Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و نهمـ شماره ۴۰۹ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‌‪‌‌‌1‌۲‬شماره‌‪‌1۸۷۵‬‬
‫جمعه ‪ ۸‬تا ‪ 14‬اردیبهشتماه ‪140۲‬خورشیدی‬

‫اعلام حكومت نظامی و حادثه میدان ژاله بازنشر‬

‫آخرین روزها‬ ‫گزارش آن دسیسه كه با همكاری ماركسیستهای اسلامی و گروههای‬
‫فلسطینی صورت گرفت منتشر نشد زیرا نخست وزیر نمیخواست فراگرد‬
‫پایان‌سلطنت‌و‌‬
‫«آشتی ملی» مختل شود!‬
‫درگذشت‌شاه‬
‫‌(‪)10‬‬

‫دكتر هوشنگ نهاوندی‬ ‫(تاریخ نشر در کیهان لندن‪ :‬از آذر ‪ ۱۳۸۳‬تا شهریور ‪ - ۱۳۸۴‬از شماره ‪ ۱۰۳۳‬تا ‪) ۱۰۷۱‬‬

‫اساس رویدادها و حوادث واقعی زندگی انسانها نوشته میشود‪.‬‬ ‫سر كلاس میرفت و هیچگاه كار تدریس را رها نكرد و بهمدد‬ ‫ترجمه فارسی كتاب «آخرین روزها‪ ،‬پایان سلطنت و درگذشت‬
‫برای نوشتن این كتاب‪ ،‬نویسنده از كمكهای بی دریغ و سخاوتمندانه‬ ‫همین سوابق دانشگاهی بود كه پس از مهاجرت به فرانسه ‪۱۷‬‬ ‫شاه» نوشته دكتر هوشنگ نهاوندی از سوی شركت كتاب در‬
‫اردشیر زاهدی‪ ،‬دكتر اصلان افشار‪ ،‬شجاعالدین شفا‪ ،‬پروفسور‬
‫عباس صفویان و دكتر داریوش شیروانی بهرهمند بوده است‪ .‬این‬ ‫سال بهعنوان استاد در دانشگاه پاریس تدریس كرد‪.‬‬ ‫لسآنجلس منتشر شده است‪.‬‬
‫شخصیتها كه در ماههای آخر سلطنت محمدرضاشاه تماس روزانه با‬ ‫نهاوندی در سالهای ‪ ۱۳5۰‬گروه بررسی مسایل ایران را بنیان‬ ‫بهروز صوراسرافیل و مریم سیحون مترجمان این كتاب‪ ،‬بهخوبی‬
‫او داشتند‪ ،‬اطلاعات‪ ،‬خاطرهها و بهیادماندههای خود را در اختیار‬ ‫گذاشت به امید آنكه پیشنهادات این گروه راهگشای اصلاحاتی در‬
‫نویسنده قرار دادهاند‪.‬نویسنده ضمناً از دكتر هادی هدایتی‪ ،‬دكتر‬ ‫از عهده برگرداندن آن از زبان فرانسه به فارسی برآمدهاند‪.‬‬
‫كاظم ودیعی و بیژن خلیلی مدیر شركت كتاب سپاسگزاری كرده‬ ‫ساختار آموزشی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی ایران شود‪.‬‬ ‫دكتر نهاوندی در دوران سلطنت محمدرضاشاه پهلوی وزارت‬
‫است‪ .‬كتاب «آخرین روزها‪ ،‬پایان سلطنت و درگذشت شاه» دارای‬ ‫نهاوندی برای جمع آوری مطالب كتاب پانصد صفحهای خود‪،‬‬ ‫آبادانی و مسكن و علوم و آموزش عالی و ریاست دانشگاههای‬
‫‪ ۱5‬فصل است و با یك پینوشت كوتاه و احساسی بهپایان میرسد‪.‬‬ ‫مختصری از حافظه معروفش و مقدار زیادی از یادداشتهای روزانه‬ ‫پهلوی و تهران را بهعهده داشت‪ .‬وی مدتی نیز رئیس دفتر‬
‫كیهان بخشهایی از این كتاب را با موافقت نویسنده و ناشر‪ ،‬از این‬ ‫علیاحضرت شهبانو و چندی رئیس هیأت مدیره انجمن آثار ملی‬
‫یا شبانهاش سود جسته است‪.‬‬ ‫بود‪ .‬اما در تمام این سالها وی بیشتر با محافل روشنفكری‪ ،‬علمی‬
‫شماره بهچاپ میرساند‪.‬‬ ‫كتاب از آغاز تا پایان‪ ،‬سرشار است از حوادث پرهیجان و اخبار‬ ‫و دانشگاهی نشست و برخاست داشت تا با دولتیان‪ .‬نهاوندی در‬
‫دست اول كه بیشتر اوقات نویسنده شخصاً درگیر آن بوده است‬ ‫دوران ریاستش بر دانشگاههای پهلوی و تهران هفتهای چند ساعت‬
‫و به همین دلیل محتوای كتاب شبیه رمانهای جذابی است كه بر‬

‫از آن بود كه چندی بعد او را چون كثافتی از آن شغل بركنار‬ ‫دهند تا به مردم تضمین بدهد كه حقوقشان از هر گونه‬ ‫آن روز عید مذهبی از نظر اجتماعی و معاشرت‪ ،‬روز پر‬
‫و وادار به خودتبعیدی در آمریكا كنند‪.‬گویا بعدها میگفته‬ ‫تعدی حكومت مصون خواهد بود»‪.‬‬ ‫ازدحامی بود‪ .‬جشنها میگرفتند و عروسیها برپا بود‪ .‬بعد از‬
‫كه بسیار از این كه همچون قابدستمالی به وسیله رژیم‬ ‫ظهر‪ ،‬با همسرم به مراسم عقد ازدواج دختر همكار و دوستم‬
‫اسلامی و سركوبگر‪ ،‬مورد استفاده قرار گرفته و شاید بی آن‬ ‫دكتر سنجابی استاد ممتاز حقوق اداری و رئیس پیشین‬ ‫دكتر داود كاظمی استاد دانشگاه تهران و رئیس پیشین‬
‫كه بخواهد‪ ،‬بر آن همه جنایت وحشتناك سرپوش گذاشته‪،‬‬ ‫دانشكده حقوق‪ ،‬خود را در آن مقام میدید و میپنداشت‬ ‫دانشگاه اهواز ــ كه در نظر داشتم او را بهعنوان معاون‬
‫این‪ ،‬بازگشتی شایسته برای وی به زندگی اجتماعی‪ ،‬و‬ ‫وزیر برگزینم ــ رفتم‪ .‬او‪ ،‬برادر باقر كاظمی وزیر پیشین‬
‫ناراحت است‪ .‬افسوسهایی بیهوده و دیرهنگام…‬ ‫گونهای اعاده حیثیت سیاسی برایش خواهد بود‪ .‬چند روز‬ ‫امور خارجه در دولت مصدق بود‪ .‬داود كاظمی به هواداری‬
‫در همان روز پنجشنبه‪ ،‬اواخر بعد از ظهر‪ ،‬میان سه تا‬ ‫بعد‪ ،‬هنگامی كه سخنان او را به شاه بازگفتم‪ ،‬اوضاع بهكلی‬ ‫از اندیشههای ملیگرایانه «شیر پیر» شهرت داشت كه البته‬
‫پنج هزار طرفدار آیتالله خمینی در میدان ژاله در شرق‬ ‫دیگرگون شده و تعادل قوا بر هم خورده بود‪ .‬كریم سنجابی‬ ‫مانع از پیشرفت چشمگیر او نشده بود‪ .‬چند تن از اعضای‬
‫پایتخت گردآمدند‪ .‬برای نخستین بار از این گروه فریاد‬ ‫پس از مدتی آزورزی بسیار برای رسیدن به ریاست جمهوری‬ ‫برجسته «جبهه ملی» در میان مدعوین بودند و در ازدحام‬
‫«مرگ بر شاه» به گوشها رسید‪ .‬تظاهركنندگان اعلام كردند‬ ‫لائیك و دمكراتیك‪ ،‬خود را در «نوفل لو شاتو» به پای خمینی‬ ‫و سر و صدای میهمانی‪ ،‬درباره وضع سیاسی مملكت گفتگو‬
‫انداخت‪ ،‬خویشتن را انكار كرد‪ ،‬و سپس اندكی بعد‪ ،‬خمینی‬ ‫میكردند‪ .‬همگی از تظاهرات خیابان «كورش كبیر» سخن‬
‫كه فردا‪ ،‬باز گرد خواهند آمد‪.‬‬ ‫او را به وزارت خارجه رژیم اسلامی برگزید‪ .‬و همه آنها پیش‬ ‫میگفتند و نظم و آرامش آن را به یكدیگر تبریك میگفتند‪.‬‬
‫اعضای «جبهه ملی» از گستردگی تظاهرات بهخاطر دیدار‬
‫اعلام حكومت نظامی‬ ‫شهبانو از بیمارستان دكتر اقبال بسیار شگفتزده شده‬
‫شب هنگام «شورای امنیت ملی» كه ریاستش با‬ ‫بودند و مدتی دراز از من پیرامون جزئیات آن پرسشهایی‬
‫نخستوزیر بود‪ ،‬تشكیل شد و تصمیم گرفت به دولت‬ ‫میكردند‪ .‬بسیاری از آنان متحیر بودند كه رادیو دولتی در‬
‫پیشنهاد كند از صبح روز بعد در تهران حكومت نظامی اعلام‬ ‫خبرهای اول بعد از ظهرش فقط اشاره كوتاهی به این بازدید‬
‫كند‪ .‬تمام وزیران از همه جا فرا خوانده شدند تا در جلسه‬ ‫كرده و هیچ اشارهای به جمعیتی كه گردآمده بودند‪ ،‬نكرده‬
‫فوقالعاده هیأت دولت شركت كنند‪ .‬من و همسرم در‬
‫میهمانی سفیر ژاپن و خانم «ایكاوا» بودیم كه بهوسیله تلفن‬ ‫است‪ .‬گفتگوها‪ ،‬دوستانه و بدون هیچ تنشی بود‪.‬‬
‫اتومبیل دولتیام از من خواستند فوراًبه نخست وزیری بروم‪.‬‬ ‫آنان كه چند روز بعد‪ ،‬با مشاهده ضعف و عقبنشینی‬
‫جلسه حدود ساعت هفت شب آغاز شد‪ .‬اكثر وزرا و‬ ‫حكومت‪ ،‬تغییر جهت دادند‪ ،‬به تندروی گراییدند‪ ،‬همه‬
‫فرماندهان عالیرتبه ارتش هم حضور داشتند‪.‬تنی چند از‬ ‫باورهای لائیك خود را فراموش كردند و بهیاری توصیههای‬
‫اعضای دولت‪ ،‬بهخاطر تعطیلات طولانی آخر هفته‪ ،‬خارج‬ ‫آمریكا زیر پرچم خمینی گردآمدند‪ ،‬در آن روز هنوز با‬
‫از شهر بودند‪ .‬ولی آنان نیز با اندكی تأخیر وارد شدند‪.‬‬ ‫احترام درباره شاه سخن میگفتند‪ .‬كریم سنجابی همكارم‬
‫بهمحض گشایش اجلاس‪ ،‬آقای شریف امامی نطقی در‬ ‫كه بهریاست جبهه ملی رسیده بود در خلال سه سال پیش‬
‫مورد رویدادهایی كه در طول روز رخ داده بود‪ ،‬در مورد‬ ‫از آن‪ ،‬چندین بار از من خواسته بود نشانههای تمایل وی‬
‫تظاهراتی كه صبح و بعد از ظهر انجام شده و كوچك‪ ،‬اما‬ ‫به نزدیك شدن به شاه و انجام خدماتی به او را بهعرض‬
‫خشن بوده است‪ ،‬ایراد كرد‪ .‬نوع شعارها را پنهان نكرد و‬ ‫پادشاه برسانم‪ .‬در آن روز مدتی دراز به من توضیح داد‬
‫بهسادگی افزود‪« :‬خاطر اعلیحضرت مكدر شده»‪ .‬سپس‬ ‫كه بنیانگذاری یك «شورای عالی دولتی» به شكل آنچه در‬
‫توضیح داد پیشبینی میشود فردا نیز تظاهرات بزرگی‪،‬‬ ‫فرانسه وجود دارد‪ ،‬در ایران ضروری است‪ .‬و گفت‪« :‬این‬
‫باز هم در میدان ژاله برپا شود‪ .‬و دقیقاً گفت‪ :‬هدف‬ ‫را به اعلیحضرت پیشنهاد كنید‪ ،‬و اگر چنین نهادی بهوجود‬
‫تظاهركنندگان كه شورشگران حرفهای رهبریشان میكنند و‬ ‫آید‪ ،‬تأثیر بهسزایی بر افكار عمومی خواهد داشت‪ .‬البته‬
‫بهآنان دستور میدهند‪ ،‬ساختمان مجلس است كه كمتر از‬ ‫بهشرطی كه در رأس آن‪ ،‬فردی مستقل و كارآزموده را قرار‬

‫دو كیلومتر با میدان ژاله فاصله دارد‪ .‬میخواهند‬