Page 27 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۴۱۰ (دوره جديد
P. 27
صفحه۲۷شماره18۷۶ اطلاعاتی رابط بین پلیس مخفی سازمان اطلاعاتی آلمان آغاز کرد .کا.گ.ب اگرچه از گورباچف که
جمعه ۵تا پنجشنبه 11مه ۲0۲۳ شرقی موسوم به اشتازی و کا.گ.ب به درسدن آلمان رفت و دستپروده یوری آندروپوف بود حمایت میکرد اما به
با بالا گرفتن اعتراضات در بلوک شرق نهایتا در فوریه ۱۹۹۰ تدریج نسبت به اصلاحات پرشتاب و گسترده رهبر وقت
محافظهکار کمونیست در آن تا حدی پاکسازی شدند. به روسیه بازگشت .پوتین به توصیه لازار ماتویف استاد
نظر به آنچه گفته شد صورت مسئله اکنون این است: قدیمیاش در کا.گ.ب در مسکو نماند و به عنوان دستیار شوروی موضع مخالف گرفت.
جمهوری اسلامی از بسیاری جهات شبیه اتحاد جماهیر آناتولی سوبچاک شهردار وقت لنینگراد (سن پترزبورگ) البته در کا.گ.ب نسبت به اقدامات اصلاحطلبانه
شوروی در پنج سال آخر منتهی به فروپاشیاش است. گورباچف میان همه طیفها و جریانها همگرایی نظر
در شوروی در سال ۱۹۹۱نیروهای غالبا تندروی کا.گ.ب
علیه گورباچف کودتا کردند چون بقای او را دیگر تهدیدی دیدار لوان جاگاریان و سیمون شرکلیف سفرای روسیه و انگلیس در سفارت روسیه در تهران
برای خود و شوروی میدانستند اما در جریان کودتا در
برابر نیروهای متعادلتر کا.گ.ب شکست خوردند .با و مشاور شورای شهر لنینگراد به فعالیت خود ادامه وجود نداشت .بطور مثال First Chief Directorate
وجود این کا.گ.ب به شکلی پاکسازی شدهتر باقی ماند داد .یادآوری این نکته نیز ضروریست که سوبچاک جزو یا سرویس اطلاعات خارجی شوروی در کا.گ.ب (SVR
امروز در روسیه) غالبا موافق و حامی اصلاحات گورباچف
اما گورباچف در عمل ساقط شد. متحدین یلتسین بود. بود ،حتی گئورگی آگایف معاون رئیس وقت کا.گ.ب
به همین منوال سناریویی برای تبدیل رژیم در ایران با بالا گرفتن کودتا در اوت ۱۹۹۱بوریس یلتسین با نگاه مثبتی به پروسترویکا و گلاسنوست داشت اما طیف
شبیه ُمدل روسی را میتوان به عنوان یک احتمال در نظر پشتیبانی عده زیادی از مردم در برابر پلیس و ارتش دست محافظهکار و تندرو در کا.گ.ب از جمله خود ویکتور
داشت به شکلی که سپاه نیز برای بقای سیاسی و اقتصادی به مقاومت زدند تا اینکه در ۲۰اوت ،حکم حمله به چبریکوف رئیس وقت کا.گ.ب (بین سالهای ۱۹۸۲تا
خود در شرایط انقلابی در ایران و با توجه به نزدیکتر پارلمان از طرف کودتاچیان صادر شد .پس از درگیریهای
شدن مرگ خامنهای شرایطی را مهندسی کند تا به منظور خونبار خیابانی سه تَن کشته و تعدادی نیز زخمی شدند )۱۹۸۸به تدریج علیه اصلاحات موضع گرفتند.
پیشدستی کردن در برابر اپوزیسیونی که دنبال سرنگونی اما بخش عمده ارتش طرف مردم را گرفت و گورباچف استدلال اصلی تندروهای کا.گ.ب و افراطیون کمونیست
رژیم است گزینه تبدیل رژیم را به سبک آنچه در شوروی به مسکو بازگشت و در نهایت حکم بازداشت کودتاچیان این بود که گورباچف در حال فروختن شوروی به غرب،
رخ داد در ایران اجرا کند و در این مسیر حتی اگر لازم متلاشی ساختن شوروی و ایجاد شرایطی در داخل است
باشد از نیروهای اصلاحطلب در داخل و حتی خارج نیز نیز صادر شد. که امکان کنترل و سرکوب مردم را برای KGBسختتر
نکته اینجاست که پوتین به واسطه نفوذش در کا.گ.ب میکند .شایان یادآوری است که به گفته والنتین کورولوف
کمک بگیرد. و با همکاری سوبچاک که متحد یلتسین بود توانستند از افسران بازنشسته کا.گ.ب در سال ۱۹۹۰کا.گ.ب در آن
اهمیت گزینه «تبدیل رژیم» بجای «تغییر رژیم» برای کودتا را شکست دهند و گورباچف نیز اگرچه به مسکو سالها آنقدر قدرت داشت که میتوانست با کودتا یا هر
جمهوری اسلامی از این جهت حائز اهمیت است که با بازگشت اما او دیگر زمام امور را از دست داده بود و چند
تغییر رژیم (سرنگونی کلیت جمهوری اسلامی) سپاه روز بعد یلتسین حکم انحلال حزب کمونیست را اعلام اقدام دیگری قدرت را در شوری در دست بگیرد.
نیز عملا خلع قدرت و منحل خواهد شد و یا حتی از کرد و کمتر از چهار ماه بعد اتحاد جماهیر شوروی فرو در نهایت همین طیف تندرو و افراطی در کا.گ.ب از
بین خواهد رفت .بنابراین سپاه برای بقای خود هم که پاشید و یلتسین که با حلقه پوتین و سوبچاک کودتا را به جمله ولادیمیر کریوچکوف رئیس کا.گ.ب (بین سالهای
شده تلاش خواهد کرد با وخیمتر شدن اوضاع در ایران ۱۹۸۸تا )۱۹۹۱با رهبری گنادی یانایف معاون رییس
و با افزایش فشارها در داخل و خارج پیشدستی کرده و شکست کشانده بود زمام قدرت را در دست گرفت. جمهوری شوروی و با مشارکت عناصری در ارتش تحت
معادلات در داخل را تا آنجا که میتواند به نفع خود تمام همانطور که پیداست اتحاد جماهیر شوروی دچار عنوان «گَنگ هشت نفره» صبح ۱۹اوت ۱۹۹۱گورباچف
کند پیش از آنکه از اپوزیسیون در خارج رودست بخورد سرنگونی (تغییر رژیم) از طریق انقلاب مردمی یا کودتا را در استراحتگاه شخصیاش در کریمه حبس خانگی
و یا در نتیجه خیزش میلیونی قشر خاکستری ساقط شود. با حمایت عناصر بیرون از شوروی نشد بلکه در شوروی کردند تا مجبور به کنارهگیری از قدرت شود .در جریان
این عملیات پیشدستانهی هسته اصلی قدرت در ایران بجای تغییر رژیم نوعی «تبدیل رژیم» صورت گرفت کودتا بخشی از کا.گ.ب که به طیف سیاسی دموکرات
با محوریت سپاه میتواند بدون کودتای نظامی و با انجام بطوری که حتی با آمدن یلتسین او نیز اصلاحات گورباچف تعلق داشت مانند ولادیمیر پوتین و حتی بخش بزرگی
عملیاتهای حذف و ترور هدفمند ،به صورت کودتای را کم و بیش ادامه داد اما نهاد قدرت با محوریت کا.گ.ب از نیروهای ویژه کا.گ.ب تحت عنوان «نیروهای آلفا» از
خاموش و البته با اعطای یکسری آزادیهای بسیار محدود (با وجود آنکه یلتسین این نهاد را منحل و به بخشهای
مختلف تقسیم کرد از جمله اف.اس.بی) به فعالیت کودتا حمایت نکردند.
و تدریجی در مورد حجاب نیز انجام پذیرد. خود ادامه داد با این تفاوت عمده که عوامل تندرو و ناگفته نماند که پوتین در سال ۱۹۸۵به عنوان افسر
لازم به یادآوری است که مطالب عنوان شده به معنای
یکسان بودن شرایط سیاسی و اجتماعی در دوران شوروی
و جمهوری اسلامی نیست و جمهوری اسلامی ممکن
است هیچگاه در عمل به این گزینه متوسل نشود و یا
اگر شد ،موفقیتی در آن نداشته باشد! پیچیدگیهای
شرایط سیاسی ،فرهنگی و اجتماعی در ایران ممکن است
لزوما اجرای ُمدل فروپاشی در شوروی و تبدیل رژیم را
میسر نسازد و سناریوهای دیگری رقم بخورد که لزوما
قابل پیشبینی نیستند اما با توجه به تعمیق روابط تهران-
مسکو و احتمال مشاورههای روسیه به جمهوری اسلامی
و کارکرد ُمدل تبدیل رژیم در شوروی ،این احتمال وجود
دارد که حکومت برای بقای خود چنین سناریویی را در
نظر داشته باشد.
این زنگ خطری بزرگ برای مخالفان دمکراسیخواه
جمهوری اسلامی است که در راستای خیزش انقلابی زن،
زندگی ،آزادی خواهان سرنگونی کلیت جمهوری اسلامی
و جایگزینی آن با نظامی مدرن و دمکراتیک و مبتنی بر
حقوق بشر هستند.
*حسین آقایی دارای مدرک دکترای روابط بینالملل،
پژوهشگر ارشد امور راهبردی
♦← انتشار مطالب دریافتی در «دیدگاه» و «تریبون
آزاد» به معنی همکاری با کیهان لندن نیست.
