Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۳۸۸ (دوره جديد

‫معمایی بهنام هویدا (‪)۱۰‬‬ ‫صفحه‌‌‌‪‌‌‌1‌۲‬شماره‌‪‌1854‬‬
‫جمعه ‪ ۲7‬آبانماه تا ‪ ۳‬آذرماه ‪1401‬خورشیدی‬

‫امیرعباس هویدا و صادق خلخالی رویاروی یكدیگر‬

‫كارگردان چیره دست تاریخ‪ ،‬سرنوشت یكی از فرهیختهترین چهرههای رژیم پیشین‬

‫را به مظهر تمام عیار خشونت و نفرت سپرده بود‬

‫نخست وزیر پیشین در نامهای كه مخفیانه از زندان به خارج فرستاد نوشته بود‪:‬‬

‫نوشته دكتر عباس میانی‬ ‫بازنشر‬ ‫همه ما را خواهند كشت‪ ،‬از ما نفرت دارند!‬

‫(تاریخ نشر در کیهان لندن‪ :‬خرداد تا مهرماه ‪ ۱۳۸۰‬شمارههای ‪) ۸۶۱-۸۷۷‬‬

‫امیرعباس هویدا در دادگاه خلخالی‬ ‫دكتر عباس میانی‪ ،‬متن انگلیسی كتاب خود را با‬
‫عنوان ‪ Persian Sphinx‬انتشار داد‪.‬‬
‫خلق خدا در میان بگذارد‪ .‬معتقد بود كورش كبیر‪ ،‬جانی‬ ‫ایرانی دیده میشود‪ .‬خلخالی ذهنی ساده داشت‪ .‬در عین‬
‫بالفطره و لواط دهندهای بیمقدار بیش نبود‪.‬‬ ‫حال بیباك و بی پروا هم بود و همین خصلتش او را به‬ ‫«اسفنكس» در اساطیر نام یك موجود افسانهایست‬
‫یكی از پیروان آیتالله خمینی بدل كرده بود‪ .‬كارهایی به او‬ ‫با كله انسان و اندام شیر كه بر دروازه شهری نشسته‬
‫اما غریب این است كه خلخالی‪ ،‬به رغم همه این صفات‬ ‫محول می شد كه بیشتر شجاعت می طلبید‪ .‬برای مثال‪ ،‬در‬ ‫بود و هر كس میخواست وارد شهر شود مجبور بود به‬
‫و عقاید حیرت آور‪ ،‬بعد از انقلاب‪ ،‬به دستور مسستقیم‬ ‫سال ‪ ۱۳۴۲‬گویا شماری از مأموران ساواك قصدداشتند یكی‬ ‫معمایی كه او مطرح میكرد پاسخ دهد‪ .‬اگر پاسخش‬
‫آیتالله خمینی‪ ،‬رئیس دادگاه انقلاب تهران شد‪ .‬او را‬ ‫از جلسات سخنرانی آیتالله خمینی را در مدرسه فیضیه‬ ‫صحیح بود‪ ،‬اجازه ورود مییافت و ال ّا سرش به باد‬
‫میتوان از منادیان اصلی «نظریه املت انقلاب» خواند‬ ‫به هم بزنند‪ .‬آیتالله خمینی هم از طریق صادق خلخالی‬
‫منادیان این نظریه‪ ،‬خشونتها و خونریزیها و ترور همزاد‬ ‫پیامی برایشان فرستاد‪ .‬گفته بود اگر در سخنرانیام اخلالی‬ ‫میرفت‪.‬‬
‫انقلاب را بهسان ابزار و اسباب ضروری تحولات اجتماعی‬ ‫كنید‪ ،‬آنگاه عمامهام را تحت الحنك میكنم و در پیشاپیش‬ ‫این كلمه اما به معنی شخص پیچیده و مرموز وارد‬
‫مردم به راه میافتم و آنان را به صحن حرم حضرت‬ ‫زبانهای اروپایی شده و به كسانی اطاق میشود كه‬
‫میپسندند و میستایند‪.‬‬ ‫معصومه خواهم برد‪ .‬چند ماهی پس از این رویارویی‪،‬‬
‫خلخالی نه تنها از این نظریه طرفداری میكرد‪ ،‬بلكه‬ ‫نمیتوان از اسرار و افكارشان سر درآورد‪.‬‬
‫تجربیات كودكی و جوانی و دوران تبعیدش هم در او تلخی‬ ‫آیتالله خمینی به تركیه و بالمآل به عراق تبعید شد‪.‬‬ ‫آیا هویدا واقعا چنین پدیدهای بود و باقی ماندن او در‬
‫خوف آوری پدید آورده بود‪ .‬سه ماه از انقلاب نگذشته بود‬ ‫خلخالی هم مدتی در زندان افتاد و سپس به دهی در‬ ‫مقام نخست وزیری به مدت سیزده سال یك معماست؟‬
‫كه روزی خلخالی‪ ،‬با افتخار تمام‪ ،‬به روزنامهنگاری خبر داد‬ ‫قضاوت در این مورد با خواننده كتاب است كه به‬
‫كه تا كنون دست كم چهارصد نفر را به جوخه اعدام سپرده‬ ‫یكی از مناطق دور افتاده ایران تبعید شد‪.‬‬ ‫لطف شش سال كار نویسنده و گفتگوی او با دوستان و‬
‫است‪ .‬از همان وقت از طرف مخالفان جمهوری اسلامی‬ ‫در آستانه انقلاب‪ ،‬خلخالی خاطرات تبعیدش را به چاپ‬ ‫دشمنان و مخالفان و موافقان هویدا‪ ،‬با شخصیت وی از‬
‫سپرد‪ .‬اثری به راستی حیرتآور و تكاندهنده بود‪ .‬شعارهای‬
‫لقب «قاضی قاتل» نصیبش شد‪.‬‬ ‫ضد استعماری را با مشتی شایعه بیاساس تركیب میكرد‪ .‬و‬ ‫زوایای مختلف آشنایی پیدا میكند‪.‬‬
‫در یك كلام‪ ،‬خلخالی‪ ،‬شاید بیش از هر كس دیگر‪ ،‬نماد‬ ‫هر دو را به زبانی كه از لحاظ سبك ضعیف‪ ،‬و از لحاظ لحن‬ ‫چنان كه قبا نوشتیم‪ ،‬هرآینه آگاهان و صاحبنظران‬
‫خشنترین نیروهای انقلاب اسلامی بود و از قضا كار تعیین‬ ‫پر از یقین بود تحویل خوانندگان میداد‪ .‬رشحات قلمی او‬ ‫در باره این كتاب و مندرجات آن نظری داشته باشند‬
‫سرنوشت یكی از فرهیختهترین و با خردترین چهرههای‬ ‫عرصه تحقیقات تاریخی را هم در بر میگرفت‪ .‬رسالهای‬ ‫ما استقبال میكنیم به شرط آن كه هدف‪ ،‬روشنتر شدن‬
‫رژیم گذشته به او واگذار شده بود‪ .‬تقابل این دو نفر‪،‬‬ ‫پنجاه و هشت صفحهای در مورد كورش كبیر نوشت‪.‬‬
‫مصداق تقابل دو جهان بینی و دو سبك زندگی و دو نگرش‬ ‫میگفت این تحقیق را در دوران شاه به قلم آورده بود و‬ ‫موضوعات و كمك به تصحیح و تكمیل تاریخ باشد‪.‬‬
‫تاریخی یكسره متضاد بود‪ .‬انگار تاریخ‪ ،‬چون كارگردانی زبر‬
‫دست‪ ،‬عصاره افراطیترین وجوه مثبت و منفی رژیم فاتح‬ ‫ساواك از چاپ و پخش آن جلوگیری میكرد‪.‬‬ ‫در فصلی از كتاب خود ــ معمای هویدا ــ دكتر عباس‬
‫میگفت ساواك اجازه نمیداد كه ثمره تأملات خودرا با‬ ‫میلانی به شرح محاكمه نخست وزیر پیشین ایران در دادگاه‬
‫و مفتوح را در برابر یكدیگر قرار داده بود‪.‬‬
‫انقلاب پرداخته است‪.‬‬
‫عنوان این فصل «قاضی انقلاب» است و مؤلف‪ ،‬آن را با‬

‫قطعه ای از ویلیام شكسپیر آغاز میكند‪:‬‬
‫نام پاك من‪ ،‬زندگی فقیرانهام‪،‬‬

‫شهادتم علیه تو‪ ،‬و مقامم در دولت‬
‫چنان بر دعاویت سایه خواهد انداخت‬
‫كه تو در سایه روایتت جان خواهی باخت‬

‫آنچه دل تنگت میخواهد بگو‪،‬‬
‫دروغ من زورآورتر از حقیقتهای توست!‬

‫آنان كه از شهره شدن به بدنامی در نزد مخالفانشان‬
‫نمیهراسند‪ ،‬موجوداتی سخت خطرناكاند‪ .‬بعد از انقلاب‪،‬‬
‫سرنوشت هویدا در كف چنین شخصیتی بود‪ ،‬شیخ صادق‬
‫خلخالی نام داشت و آنچنان كه خود در خاطراتش میگوید‬
‫از طرف مخالفانش به قاضی قاتل ملقب شد‪ .‬تصادف تاریخ‬
‫و ضرورت انقلاب او را به جایگاهی به غایت پر اهمیت‬

‫بركشانده بود‪.‬‬
‫روستازاده بود و تحصیل چندانی نداشت‪.‬به قم آمده بود‬
‫تا درس طلبگی بخواند‪ .‬چهره گردش‪ ،‬لبان برآمدهاش‪ ،‬ابروان‬
‫پرپشتش‪ ،‬چشمان ریزش‪ ،‬ریشش كه از چانه برآمدهاش‬
‫بیرون میزد‪ ،‬و بالاخره عمامه گل و گشادش همه او را به‬
‫هیأت یكی از سوارانی در می آورد كه در اغلب مینیاتورهای‬