Page 47 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۳۹۷ (دوره جديد
P. 47
صفحه4۷شماره186۳ مفاهیم دینی بود به صورت اسلامی نو ،بسیاری از دانشجویان -۳گروه فداییان اسام
جمعه ۲۷ژانویه تا پنجشنبه ۲فوریه ۲0۲۳ و تحصیلکردگان را تحت تاثیر قرار داد .در مکتب شریعتی این جریان بنیادگرای تروریستی در دهه ۱۳۲۰به وسیله
اسلام سنتی با ادبیاتی که از مکاتب جامعهشناختی وام گرفته طلبهای به نام سید مجتبی نواب صفوی که از حوزه نجف
-۵حلقه اصحاب تاویل و بازگرداندن ایدههای سدههای شده بود و گاه رنگی از سوسیالیسم به خود میگرفت و به ایران اعزام شده بود شکل گرفت .گروه فداییان اسلام
میانه به دنیای مدرن متمایل به چپ میشد ،ارائه میگردید .بسیاری از انقلابیون ترور مورخ و مصلح اجتماعی احمد کسروی و نخستوزیران
اسلامی در سال ۱۳۵۷از پیروان مکتب علی شریعتی بودند. عبدالحسین هژیر و حاجعلی رزمآرا را در کارنامه خود ثبت
در سالهای پایانی ۱۳۳۰خورشیدی در زمانی که جامعه فعالیتهای حسینیه ارشاد به دورانی تعلق دارد که مسجدها کرده است .این جریان از لحاظ فکری بنیادگرا و از جهت
ایران از بحرانهای گوناگون سالهای ۱۳۳۲-۱۳۲۰فاصله و حسینیههای سنتی جاذبهاش را در جامعه از دست داده بود. شیوه عمل تروریستی بود .خمینی از شیفتگان این جریان
میگرفت ،و دولت در تدارک اصلاحات بزرگ اجتماعی، به این ترتیب حسینیه ارشاد با فعالیتهایش از مکانهای مهم تروریستی بود .فعالیتهای فداییان اسلام و ترورهای سیاسی
اقتصادی و سیاسی بود ،محفلی دینی در تهران شکل گرفت که اسلامگرایی در دورانی گردید که جامعه به سرعت در مسیر آن با تحولات سیاسی مربوط به نفت در دهه بیست ارتباط
از آن به نام «حلقه اصحاب تاویل» یاد میگردد .این حلقه در دگرگونیهای صنعتی و توسعه فرهنگ شهرنشینی حرکت
طول بیش از پانزده سال فعالیت خود با روشی آرام و خاموش، میکرد .اسلامشناسی شریعتی تحت تاثیر مکتب اسلامشناسی مستقیمداشت.
فرانسوی بود که لویی ماسینیون ( /Louis Massignon -۴حسینیه ارشاد
تاثیرات بزرگ فرهنگی و سیاسی در ایران به بار آورد. حسینیه مکانی سنتی برای عزاداری شیعیان است.
در مرکز این حلقه یک استاد فلسفه و الهیات فرانسوی میلادی )۱۹۶۲-۱۸۸۳نقش مهمی در آن داشت. حسینیهها بنایی ساده و بیآلایش داشتند که معمولا در
به نامهانری کُربَن ( )۱۹۷۸ -Henry Corbin l۱۹۰۳قرار ماسینیون از بنیانگذاران مکتب اسلامشناسی فرانسوی است. آنها در ماههای محرم و صفر برای حسین و یاران او که در
داشت .او در گذشته از کاتولیک به پروتستان گرویده بود .با در جوانی زبان عربی خوانده بود و در دوران جنگ جهانی کربلا کشته شدند مراسم سوگواری برگزار میگردید .در دهه
مارتینهایدگر ( )Martin Heidegger ۱۸۸۹-۱۹۷۶فیلسوف اول به عنوان افسر مترجم در دفتر اطلاعات ارتش استعماری ۱۳۴۰حسینیهای در شمال تهران با سرمایه خصوصی ،به نام
مورد مناقشه آلمانی آشنایی داشت و مترجم بعضی از آثار فرانسه در سرزمینهای عربی فعال بود و در همان سالها با حسینیه ارشاد ساخته شد .این حسینیه برخلاف حسینیههای
او به فرانسوی بود و مطالعاتی نیز در آثار عرفانی سدههای لورنس عربستان دیدارهایی داشت .پس از جنگ اول جهانی سنتی با هزینهای سنگین در زمینی بزرگ و با معماری زیبایی
میانه ایران کرده بود .کربن از اعضای برجسته حلقه اِرانوس در بخش جامعهشناسی اسلامی و جامعهگرافی کالج دوفرانس بنا گردید .اداره کنندگان این حسینیه مدرن شخصیتهای
( )Eranosدر جنوب سویس بود .در این حلقه شخصیتهایی شروع به کار کرد و در باره منصور حلاج مطالعاتی انجام داد. مذهبی مانند مرتضی مطهری ،ناصر میناچی ،محمد مفتح،
از کشورهای مختلف حضور داشتند و موضوع کنفرانسهای او علاوه بر حلاج بر فاطمه دختر محمدبن عبدالله و سلمان
آن پرداختن به موضوعات روحی ،معنوی و عرفانی بود. گروه فدائیان اسلام
وبسایت amiscorbin.comدر باره کربن نکات زیر را بیان فارسی نیز تمرکز زیادی کرده بود .ماسینیون بنا به اطلاعات
مندرج در ویکیپدیا چهار بار به مناسبتهای مختلف در محمدجواد باهنر ،علی اکبر رفسنجانی ،ابوالقاسم خزعلی و
کرده است: سالهای ۱۹۴۰ ،۱۹۳۴ ،۱۹۳۰و ۱۹۶۲میلادی به ایران سفر بسیاری دیگر بودند که بعدها در انقلاب اسلامی نقشهای
مستشرق و فیلسوف و از متفکران بزرگ سده ۲۰ کرد .در ۱۹۴۰میلادی به عضویت فرهنگستان ایران انتخاب مهمی بازی کردند .حسین نصر نیز بنا به گفته خودش در
شد و در همین دوره بود که به عنوان استاد افتخاری دانشگاه جریان ساخت و فعالیتهای این حسینیه بوده است .نام
پایهگذار مطالعات اسلامی سوربن تهران برگزیده شد .در ۱۹۶۲میلادی مراسم بزرگداشتی برای حسینیه ارشاد بیشتر با نام علی شریعتی گره خورده است.
از ستونهای حلقه اِرانوس۱۹۷۷-۱۹۴۹ او برگزار گردید کههانری کُربَن نیز در آن حضور داشت .علی علی شریعتی مبلغی دینی بود که در سخنرانیهایش از امامان
مدیر ایرانشناسی انستیتوی ایران و فرانسه۱۹۷۰-۱۹۴۶ شریعتی در هنگام دانشجویی در فرانسه تحت تاثیر ماسینیون و مقدسان شیعه ،شخصیتهایی باب روز میساخت تا برای
بیش از سی سال استاد فلسفه دانشگاه تهران قرار گرفت و کتاب «فاطمه فاطمه» را تحت تاثیر او نوشت. جوانان جذاب باشد .سازمان اطلاعات و امنیت کشور در آن
ماسینیون در سیاست فعال بود و با واتیکان همکاری نزدیک دوران با فعالیتهای حسینیه ارشاد هماوایی میکرد و آن را
عضو پایهگذار دانشگاه سن جان داشت .او در دیدارهایش از ایران با برخی زندانیان سیاسی ابزاری برای مبارزه با کمونیسم ارزیابی کرده بود .برخی از
بازکننده چشم غرب به وجود دنیای کاملا ناشناخته معنوی از جمله غلامحسین صدیقی در زندان دیدار کرده بود و در شخصیتهای فعال در حسینیه ارشاد مانند مطهری و نصر
آزادی آنها مداخله داشت .او از اعضای برجسته حلقه ارانوس از موضع اسلام سدههای میانهای (سلفیگری شیعی) در
از عرفان و فلسفه در دنیای شرق به ویژه ایران بود وهانری ُکربَن عضو دیگر آن حلقه در مطالعات اسلامی از مخالفت با شیوه تجدید نظر شدهای که شریعتی از اسلام ارائه
شناساندن شیعه و اسلام به غربیان به ویژه پس از ابن رشد میکرد ،از فعالیتهای حسینیه ارشاد کناره گرفتند .مجموعه
او تاثیر پذیرفته بود. سخنرانیها و آثار شریعتی که در راستای باب روز کردن
(۱۱۹۸-۱۱۲۶م فیلسوف اندلسی)
هانری کربن بنابر سابقه مطالعات ،آثار و فعالیتهایش
یک متکلم و شخصیت دینی است .مسیر زندگیاش نیز تماما
در جستجو و پژوهش در ایدههای دینی از الهیات مسیحی
تا الهیات اسلامی وتصوف و عرفان در سدههای میانه سیر
کرده است .اطلاعات وسیع او از مسیحیت و یهودیت ،زمینه
مناسبی برای پژوهش در دین اسلام و راستاهای مختلف آن
در اختیار او میگذاشت .مطالعات کربن ادامه پژوهشهای
لویی ماسینیون است.
کربن در ۱۹۴۵پس از یک اقامت چندساله در استانبول
و پژوهشهایی در باره اسلام و تصوف به ویژه تمرکز بر آثار
شهاب الدین سهروردی (۱۱۵۴-۱۱۹۱م) به ایران آمد و از سوی
دولت فرانسه عهدهدار ریاست ایرانشناسی موسسه ایران و
فرانسه در تهران گردید .کربن برای تعمیق پژوهشهایش در
اسلام ،تشیع ،عرفان و تصوف از طریق حسین نصر و مرتضی
مطهری با محمد حسین طباطبایی (علامه) ،مفسر شناخته
شدهقرآنارتباطیافت.درپیراموناینارتباطبهتدریججمعی
شکل گرفت که بعدها به «اصحاب تاویل» معروف گردید .در
این حلقه از کسانی چون حسین نصر (متولد ،۱۳۱۲نوه شیخ
فضلالله نوری از سوی مادر ،تحصیلات فیزیک در آمریکا،
رییس دانشگاه شریف (آریامهر) ،رییس دانشکده ادبیات،
رییس دفتر شهبانو فرح پهلوی ،رییس انجمن شاهنشاهی
فلسفه)،محمدکاظمعصار(متولد ۱۲۶۳کاظمینعراق،مرگ
۱۳۵۳شمسی تهران ،روحانی و استاد فلسفه و فقه) ،مرتضی
مطهری (( ۱۳۵۸-۱۲۹۸روحانی ،استاد کلام و فلسفه اسلامی و
از رهبران فکری انقلاب اسلامی) ،جلال آشتیانی (۱۳۸۴-۱۳۰۴
روحانی و استاد الهیات و معارف اسلامی) ،جلال همایی (
۱۳۵۹-۱۲۷۸خورشیدی استاد فلسفه و ادبیات)،
