Page 27 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۴۱۲ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‪‌‌‌۲‌‌۷‬شماره‌‪18۷8‬‬ ‫اخیر‪ ،‬در جهت منافع و برنامههای خود استفاده کنند‪ .‬چنین‬ ‫به حاکمیت تبهکار مستقر و هواداران سازمانیافته آن‬
‫جمعه ‪ 1۹‬تا پنجشنبه ‪ ۲۵‬مه ‪۲0۲۳‬‬ ‫درهمستانی البته منزه از خطا و لغزش نیست و اصولا توقع‬ ‫بوده است‪.‬‬
‫پاکیزگی مطلق از چنین پدیدهای‪ ،‬نشان از عدم اطلاع از‬
‫صاحبسبک‪ ،‬در کتاب در دست انتشار (یا ممنوع از‬ ‫هرچند این حضور متناوب را هر بار بهانهای نو سبب شده‬
‫انتشارش) «داستان آیندگان»‪ ،‬برای توصیف ایام انقلاب ‪۱۳۵۷‬‬ ‫ماهیت آن دارد‪.‬‬ ‫اما فصل مشترک این بهانهها‪ ،‬طغیان نابی است که تنوع و‬
‫و ماجراهای پس از آن‪ ،‬سرآغاز کتاب «داستان دو شهر» چارلز‬ ‫در َهمستان به هیج وجه فضایی آرمانی نیست‪ .‬فضایی‬ ‫تکثر ناراضیان را همبسته کرده و براندازی حکومت جمهوری‬
‫است ناهمگن و سرشار از تضاد و تعارض‪ .‬بنابراین توصیفات‬ ‫اسلامی را به تنها گزینه ممکن برای داشتن «آینده»‪ ،‬بدل کرده‬
‫دیکنز را شاهد مثال آورد که‪:‬‬ ‫یکسویه و یکدست‪ ،‬پر از اغراق و سرشار از احساسات آبکی‪،‬‬ ‫است‪ .‬به بیان دیگر‪ ،‬اگر پیش از این‪ ،‬برای بسیاری از ایرانیان‪،‬‬
‫«بهترین زمان بود‪ ،‬بدترین زمان بود‪ ،‬عصر خرد بود‪ ،‬عصر‬ ‫آمیخته با یک مشت شعار بیمعنی‪ ،‬نه تنها کمکی به شناخت‬ ‫ماندن در وضعیت خاکستری و باور به سراب اصلاح تدریجی‬
‫حماقت بود‪ ،‬دوره ایمان بود‪ ،‬دوره ناباورى بود‪ ،‬فصل روشنایی‬ ‫آن نمیکند بلکه موجب گمراهی کسانی میشود که مخاطب‬ ‫حکومت جمهوری اسلامی‪ ،‬نوید نوعی همزیستی را با نظام‬
‫بود‪ ،‬فصل ظلمت بود‪ ،‬بهار امید بود‪ ،‬زمستان ناامیدى بود‪،‬‬ ‫و هواخواهانش در «آینده»ای محتمل میداد‪ ،‬از نیمه دوم‬
‫همه چیز در برابر داشتیم‪ ،‬هیچ در کف نداشتیم‪ ،‬همه‬ ‫چنینتوصیفاتیقرارمیگیرند‪.‬‬ ‫دهه ‪ ،۱۳۹۰‬خشونت‪ ،‬فساد‪ ،‬فریبکاری و تبهکاری رو به فزونی‬
‫یکراست به بهشت روان بودیم‪ ،‬همه یکراست به سویى دیگر‬ ‫انسانی‪ ،‬زیادی انسانی!‬ ‫حاکم بر جمهوری اسلامی‪ ،‬تازیانههایی پیاپی را بر گُرده این‬
‫مىرفتیم ـ خلاصه‪ ،‬دورهاى بود مثل عصر حاضر که بعضى از‬ ‫قشر خاکستری نواخت و این بخش از جامعه را از خوشخیالی‬
‫پرسروصداترین صاحبنظرانش اصرار داشتند هرچه هست‪،‬‬ ‫یکی از بارزترین خصوصیات خیزش ‪ ،۱۴۰۱‬اینجهانی بودن‬
‫و انسانیبودن آن بود‪ .‬بیشتر جانباختگان و چهرههای نمادین‬ ‫و خودفریبی بهدر آورد‪.‬‬
‫خوب یا بد‪ ،‬کسى جز با اغراق درباره آن حرف نزند‪».‬‬ ‫این حرکت عظیم‪ ،‬جوانانی زیبا و عاشق زندگی بودند‪ .‬از‬ ‫هم از این روست که طی سالهای اخیر‪ ،‬این پندار بر‬
‫تکمله‬ ‫هیچیک از این عزیزان‪ ،‬تصویر یا کلامی در تأیید هیچ نوعی‬ ‫ناراضیان از وضع موجود غالب شده که‪ :‬با استمرار حکومت‬
‫از ایدئولوژی یا ستایش از هیچ شکلی از یک جامعه آرمانی‬ ‫جمهوری اسلامی‪« ،‬آینده» بیمعناست‪ .‬ساده و سرراست‪ ،‬تنها‬
‫خیزش سراسری ‪ ،۱۴۰۱‬موجب تغییراتی بنیادین در جامعه‬ ‫باقی نمانده است‪ .‬تمام آن شجاعتها و ازجانگذشتگیهای‬ ‫امکانی که تصور «آینده» را برای بخش بزرگی از باشندگان‬
‫ایران شد‪ .‬این خیزش‪ ،‬عموم مردم را همدل و حکومت تبهکار‬ ‫این جوانان عاشق‪ ،‬برای رسیدن به یک زندگی معمولی در‬ ‫ایران میسر میکند‪ ،‬براندازی و نابودی تمامیت حکومت‬
‫و اقلیت مزدورش را افسرده کرد‪ .‬به واسطه این خیزش‪ ،‬برای‬ ‫جامعهای عادی رخ دادند‪ .‬اینکه با هر نیتی‪ ،‬تصویری اهورایی‪،‬‬ ‫جمهوری اسلامی است‪ .‬چنین پنداری‪ ،‬راهی جز طغیان و قیام‬
‫نخستین بار پس از قرنها سلطه مذهب بر جسم و جان‬ ‫مینوی و بیخطا از این خیزش ترسیم کنیم‪ ،‬در تضاد با واقعیت‬ ‫پیش پای باورمندانش نمیگذارد زیرا تصور استمرار جمهوری‬
‫انسان ایرانی‪ ،‬بخش بزرگی از ایرانیان شجاعانه در مقابل این‬ ‫اسلامی دقیقا برابر است با کابوس «بیآیندگی» برای مخالفان‬
‫سلطه طغیان کردند‪ .‬این طغیان‪ ،‬عرصه عمومی را از حکومت‬ ‫انسانی آن است‪.‬‬
‫جنایتکار جمهوری اسلامی پس گرفت و چهره خیابانهای‬ ‫بر کسانی که نادانسته به خیزش‪ ۱۴۰۱‬رنگ قُدسی میزنند‬ ‫و ناراضیان‪.‬‬
‫کشور را چنان دگرگون کرد که به کابوسی برای اصحاب‬ ‫و آنرا بینیاز از نقد میبینند‪َ ،‬ح َرجی نیست‪ .‬بیشینه این‬ ‫آنکه «آینده» ندارد‪ ،‬بودنش تهی از معناست و این‬
‫شریعت بدل شده‪ .‬انگار رؤیایی دور و دراز تعبیر شده است‪.‬‬ ‫جماعت‪ ،‬تفاوتی با گذشتهشان نکردهاند‪ .‬زمانی رمهوار دنبال‬ ‫تهیشدگی‪ ،‬جز با طغیان در برابر عامل این پوچی‪ ،‬پُر شدنی‬
‫خیزش ‪ ،۱۴۰۱‬چهرههای درخشان کم نداشت‪ .‬نامهایشان‪،‬‬ ‫عبای شکلاتی و انگشت بنفش بودند و اکنون نادم از گذشته‪،‬‬ ‫نیست‪ .‬به بیان تمثیلی‪ ،‬شبیه شتری است گرفتار سراب و‬
‫هر کدام‪ ،‬جایگاهی ماندگار در تاریخ معاصر ایران خواهند‬ ‫ختم «برای…» «برای…» گرفتهاند تا به خود و امثالشان‬ ‫تنگحوصله از جور ساربان‪ ،‬که به طغیان‪ ،‬رگ گردن ساربان به‬
‫داشت‪ .‬چنانکه آثار هنری و همبستگی جمعی که از این‬ ‫ثابت کنند که اینبار «سمت درست تاریخ» ایستادهاند‪ .‬این‬
‫خیزش الهام گرفتند‪ ،‬در تاریخ ایران درخشان و کمنظیر هستند‪.‬‬ ‫جماعت‪ ،‬یکچندی‪ ،‬تا زمانی که به تنظیمات کارخانه برگردند‪،‬‬ ‫دندانمی َد ّرد‪.‬چنانکهسیمینبهبهانیتصویرشکرده‪:‬‬
‫به شرط بقاء‪ ،‬در مقالات آینده به این درخششها پرداخته‬ ‫با تمام وجود از دستاوردهای «انقلابی» که خود در آن نقشی‬ ‫و در این تهیشده میبینی َه َیمان اُشتر َعطشان را‬
‫خواهد شد‪ .‬مقاله حاضر اما بیش از هر چیز بر این نکته تکیه‬ ‫نداشتهاند‪ ،‬دفاع میکنند و سپس بی هیچ اثری‪ ،‬در افق‬ ‫که جنون برآمده با صبرش‪ ،‬نرود سبک به گرانباری‬
‫دارد که این خیز ِش سترگ پدیدهای به غایت انسانی بوده و‬
‫باید انسانی فهمیده و تحلیل شود‪ .‬پیشنیا ِز چنین فهمی‪،‬‬ ‫سرگردانی همیشگیشان محو خواهند شد‪.‬‬ ‫و جنون دو نیشۀ رخشان شد به صف خشونت دندانها‬
‫دوری گزیدن از اغراقها و شعارهایی است که وجه انسانی‬ ‫نکوهش اما کسانی را سزاست که به عنوان کارشناس و‬ ‫که ز صبر کینه به بار آید؛ که ز کینه زخم شود کاری‬
‫اینجنبشرامیزدایدوبهآنرن ِگتقدسمیزند‪.‬تقدسدادن‬ ‫تحلیلگر‪ ،‬مدام در رسانهها‪ ،‬کنفرانسها و دورهمیهای‬ ‫و نگاه کن که به کینتوزی‪ ،‬رگ ساربان زده با دندان‬
‫به پدیدهای پیچیده چون خیزش‪ ،۱۴۰۱‬راه به ناکجایی میبرد‬ ‫برونمرزی مشغول ُدرفشانی هستند و بجای نقد خیزش اخیر‬ ‫ز سراب حوصله تنگ آمد؛ و نگاه کن به شتر‪ ،‬آری!‬
‫که نهایت آن‪ ،‬ناامیدی ناشی از کجفهمی و سادهانگاری است‪.‬‬ ‫و فهم کاستیهای آن‪ ،‬به عمد و دانسته‪ ،‬چنان تصویر کامل و‬
‫نکته آخر اینکه‪ ،‬طغیان زمانی رخ میدهد که امید و ناامیدی‬ ‫بینقصی از این خیزش میسازند که انگار «انقلاب» در اوج‬ ‫َدر َهمستانیکطغیانناب‬
‫در نقطهای برگشتناپذیر بهم میرسند و انسانها برای رهایی‬ ‫پیروزی است و چسبیدههای این «انقلاب»‪ ،‬به واسطه اتصال‬ ‫از چنین چشماندازی‪ ،‬طغیان در برابر پوچی حاکم بر وضع‬
‫از استیصال ناشی از این برخورد عصیان میکنند‪ .‬اینجا همان‬ ‫به آن‪ ،‬بری از خطا هستند‪ .‬این بهاصطلاح صاحبنظران‪،‬‬ ‫موجود‪ ،‬ناب و معنابخش است‪ .‬ناب است زیرا هیچ عنصری‬
‫نقطهای است که سپیدهدم در تاریکترین لحظه از شامگاه‬ ‫گفتارشان گاهی چنان سرشار از اغراق و آلوده به احساسات‬ ‫خارج از اراده طغیانگران در آن دخالت ندارد؛ و معنابخش‬
‫میدمد‪ .‬دگردیسی جامعه ما در آخرین مرحلهی تکوین است‪.‬‬ ‫است زیرا در تقابل با پوچی و بیمعنایی‪ ،‬عمل جایگزین‬
‫امیدوار و ناامید‪ ،‬در بهترین و بدترین زمان خود هستیم‪ .‬باشد‬ ‫آبکی است تو گویی که اهل منبر در آنها حلول کردهاند‪.‬‬ ‫بیعملی شده است‪ .‬آنچه اما نباید از نظر دور داشت این‬
‫که به مدد انسانیت خود از این مرحله به سلامت گذر کنیم‪.‬‬ ‫چند سال پیش‪ ،‬محمد قائد‪ ،‬روزنامهنگار و مقالهنویس‬ ‫است که این طغیان در عین وحدتبخشی‪ ،‬یک َدر َهمستان‬
‫(‪ )Heterotopia‬است‪ .‬ملغمهای است از خوب و بد هرچه در‬
‫طیفمتنوعورنگارنگناراضیانازوضعموجودیافتمیشود‪.‬‬
‫خیزش ‪ ،۱۴۰۱‬عرصهای بود برای بهترین و بدترین اتفاقات‬
‫ممکن در سیر دگردیسی جامعه ایران‪ .‬جایی بود برای‬
‫حضور افراد و گروههای متنوع سیاسی با بهترین و بدترین‬
‫انگیزهها‪ .‬صحنهای بود برای بازی شریفترین و شریرترین‬
‫آدمها‪ .‬موقعیتی بود برای درک امید و ناامیدی در بالاترین‬
‫حد‪ .‬مجالی بود برای نمایش حماسه و حقارت در نمایانترین‬

‫وضعیتممکن‪.‬‬
‫از اپوزیسیو ِن استخواندار تا نورسیدگا ِن سیاسی مشکوک‪ ،‬از‬
‫قربانیا ِنشناسنامهدارتاشهیدنمایا ِنبیهویت‪،‬ازمیهندوستا ِن‬
‫رنجکشیده تا فرصتطلبا ِن آمادهخور‪ ،‬از اندیشمندا ِن باوقار‬
‫تا لمپنهای عربدهجو‪ ،‬از هنرمندا ِن دردمند تا سلبریتیهای‬
‫حزب باد‪ ،‬از احزاب ایراندوست تا دستجات تجزیهطلب‪ ،‬از‬
‫محافظهکاران تنزهطلب تا تندروهای ولنگار‪ ،‬و غیره و غیره و‬
‫غیره‪ ،‬اندرون این در َهمستان جایگیر شدند تا بلکه از خیزش‬