Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۳۸۵ (دوره جديد

‫معمايي ب ‌هنام هويدا (‪)۷‬‬ ‫صفحه ‪ 12‬شماره ‪18۵۱‬‬
‫نوشته دكتر عباس ميلانی‬ ‫جمعه ‪ ۶‬تا ‪ ۱۲‬آبا ‌نماه ‪1401‬خورشیدی‬

‫بازداشت هویدا ؛‬
‫چرا شاه چنان تصمیمی گرفت؟ بازنشر‬

‫سفیر انگلیس و رئیس مجلس فرانسه به هویدا توصیه كردند از ایران خارج شود‬
‫همسرسابق هویدا پست سفارت را كه شاه به هویدا پیشنهادكرده بود باج سبیل‬

‫م ‌یدانست و با او درباره تاسیس یك كتابفروشی مذاكره م ‌یكرد!‬
‫(تاریخ نشر در کیهان لندن‪ :‬خرداد تا مهرماه ‪ ۱۳۸۰‬شمار ‌ههای ‪) ۸۶۱-۸۷۷‬‬

‫امیرعباس هویدا و لیلا امامی در خانه مادر هویدا‬ ‫دكتر عباس میلانی‪ ،‬متن انگلیسی كتاب خود را با‬
‫عنوان ‪ Persian Sphinx‬انتشار داد‪.‬‬
‫اول مادرش بود و دلیل دوم شرایط سیاسی ایران‪ .‬هویدا‬ ‫كرد توصی ‌ههای همسر سابقش لیلا امامی بود‪ .‬لیلا پست‬
‫م ‌یگفت‪« :‬اوضاع مملكت نابسامان است‪ .‬شاه هم دیگرتوان‬ ‫سفارت را «دون شأن» هویدا م ‌یدانست‪ .‬م ‌یگفت نوعی‬ ‫«اسفنكس» در اساطیر نام یك موجود افسانه‌ایست‬
‫تصمیم گیری ندارد‪ .‬باید دراین جا بمانم»‪ .‬دوپرون می گفت‪:‬‬ ‫«باج سبیل» است‪ .‬توصیه م ‌یكرد كه به جای پذیرفتن این‬ ‫با كله انسان و اندام شیر كه بر دروازه شهری نشسته‬
‫«هویدا به نظر من در مورد آنچه در ایران در انتظارش بود‬ ‫پست ناقابل‪ ،‬باید به آرزوی دیرین ‌هاش جامه تحقق بپوشاند‬ ‫بود و هر كس م ‌یخواست وارد شهر شود مجبور بود به‬
‫و یك كتابفروشی به راه بیندازد‪ .‬دراین گفتگوها‪ ،‬حتی نامی‬ ‫معمایی كه او مطرح م ‌یكرد پاسخ دهد‪ .‬اگر پاسخش‬
‫توهم داشت‪».‬‬ ‫هم برای این كتابفروشی خیالی برگزیدند‪ .‬قرار بود آن را‬ ‫صحیح بود‪ ،‬اجازه ورود می‌یافت و ال ّا سرش به باد‬
‫درهر حال‪ ،‬شایعه بازداشت هویدا‪ ،‬كه با آغاز نخست‬
‫وزیری شریف امامی رواج پیدا كرده بود‪ ،‬هر روز داغتر‬ ‫«كتابفروشی پرزیدنت» بخوانند‪.‬‬ ‫می‌رفت‪.‬‬
‫م ‌یشد‪.‬حقیقت این بود كه چند روزی پس از انتصابش به‬ ‫پیشنهاد شاه درباره سفارت ایران در بلژیك نخستین‬ ‫این كلمه اما به معنی شخص پیچیده و مرموز وارد‬
‫مقام نخست وزیری‪ ،‬شریف امامی در جلس ‌های كه شاه‬ ‫فرصت فرار هویدا نبود‪ .‬تحولات بعدی نشان داد كه واپسین‬ ‫زبانهای اروپایی شده و به كسانی اطلاق م ‌یشود كه‬
‫و ملكه نیز درآن حضورداشتند‪ ،‬به تصریح گفته بود كه‪:‬‬ ‫فرصتش هم نبود‪ .‬در خرداد ‪ ،1357‬یكی از دوستان فرانسوی‬
‫«برای نجات مملكت به تصمیمات قاطع نیازمندیم‪ ».‬درآن‬ ‫هویدا به نام كلود دوپرون كه با مراكز قدرت در فرانسه‬ ‫نمی‌توان از اسرار و افكارشان سر درآورد‪.‬‬
‫جلسه‪ ،‬همه م ‌یدانستند و می پذیرفتند كه فساد مالی یكی‬ ‫پیوندی تنگاتنگ داشت به ایران سفر كرد‪ .‬برای هویدا پیامی‬ ‫آیا هویدا واقعا چنین پدیده‌ای بود و باقی ماندن او در‬
‫از شكایات اصلی و ازعلل عمده نارضایت ‌یهای مردم است‪.‬‬ ‫ازطرف شابان دالماس داشت كه در آن روزها‪ ،‬رئیس مجلس‬ ‫مقام نخست وزیری به مدت سیزده سال یك معماست؟‬
‫سوای شاه و ملكه و شریف امامی‪ ،‬شركت كنندگان دیگر‬ ‫فرانسه بود‪ .‬مضمون پیام ساده بود‪« :‬ما م ‌یدانیم كه اوضاع‬ ‫قضاوت در این مورد با خواننده كتاب است كه به‬
‫جلسه عبارت بودند از آزمون‪ ،‬نهاوندی‪ ،‬باهری‪ ،‬اویسی‪،‬‬ ‫ایران رو به وخامت دارد‪ .‬به زودی وضع به مراتب بدتر‬ ‫لطف شش سال كار نویسنده و گفتگوی او با دوستان و‬
‫صمدیانپور‪،‬گنجی‪ ،‬قطبی و مقدم‪ .‬در این میان چند نفر‬ ‫ازقبل خواهد شد‪ .‬توصیه م ‌یكنیم به بهانه معالجه پزشكی‬ ‫دشمنان و مخالفان و موافقان هویدا‪ ،‬با شخصیت وی از‬
‫از جمله آزمون و نهاوندی و باهری‪ ،‬تاكید داشتند كه‪« ،‬باید‬ ‫ایران را ترك كنی‪ .‬وقتی به پاریس رسیدی‪ ،‬در بیمارستانی‬
‫همه كسانی را كه در فساد نقش مهمی داشتند به شدت‬ ‫بستر ‌یات خواهیم كرد و سپس تمهیدات لازم برای اقامت در‬ ‫زوایای مختلف آشنایی پیدا م ‌یكند‪.‬‬
‫مجازات كرد‪ ».‬گرچه نام هویدا هرگز به زبان نیامد‪ ،‬اما انگار‬ ‫چنان كه قبلا نوشتیم‪ ،‬هرآینه آگاهان و صاحبنظران‬
‫برهمه روشن بود كه مراد از این حكم كلی هویدا است‪ .‬در‬ ‫فرانسه را فراهم خواهیم آورد»‬ ‫در باره این كتاب و مندرجات آن نظری داشته باشند‬
‫عین حال این نكته را نیز باید درنظر داشت كه درآن روزها‪،‬‬ ‫دوپرون می گفت روزی كه به تهران رسید‪ ،‬بلافاصله به‬ ‫ما استقبال م ‌یكنیم به شرط آن كه هدف‪ ،‬روشنتر شدن‬
‫بسیاری از مشاوران شاه از وضع واقعی مملكت بی خبربودند‬ ‫دیدن هویدا رفت كه كماكان در وزارت دربار بود‪ .‬م ‌یگفت‬
‫و چه بسا كه درعوالم خیالی خود سیرم ‌یكردند‪ .‬مصداق این‬ ‫شب را با بحث درباره سرنوشت ایران وضرورت خروج هویدا‬ ‫موضوعات و كمك به تصحیح و تكمیل تاریخ باشد‪.‬‬
‫نوع خیالپردازیهای خام و بی اساس را م ‌یتوان در پیشنهادات‬ ‫از مملكت به صبح رساندیم‪ .‬م ‌یگفت هرچه م ‌یتوانستم‬ ‫دكتر عباس میلانی‪ ،‬با شش سال صرف وقت‪ ،‬زندگی‬
‫كردم تا هویدا را به ترك ایران متقاعد كنم‪ .‬اما هویدا قانع‬ ‫امیرعباس هویدا را از آغاز تا پایان در كتابی با عنوان‬
‫آزمون سراغ كرد‪ .‬م ‌یگفت‪« :‬مردم انقلاب م ‌یخواهند‪...‬‬ ‫نشد‪ .‬ماندنش را به دو دلیل اصلی ضروری م ‌یدانست‪ .‬دلیل‬
‫‪ Persian Spheinx‬مورد بررسی قرار داده است‪.‬‬
‫بازداشت هویدا در سال ‪ 1357‬از جمله مسائلی است كه‬
‫كتاب بدان م ‌یپردازد‪ .‬چرا هویدا بازداشت شد؟ چه كسانی‬
‫برای بازداشت او اصرار م ‌یورزیدند؟ در جلس ‌های كه با‬

‫حضور شاه و شهبانو تشكیل شده بود چه گذشت؟‬
‫پاسخ این سئوالات را در زیر می خوانید‪.‬‬

‫به گمان من علل مهم و پیچید ‌های به این تصمیم مهم‬
‫انجامید و نم ‌یتوان آن را به یك عامل و یك علت تأویل‬
‫كرد‪ .‬مهمتر از همه‪ ،‬مسأله مادرهویدا بود‪ .‬او بارها به‬
‫افراد مختلف از جمله آنتونی پارسونز ــ سفیر انگلیس‬
‫در ایران ــ گفته بود كه به خاطر مادرش نم ‌یتواند ایران را‬
‫ترك كند‪ .‬م ‌یگفت افسرالملوك سخت بیمار است و حاضر‬
‫به سفر نیست و درعین حال اضافه م ‌یكرد كه مادرش را‬
‫هرگز تنها نخواهد گذاشت‪ .‬به علاوه‪ ،‬هویدا از زندگی در‬
‫تبعید هم نفرت داشت‪ .‬درسال ‪ ،1336‬پس از بازگشت به‬
‫ایران‪ ،‬بارها به دوستان و خویشاوندانش گفته بود كه دیگر‬
‫هرگز ایران را ترك نخواهد گفت‪ .‬به علاوه‪ ،‬مسأله علاقه و‬
‫وفاداری هویدا به شاه هم مهم بود‪ .‬هویدا یقین داشت‬
‫كه دوران دودمان پهلوی هنوز به سرنیامده؛ معتقد بود در‬
‫پس تظاهرات به ظاهر خودانگیخته مردم «سناریویی» در‬
‫كار است‪ .‬م ‌یخواست درایران بماند و پایان سناریو را ببیند‬
‫و بالاخره واپسین عاملی كه به ماندن هویدا در ایران كمك‬