Page 57 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۳۹۳ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‪‌۵‌‌‌7‬شماره‌‪1۸۵۹‬‬ ‫‪-‬کامل ًا! شبکههای اجتماعی و نیز رسانههای فارسی زبان‬ ‫جنبش اظهار نظر میکنند هنوز با نظامهای مفهومی‬
‫جمعه ‪ ۲۳‬دسامبر ‪ ۲0۲۲‬تا پنجشنبه ‪ ۵‬ژانویه ‪۲0۲۳‬‬ ‫برونمرزی نقش مهمی در این میان داشتهاند‪ .‬نمونهای در‬ ‫و مقولاتی گذشته به آن نگاه میکنند‪.‬‬
‫تأیید حرفهای شما بیاورم‪ .‬من متوجه شدهام که نسل جوان‬
‫کسانی همین فردا در منطقهای از کشور با تکیه بر همزبانی‬ ‫آذربایجانیهای ما که به ترکی‪ ،‬یعنی زبان مادری خود سخن‬ ‫این جنبش نشان داد که بسیاری از خطکشیهایی که‬
‫باشندگان آن اعلام استقلال و یا خودمختاری کنند‪ .‬مطمئن‬ ‫میگویند‪ ،‬فارسی را نیز به مراتب بهتر از نسلهای پیشین‬ ‫پیش از این در جامعه سیاسی ایران مطرح بود‪ ،‬دیگر مطرح‬
‫باشید که کسی با آن همراهی نخواهد کرد! حتی جهانیان‬ ‫صحبت میکنند‪ .‬این به نظر من در مورد کردهای ایران هم‬ ‫نیست‪ .‬برای مثال‪ ،‬بعضی از فعالان سیاسی بیش از پافشاری‬
‫هم آن را نخواهند پذیرفت‪ .‬بنابراین‪ ،‬آن منطقه باید در انزوا‬ ‫بر هویت ایرانی خود‪ ،‬بر هویت قومی خود تأکید میکردند‬
‫بسر ببرد؟! جوانان ما با این همبستگی شگفتانگیزشان‬ ‫صادق است‪.‬‬ ‫و میگفتند که مثل ًا کرد یا ترک یا بلوج یا عرب یا ترکمن‬
‫نشان دادند که یک دستسازی از بالا و به صورت آمرانه‬ ‫دایی ژینا امینی در همان اوایل جنبش صحبتی کرد که‬ ‫هستند‪ .‬میتوان گفت که با این جنبش همه اینها به نوعی‬
‫امکانپذیر نیست‪ .‬در نتیجه‪ ،‬باید راهکار جدیدی اندیشید و‬ ‫بسیار مهم است‪ .‬او گفت‪ :‬ما پیرو ادبیات فردوسی‪ ،‬مولوی‪،‬‬ ‫دود شد و رفت هوا‪ .‬اکنون در سراسر ایران مردم با زبانها‪،‬‬
‫با مقولات و مفاهیم متفاوت و تازهای این جنبش را تحلیل‬ ‫حافظ و سعدی هستیم و افزود جان باختن مهسا را نباید‬ ‫سنتها‪ ،‬فرهنگها و حتی با تاریخهای گوناگون به میدان‬
‫کرد و آینده آن را به گونهای دیگر ترسیم کرد‪ .‬کسانی هم که‬ ‫آمدهاند و همبستگی کمنظیری از خود نشان میدهند‬
‫امروز یا فردا در پی رهبری این جنبش هستند در درجه اول‬ ‫علیرضا منافزاده‬ ‫که ما در تاریخ مدرن ایران اساساً چنین تجربهای را هرگز‬
‫قومی کرد‪ .‬برخی از دوستان ک ُرد در خارج کوشیدند این‬ ‫نداشتهایم‪ .‬شما اگر به جنبش مشروطهخواهی نگاه کنید‬
‫باید بدانند که با چه واقعیتی روبرو هستند‪.‬‬ ‫رویداد را قومی کنند اما نگرفت! مهسا در خانهاش به کردی‬ ‫میبینید که بیشتر در تبریز‪ ،‬تهران و گیلان و یک مقداری‬
‫یعنی کسی به صرف اینکه یکی ‪ ۴۰-۳۰‬سال تجربه کار‬ ‫صحبت میکرد و در عین حال با آهنگ گوگوش که اصلش‬ ‫هم در اصفهان بود‪ .‬در تاریخ مدرن ایران ما چنین جنبش‬
‫سیاسی دارد نمیتواند مدعی شود که این جنبش را میتواند‬ ‫آذربایجانی است‪ ،‬میرقصید و میخواند‪ .‬یعنی وضعیتی‬ ‫سراسری نداشتیم که فراتر از مرزهای قومی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬سنتی‬
‫رهبری کند‪ .‬میبینید که بسیاری از جریانهای سیاسی و‬ ‫جدید در جهان‪ ،‬در منطقه و کشورهایی مانند ایران به وجود‬ ‫و دینی برود‪ .‬بنابراین‪ ،‬من فکر میکنم کسانی که اکنون بر‬
‫آمده‪ .‬ما باید از قالبهای فکری کهنه فاصله بگیریم و این‬ ‫هویت ایرانی ُرمانتیک تاکید میکنند‪ ،‬یعنی هویتی که در‬
‫احزاب سنتی ما در فهم این جنبش عاجز ماندهاند‪.‬‬ ‫وضعیت جدید را بفهمیم‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬باید بپذیریم که‬ ‫زمان مشروطه ساخته شد و در سراسر دوران پهلویها تبلیغ‬
‫این فرهنگها و زبانها را نمیتوان با زور از بین برد ولی در‬ ‫و ترویج شد و در پی مطرح کردن دوباره آن هستند‪ ،‬باید‬
‫–آیا میشود گفت که آمرانه و از بالا بودن مدرنسازی‬ ‫عین حال میبینیم که صاحبان این فرهنگها و سخنگویان‬
‫جامعه در ترکیه و در ایران خود مانعی در برابر شکلگیری‬ ‫این زبانها گرویدهاند به یک زبان مشترک که برای ما فارسی‬ ‫بدانند که آن هویت دیگر جوابگو نیست‪.‬‬
‫است‪ .‬از این وحدت در کثرت باید استقبال کنیم‪ .‬قومهای‬ ‫فکر میکنم مردم ایران و بهخصوص جوانان به دنبال یک‬
‫ارگانیک دولت‪-‬ملت شد؟‬ ‫ایرانی در گوشه و کنار کشور به زبان فارسی با هم ارتباط‬ ‫نوع ملیگرایی مدرن و وحدتبخش هستند‪ .‬من اسمش را‬
‫– در باره آمرانه و از بالا بودن دولت‪ -‬ملتسازی در دوران‬ ‫برقرار میکنند و همه نوروز و یک سلسله مناسبتهای مهم‬ ‫گذاشتهام «وحدت در کثرت» یا «یگانگی در چندگانگی»‪.‬‬
‫پهلویها و در ترکیه آتاترک باید بگویم که انتقاد از آن به‬ ‫را جشن میگیرند‪ .‬یعنی یک رشته عناصر اصلی در جامعه‬ ‫ما باید این ملیگرایی را بفهمیم‪ .‬پیش از این هرکسی ساز‬
‫هیچ وجه به معنای نفی دستاوردهای آن دوره و آن تجربه‬ ‫و فرهنگ ایران و در گوشه و کنار ایران هست که همه‬ ‫خود را میزد‪ .‬یکی میگفت آبا و اجداد من به کوروش‬
‫نیست‪ .‬تفکری در آن زمان بر ذهن رهبران حاکم بود که بر‬ ‫ایرانیان را به هم وصل میکند‪ .‬ما این عناصر مشترک را‬ ‫بزرگ میرسد‪ ،‬یکی دیگر میگفت به هوخشتره و یکی دیگر‬
‫پایه آن میخواستند به تدریج زبانها و گویشها کمرنگ‬ ‫باید شناسایی کنیم مانند جشنها‪ ،‬خوراک‪ ،‬لباس‪ ،‬یادبودها‪،‬‬ ‫میگفت به سلجوقیان و حتی سومریان میرسد؛ یعنی تا‬
‫شود‪ .‬این سیاست در ترکیه بسیار خشنتر از ایران به اجرا‬ ‫خاطرهها‪ ،‬ادبیات‪ ،‬اعتقادات و مانند اینها‪ ،‬و هویت ملی‬ ‫کنون جریانهای قومگرا هریک برای خود هویتی ساخته و‬
‫گذاشته شد‪ .‬ولی ما امروزه با همین شبکههای اجتماعی‬ ‫پرداخته بودند و بر طبل این هویتهای قومی و منطقهای‬
‫و رسانهها و مدیریت جنبش کنونی و رابطهای که جوانان‬ ‫نوین ایرانی را بر اساس آنها استوار کنیم‪.‬‬ ‫میکوبیدند‪ .‬ولی الان مسئله فراتر از اینهاست‪ .‬یعنی فارس‪،‬‬
‫زیر ‪ ۲۵‬سال با جهان دارند‪ ،‬به این نتیجه رسیدهایم که این‬ ‫ایرانیان با این جنبش نشان دادند که به موضوع ساختن و‬ ‫کرد‪ ،‬ترک‪ ،‬عرب‪ ،‬بلوچ‪ ،‬ترکمن میخواهند با حفظ هویت‬
‫جوانان بسیار جلوتر از ما هستند و به مراتب بیشتر از ما‬ ‫پرداختن دولت‪ -‬ملت به گونهای دیگر میشود نگاه کرد‪ .‬تمام‬ ‫طبیعی خودشان و تصویری که از خودشان دارند وارد میدان‬
‫که در خارج هستیم با جهان در ارتباط هستند‪ .‬و این بسیار‬ ‫گرفتاریهایی که کشورهایی مانند ترکیه و ایران در گذشته‬ ‫شوند‪ .‬هویت آنان هریک عنصری از عناصر سازنده این‬
‫داشتند این بود که فقط یک مدل دولت‪ -‬ملت میشناختند‪.‬‬
‫شگفتانگیز است‪.‬‬ ‫پیشینیان ما برای ساختن دولت‪ -‬ملت در زمان مشروطه از‬ ‫هویت وحدتبخش سراسری و نوین است‪.‬‬
‫به هرحال‪ ،‬دیگر آن مدل کهنه دولت‪-‬ملت کار نمیکند‪.‬‬ ‫مدل فرانسوی و تا حدودی آلمانی گرتهبرداری کردند که بنا‬ ‫گویا ما باید همه این تجربههای تاریخی را از سر‬
‫البته آن مدل در دوره پهلویها خیلی دستاورد داشت و‬ ‫بر آن همه باید به یک زبان صحبت میکردند و یک نوع‬ ‫میگذراندیم تا ایران به این مرحله از تاریخ خود برسد و‬
‫چه بسا بقای کشور و یکپارچگی و همبستگی که ما امروز‬ ‫لباس میپوشیدند‪ .‬امروز وضعیتی در جهان به وجود آمده‬ ‫نویدبخش دولت‪ -‬ملت به معنای امروزین آن باشد که شبیه‬
‫شاهد آن هستیم تا درجهای نتیجه کوششهایی است که‬ ‫که در یک واحد سیاسی دیگر نمیتوان همه را یک شکل‪،‬‬ ‫هیچ دولت‪ -‬ملتی در منطقه و در بسیاری از کشورهای‬
‫پیشینیان ما در دوره پهلویها کردند‪ .‬ولی همانطور که گفتم‬ ‫یک زبان و یکدست کرد‪ .‬فرض بگیریم وضعی پیش بیاید که‬ ‫جهان نیست‪ .‬دولت‪ -‬ملتی که در ایران و ترکیه ساخته‬
‫آن مدل دیگر به پایان خود رسید و نمیتواند ادامه پیدا کند‪.‬‬ ‫و پرداخته شده بود از روی مدل فرانسوی بود که در آن‬
‫تناقضهایش بروز پیدا کرده‪ .‬همچنان که در ترکیه بروز‬ ‫همه میبایست به یک زبان سخن بگویند و یک نوع لباس‬
‫کرده‪ .‬به هر حال‪ ،‬با وضع کنونی و با آنچه در جنبش جوانان‬ ‫بپوشند‪ .‬یعنی همان چیزی که کسروی میگفت‪« :‬یک زبان‪،‬‬
‫میبینیم مدل جدیدی از دولت‪ -‬ملت پیش روی ما در حال‬ ‫یک درفش و یک دین»‪ .‬در حالی که امروز اینطور نیست و‬
‫شکلگیری است که ما باید به پیشواز آن برویم‪ .‬تجربه‬ ‫مردم ایران میتوانند در کثرت خودشان وحدت داشته باشند‪.‬‬
‫ایران در این زمینه حتی میتواند برای کشورهای منطقه و‬ ‫به نظر من زبان فارسی به عنوان زبان مشترک و جشنهایی‬
‫مانند نوروز عناصر وحدتبخش در میان مردماند که باید‬
‫کشورهایی نظیر ایران سرمشق باشد‪.‬‬ ‫بر آنها تأکید شود‪ .‬در عین حال‪ ،‬باید چندگانگی زبانی و‬
‫فرهنگی ایرانیان پذیرفته شود‪ .‬اینست آن چیزی که من‬
‫–به نظر میرسد «بگذار صد گل بشکفد» واقعیت پیدا‬
‫کرده‪ .‬همین تنوع و کثرت در زبان و فرهنگ خودش نوعی‬ ‫«یگانگی در چندگانگی» یا «وحدت در کثرت» مینامم‪.‬‬
‫–از کلیپهای مهسا امینی که در شبکههای اجتماعی‬
‫همگرایی و انسجام به وجود میآورد؛ اینطورنیست؟‬ ‫منتشر شده میبینیم که دنیای او نزدیک است به دنیای‬
‫‪-‬بله‪ .‬بگذارید این را هم اضافه کنم که آنچه من اسمش‬ ‫همسن و سالانش در دیگر مناطق ایران‪ .‬او هم لباس‬
‫را گذاشتهام «ملیگرایی وحدتبخش نوین» با ناسیونالیسم‬ ‫کردی میپوشید و هم لباس غیرمحلی و آهنگ گوگوش را‬
‫رمانتیک و ملیگرایی به اصطلاح شیعی که کسانی مانند‬ ‫میخواند‪ .‬همان ادغام فرهنگی که از زمان پهلوی در ایران‬
‫علی شریعتی به دنبالش بودند کاملاً فرق میکند‪ .‬آن‬ ‫روی داده‪ .‬در این میان جهانی شدن و کوچک شدن دنیا‬
‫گرایشها اکنون اتفاقاً تفرقهافکن هستند‪ .‬باید در فهم و‬ ‫و افزایش قدرت رسانههای جهانی و شبکههای اجتماعی و‬
‫درک آنچه در ایران امروز روی میدهد بکوشیم‪ ،‬نه اینکه‬
‫واقعیتهای امروز را در قالبهای کهنه فکری خود بریزیم‪.‬‬ ‫مدرن شدن فضاهای شهری نیز نقش مهمی دارد…‬

‫–بدون تردید این ملیگرایی وحدتبخش با ناسیونالیسم‬
‫نژادپرست مرزبندی روشن دارد…‬
‫‪-‬صدالبته!‬