانسه شد و فیزیک و ریاضی مدتی دکتر بانک ملی شد و در دانشگاه نظر اداره سرپرستی فرانسه در سال کشور زمینه ادامه تحصیلات را در خارج فرستادن دانشجو به خارج از کشور
و به تحصیل تربیت بدنی پرداخت .وی آموخت .پس از پایان تحصیلات به تهران به تدریس پرداخت .در سازمان 13۰۹شمسی به این کشور رفت. از کشور برای خود ،با وجود مشکلات فراهم گردید و به همین علت در دوران
با عطاالله اتحادیه ازدواج کرد که یک ایران بازگشت و در گمرک مشغول به زنان و دیگر سازمانهای اجتماعی نیز پیش از او برادرش فضلعلی خان در عدیده خانوادگی و اجتماعی ،فراهم ریاست وزرایی مهدی قلی خان هدایت
دختر به نام نرگس و یک پسر حاصل کار شد .سپس در تربیت معلم و وزارت فعال بود .همسر او دکتر قاسمی پزشک فرانسه به تحصیل کشاورزی مشغول دیده و عدهای از آنان با روشنفکری خود (مخبرالسلطنه) قانون اعزام محصل به
این ازدواج بود .اما از اتحادیه طلاق فرهنگ خدمت کرد .در سال 13۴۰به ارتش بود .ایران اعلم به سال 13۸۰در بود .پس از اخذ لیسانس در زبان و مخصوصاً اولیای خود قدم برداشته و خارج در تاریخ سیزدهم خرداد سال
گرفت و بعدها با مردی آمریکایی ازدواج عنوان سرپرست دانشجویان اعزامی به ۹۷سالگی درگذشت .از او دختری به و ادبیات فرانسه از دانشگاه سوربن بالاخره تعدادی از آنان توانستند با خرج 13۰۷شمسی (برابر 1۹۲۸میلادی)
کرد .ازآن جا که دخترش فوت نمود خارج راهی سوییس شد و به ترتیب در نام مریم باقی است که در اروپا زندگی مجدداً به قاهره بازگشت و به سال خانواده خود از کشور برای ادامه تحصیل به تصویب مجلس شورای ملی رسید
برای نگهداری از سه فرزند او با وجود ایتالیا و فرانسه با همین سمت مشغول 13۲5با مهندس یحیی خان ممتاز به خارج بروند .در مجموعه اسناد موجود و راه برای فرستادن دانشجو برای
آن که حدود ۲5سال در ایران اقامت بود .تا سه چهار سال پیش از انقلاب میکند. پسر اسماعیل ممتازالدوله ازدواج کرد تنها در چند مورد ،در حد ذکر نام و ادامه تحصیل در رشتههای مورد
اسلامی نیز با عنوان معاون هیات ایرانی علایی ،گلوریا :دختر جان محمد و در ایران سکونت گزید .در طول سال کمتر در رشته تحصیل و سرنوشت احتیاج مملکت ،پس از امتحانات لازمه
داشت به آمریکا بازگشت. در یونسکو در فرانسه زندگی میکرد. خان امیر علایی بود .هر چند که نام های مختلف نیز شغل دولتی اختیار بعدی آنها پس از خاتمه تحصیل اشاره (کنکور) از دانش آموزان باز شد .سازمان
عظیمی ،هما :در سال 13۰۹برای پس از انقلابنیزدر فرانسه ماند .همسر وی جزو دانشجویان دختر ذکر شده ننمود و تنها در جمعیت خیریه ثریا شده است .بعدها قرار شد به عدهای که سرپرستی دانشجویان در ایران و اروپا
ادامه تحصیل به اروپا رفت .ظاهراً به وی یکی از اشراف متوسط روسی به نام ولی ظاهراًبه این نیت راهی اروپا نشده پهلوی همکاری میکرد .پس از انقلاب به خرج اولیای خود به خارج رفته بودند، برای رسیدگی به وضعیت این گروه پا
سرژ خودسیف ویولونیست برجستهای بود .او عروس میرزا حسن خان پیرنیا اسلامی در سال 135۸مدت کوتاهی ارزهای خارجی مناسبتری واگذار شود. به عرصه حیات گذاشت .هدف اصلی
تحصیل تربیت بدنی بود که پس از ازدواج با وی ارکستر بود .سه پسر از او باقی است که همگی در لندن اقامت نمود ولی مجدداً به در زیر نام بانوان محصلی که در این اداره فعالیت برای رسیدگی و
اشتغال داشت ولی بر اثر سانحهای در سنفونیک ایران را پایهریزی نمود. ابتدای سلطنت رضا شاه پهلوی به مخصوصاً بازگرداندن دانشجویان فارغ
وی به سال 1۹۸1میلادی در پاریس در آمریکا زندگی میکنند. ایران بازگشت. خرج اولیای خود برای ادامه تحصیل التحصیل از دانشگاههای خارج به ایران
اروپا ،در دریا غرق شد. درگذشت .توران اعلم دارای پسری به فرمانفرمائیان،معصومه:دخترعباس وثوق ،قمرتاج :دختر وثوقالدوله، به خارج از کشور رفتند آورده شده و بود .از آنجا که اعزام دانشجو به خارج
تریان ،آلنوش :خانم تریان به عنوان نام میکی خودسیف میباشد که گویا میرزا سالار لشکر و نوۀ عبدالحسین ابتدا در بیروت در مدرسهای مختصری از زندگی چند تن از آنان و هزینه هنگفتی را به بودجه مملکت
اولین استاد زن دانشکده علوم (فیزیک) در ایران صاحب شرکتی بینالمللی در میرزا فرمانفرما ،که به واسطۀ بیماری شبانهروزی تحصیل میکرد و بعد سرنوشت بعدی آنها شرح داده میشود. تحمیل میکرد و بیم آن میرفت که
دانشگاه تهران انتخاب شد .وی دکترای پدر و برای پرستاری از او راهی آلمان جهت ادامه تحصیل راهی اروپا شد .وی در شمارهای آینده نیز به شرح زندگی دانشجویان پس از اتمام تحصیلات در
فیزیک نجومی را از دانشگاه سورین صنعت آهن است. شد۴۰ .روز پس از آن سالار لشکر با دکتر جواد آشتیانی (رییس سازمان دیگر بانوان تحصیلکرده ایران خواهیم خارج از کشور ،تحت تاثیر تمدن و
فرانسه اخذ کرد و به دنبال آن اولین امامزاده قمشه ،خانم آغا درگذشت .در نتیجه عمویش او را در شاهنشاهی و وزیر بهداری و سناتور در فرهنگ غرب قرار گرفته و در کشورهای
رصدخانه و تلسکوپ خورشیدی تاریخ دختر میرزا سید حسن خان قمشه دانشگاهی در برلین نامنویسی کرد و دورۀ پهلوی) ازدواج کرد و صاحب 1 پرداخت. خارج مخصوصاً در اروپا ماندنی شوند ،به
نجوم کشور وابسته به مرکز ژئوفیزیک (عضو وزارت دادگستری) ،جزو اولین به روایتی تربیت بدنی یا ادبیات خواند. دختر و 1پسر شد .قمر تاج وثوق در نفیسی ،همدم :زهرا ملقب به همدم، موجب قانون مصوب خرداد سال13۰۷
دانشگاهتهرانرادرسال 133۸شمسی گروه دختران که در سال 13۰۹به اروپا در بازگشت با مهدی خوانساری ازدواج حالی که بیش از ۲۷سال نداشت به دختر علیاکبر نفیسی ناظم الاطباء مقرر گردید که برای اعزام دانشجو
در تهران بنیان گذاشت .ایشان به علت اعزام شدند ،وی برای ادامه تحصیل به نمود و از او یک پسر داشت که اینک مرض سرطان درگذشت و در آرامگاه و خواهر دکتر علی اصغرخان مودب به خارج جهت تکمیل تحصیلات در
وضعیت نامناسب جسمی در اواخر عمر، در اروپا زندگی میکند .معصومه پیرنیا خانوادگی قوام السلطنه در قم به خاک الدوله بود .در فرانسه و در مدرسه رشتههای مورد احتیاج کشور که از
از سن ۸۲سالگی در خانه سالمندان فرانسه رفت. «اکول دوساژ فم» ،مامایی خواند .در طرف دولت تعیین میشد ،یکصد هزار
توحید (وحدت) در میدان توحید پیرنیا ،حسنیه خانم :دختر حسین به سال 13۸۰در تهران درگذشت. سپرده شد. بازگشت به ایران مدتی در بهداری تومان در بودجه کشور منظور گردد و
زندگی میکرد .خانم تریان هیچوقت خان موتمن الملک پیرنیا و عشرت قد س ا عظم ،آ منه :د ختر آهی ،مهری :فرزند میرزا مجیدخان، راهآهن تهران به کار پرداخت .اما چون تا سال 131۲شمسی هر سال یکصد
السلطنه نوۀ مظفرالدین شاه .او نیز از عضدالسلطان و نوۀ مظفرالدین شاه متولد تهران .پس از تحصیلات ابتدایی در آن شرایط زمانی ()131۸ - 13۲۰ هزار تومان به این بودجه افزوده شود.
ازدواج نکرده بود. جمله کسانی است که نامش به عنوان بود که از همان ابتدا در خارج از ایران و متوسطه در مدرسه ژاندارک تهران، کار زنان امری غیرمتعارف محسوب در ضمن ،داوطلبان تحصیل در خارج
اشرف ،قدسیه :به روایتی اولین محصلان مشغول به تحصیل در اروپا میزیست و در همانجا هم تحصیل کرد. چون پدرش به سفارت کبرای ایران در میشد به وزارت فرهنگ رفت و در ازکشور،میبایستیمتعهدمیشدندکه
دانشجوی دختر ایرانی در آمریکا ذکر شده است .همسر وی هرمز پیرنیا وی زن مهندس احمد مصدق پسر دکتر اتحاد جماهیر شوروی منصوب شد به دبیرستانهای دخترانه به تدریس فن پس از فراغت از تحصیل و اخذ پایان
میباشد .ایشان پس از اخذ دیپلم از بود .دو دختر از آن دو باقی است که محمد مصدق شد .حدود پنج شش همراه پدر عازم روسیه گردید .وی سه بچهداری پرداخت .در این سالها بود نامه تحصیلات خود در خارج از کشور،
مدرسۀ آمریکایی دختران به آمریکا هر دو نیز در اروپا با همسران خارجی سال پیش ،پس از مرگ شوهرش به سال در دانشگاه لومونوسوف مسکو به که با دکتر ابوالقاسم صداقت ازدواج کرد، مدتی را که در خارج به خرج دولت
رفته و در سال 1۹31میلادی در خود زندگی میکنند .حسنیه خانم در واسطۀ آتش سیگار دچار سوختگی تحصیل زبان و ادبیات روسی پرداخت. تحصیل کردهاند در رشته تحصیلات
دانشگاه معروف کلمبیا در رشته «هنر اوایل پیروزی انقلاب اسلامی در حالی چون مادرش نیز روس بود بر این زبان اما صاحب بچهای نشدند. خود در ایران به خدمت دولت درآیند.
و علوم انسانی» به تحصیل مشغول شدید شد و درگذشت. تسلط داشت .پس از بازگشت به ایران در حدود سال 13۶1در نتیجۀ نشت به همین جهت برای تکمیل معلومات
میشود .خانم قدسیه اشرف که به زبان که حدوداً ۷۰ساله بود درگذشت. مشیری ،مریم :از دیگر دختران مجدداً به سال 13۲۷برای ادامه گاز در منزل شخصیاش در منطقه و تخصص در رشتههای مختلف علوم و
انگلیسی تسلط کامل داشت بسیار مورد د و لتد ا د ،عصمت ا لملو ک اعزامی به اروپا که به تحصیل پرداخت. تحصیل به فرانسه و انگلیس رفت و دروس شمیران که منجر به منفجر فنون سالیانه یک صد تن به دانشجویان
توجه مطبوعات آمریکایی قرار گرفت و دختر محمد باقر میرزا خسروی ،در وثوق،مهین:دختر دیگر وثوقالدوله هفت سال بعد در زبان و ادبیات شدن خانه گردید دچار سوختگی
حتی شهرت وی به عنوان یک خانم ابتدا و در 1۶سالگی به عقد معاون چون قبل ًا در باره یکی از دختران وثو روسی موفق به اخذ درجه دکترا شد. شدید شد و درگذشت .از وی کتابی خارج از کشور اعزام میشدند.
دانشجوی ایرانی مورد توجه رییس السلطنه درآمد که چون علاقهای به قالدوله صحبت شده ،که او نیز جزو در مراجعت در دانشکدۀ ادبیات تهران هم در مورد مامایی باقی است .وی نخستین دسته محصلین اعزامی در
جمهور وقت ،پرزیدنت تافت ()Taft ازدواج نداشت ،ضمن آن که شدیداً محصلین اعزامی به خارج ،در اروپا به به تدریس پرداخت و رییس مرکز به عنوان کارهای مربوط به پزشکی و مهرماه سال 13۰۷خورشیدی جمعاً
قرار گرفت و این بانو را برای شرکت مشتاق ادامۀ تحصیل بود ،مخالفت خود تحصیل پرداخت .مهین وثوق با دکتر زبانهای خارجی دانشگاه تهران شد. مامایی با بنگاه خیریه بانوان نیکوکار 13۴نفر ( 11۰نفر از طرف وزارت
در جشن بیست و پنجمین سالگرد را با این وصلت اعلام نمود .پدرش نیز عبدالحسین طبا ازدواج کرد و بعدها با تحت سرپرستی خانم فخرالدوله و دیگر معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه ـ
ازدواجش به کاخ سفید در واشنگتن به محض اطلاع از این امر ماجرا را با لیلا امامی همسر سابق امیرعباس هویدا وی به سال 13۶۶درگذشت. آموزش و پرورش و ۲۴نفر از طرف
دعوت کرد .خانم اشرف بعد از خاتمه معاون السلطنه در میان نهاد .نهایتاً ،پس موسسات خیریه فعالیت داشت. وزارت طرف و شوارع (راه) در یک روز
تحصیل رشته مامایی و پرستاری را در فرانسه زندگی میکرد.
برگزید و بعد از مراجعت به ایران سالیان شقاقی،ملکه:دخترتیمسارشقاقی، و با یک کشتی عازم اروپا شدند.
دراز در آبادان و شمال ایران به خدمت بین سالهای 13۰۷ـ 131۲
فهرست بانوانی که به خرج خود در خارج مشغول به تحصیل بودند ،طبق سند وزارت معارف در اسفند ماه سال 13۰۹ خورشیدی در شش گروه جمعاً ۶۴۰
مردم این نواحی پرداخت. نفر برای ادامه تحصیل به اروپا اعزام
پیرنیا ،لیوسا (حمزاوی) بلژیک شمسالملوکپناهی سوئیس پری بانو محمود بلژیک منصوره سنین فرانسه مکرم الملوک سرابندی بیروت ملکه شقاقی شدند .فقط 1۶نفر در بین این سال ها
دختر امیر منظم حمزاوی و خانم فرانسه فرانسه منصورالملوک پناهی سوئیس طاهره راد فرانسه حسنیه پیرنیا فرانسه هما مجلل عفت دیبا
درخشنده دیبا بود .خانم لیوسا پیرنیا فرانسه مریم مشیری فرانسه بلژیک هاسپیک کارمیان بلژیک بدری کلانی بتول صادقینژاد آلمان مهین وثوق به آمریکا رفتند.
تحصیلات پزشکی خود را در آلمان انگلیس الویز سالم فرانسه قدس یکتا بلژیک فرانسه هما دیبا جهانآرا شمس ایران آلمان عذرا شکیب اسماعیل مرات با سمت وابسته
به پایان رسانده و بعد از اخذ تخصص جلالیه اجزاحی بیروت مهروزین اسفندیاری بلژیک آمنه قدس اعظم عضدسوئیس گوهرتاج بیروت فرح یکتا بلژیک فرهنگی ایران در پاریس ،سرپرستی
در رشته کودکان و نوزادان به ایران بلژیک ایزابل ماچارسکی بلژیک پروین حکمی فرانسه بیروت گلوریا علائی خجسته مظاهر بیروت توران هژبر دانشجویان غیرنظامی را عهدهدار
بازگشت و ضمن اداره مطب خصوصی، فرانسه اشرف الملوک فرانسه بیروت فروغ زمان پیرایش آلمان هایگ پر زاون فوکاسیانس آمریکا لعبت هژبر گردید .وی به علت خدمات خود در
در بیمارستان بانک ملی ایران و بنگاه فرانسه پوراندخت پیرایش آلمان زینت اسفندیاری بلژیک همدم نفیسی فرانسه بلژیک عفت جلایر قمرتاج وثوق بازگشت به ایران از طرف رضاشاه به
حمایت مادران و نوزادان به کار مشغول فرانسه نوشآفرین سعید فرانسه پروین محمود بلژیک معصومه امینی فرانسه بلژیک عالیه سروش معزز سمیعی
شد .خانم پیرنیا بنیانگذار «کانون بانوان وزارت فرهنگ منصوب گردید.
پزشک » در ایران بود و سالها ریاست از بین نخستین دسته 11۰نفری
این کانون را بر عهده داشت .ایشان دانشجویان اعزامی به فرانسه میتوان
یکبار هم در وین اتریش به سمت نایب از نامهای محمدعلی ملکی ،مهدی
رییس کنگره انتخاب میشود .دکتر بازرگان ،رضا رادمنش ،سید احمد
پیرنیا مراقبت فرزندان خانواده پهلوی رضوی کرمانی و سید علی شایگان
را به عهده داشت .خانم پیرنیا همسر
دکتر ابوالقاسم پیرنیا از بنیانگذاران یاد کرد.
بیمارستان قلب ایران بود .ایشان بعد اعزام دانشجویان به خارج با هزینه
از انقلاب به آمریکا مهاجرت کرده و در دولت از سال 13۰۷خورشیدی (1۹۲۸
سن ۹۲سالگی در اکتبر سال ۲۰۰۹در میلادی) آغاز شد و تا سال 13۲۰
بیمارستان استنفورد ایالت کاناکتیکت ( )1۹۴1تعداد دو هزار و سیصد و نود و
آمریکا دیده از جهان فروبست .از ایشان پنج نفر از آنها به اروپا و آمریکا فرستاده
دو پسر به نام جهانگیر و پیروز و یک شدند ،که از این عده فقط ۴5۲تن،
دختر به نام ندا باقی ماندهاند که در کمتر از ۲۰درصد آنها پس از به پایان
بردن تحصیلات خود به ایران بازگشتند.
آمریکا زندگی میکنند. از سال گشایش رسمی دانشگاه
دولتشاهی ،مهرانگیز تهران ،به دستور رضا شاه پهلوی در
از جمله دخترانی بود که برای ادامه بهمن 1313از فرستادن دانشجو به
تحصیل به آلمان رفت .بعدها به سفارت اروپا جلوگیری به عمل آمد .به همین
ایران در دانمارک برگزیده شد و در علت بودجه ششصد هزار تمانی اعزام
اواخر عمر در اروپا مقیم گردید .مهری
دولتشاهی در انجام کارهای خیریه دانشجو نیز قطع شد.
بسیار فعال بود .وی دارای یک پسر بود اما پس از پایان جنگ دوم جهانی،
به نام فرامرزکه در زمان حیات مادر از تحصیل در خارج از کشور به خصوص
کشور آمریکا بیشتر رایج شد و همه
این دنیا رفت. ساله ،هزاران دانش آموز و دانشجوی
ایرانی برای تحصیل به آن کشور و
اروپا میرفتند .تا سالهای نزدیک به
