Page 40 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۲۶ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‪‌‌‌4‌‌0‬شماره‌‪‌18۹۲‬‬
‫جمعه ‪ ۳‬تا ‪ ۹‬شهریورماه ‪140۲‬خورشیدی‬

‫مصدق‪ ،‬اسطوره دموکراسی یا نخستوزیری قابل نقد؟‬

‫شاه و مصدق‬

‫پس از سالها و بعد از فروکش کردن شور و احساسات‪ ،‬گاهی‬ ‫شخصیتها را در ظرف تاریخ خود مورد تحلیل قرار دهیم‪.‬‬ ‫=کرمیت روزولت (‪ )Kermit Roosevelt‬بیش از ‪۲۰‬‬
‫اهداف پوپولیستی کارهای بزرگ را هم برای صداقتسنجی‬ ‫جامعه آن روز ایران پس از شکست در جنگ جهانی و تجربه‬
‫اشغال اجنبی‪ ،‬به دنبال مدال افتخار برای خود میگشت‬ ‫سال پس از سرنگونی دولت مصدق به تهران میآید جهت‬
‫در بوته نقد قرار میدهد‪.‬‬ ‫وچه بهتر از کوتاه کردن دست کمپانی ‪ AIOC‬و به دنبال‬ ‫نگارش کتابی در مورد زندگی شاه‪ ،‬البته گویا مخاطبین این‬
‫مصدق در زمان بیداری تودهها ظهور کرد و به گفته خود در‬ ‫آن دولت انگلیس از منابع نفتی ایران‪ .‬در آن روزگار شور و‬ ‫کتاب کودکان و نوجوانان آمریکایی هستند‪ .‬سپس قصدش را‬
‫راستای آرمان تودهها بود‪ .‬به هر روی این صنعت ملی شد و‬ ‫شوق مخالفت با بیگانگان نه تنها در ایران بلکه در بسیاری‬ ‫تغییر داده و کتابی مینویسد که قهرمان اصلی داستان خود‬
‫این اقدام کوچکی نبود‪ ،‬اما شاید احتیاج به بعضی از درگیریها‬ ‫از کشورهای جهان سوم داغ بود‪ .‬ملی شدن کانال سوئز نیز‬ ‫اوست‪ ،‬قهرمان داستان در تاریخ ‪ ۱۹‬ژوئیه به تهران میآید و‬
‫نشأت گرفته از همین شور و شوق است‪ .‬این مهم به وسیله‬ ‫طی یک ماه کودتایی بزرگ اجرا کرده و دولتی را در تهران‬
‫و رویاروییهای غیرضروری در موارد دیگر هم نبود‪.‬‬ ‫کابینه محمد مصدق به سرانجام رسید‪ .‬نظر مخاطب را به‬ ‫سرنگون میکند و سپس راهی لندن میشود تا ناهار را با‬
‫با توجه به این اقدام دولت مصدق‪ ،‬وجه ضد استعماری او‬ ‫دادگاه مصدق جلب میکنم که حتی در آن سالها‪ ،‬شاه به‬
‫علت خدمات سال اول مصدق از جمله ملی کردن صنعت‬ ‫چرچیل صرف کند!‬
‫قابل تصدیق است‪.‬‬ ‫نفت نامهای با همین مضمون به دادگاه نوشته و با گذشت از‬ ‫امیر ر‪ .‬ت‪ – .‬شخصیت مصدق بعد از هفتاد سال پس از‬
‫حال به وجه سکولار میرسیم‪ ،‬چیزی که در سالهای بعد‬ ‫حق خود و یادآوری خدمات مصدق موجب تخفیف در حکم‬ ‫سقوط وی همچنان مورد مناقشه است و منازعه در مورد‬
‫به مصدق افزودند‪ .‬جدا کردن شخصیت مصدق از دین و‬ ‫ابعاد مختلف عملکرد مصدق در جامعه سیاسی و عموم مردم‬
‫دینداری و ساختن شخصیتی لیبرال سکولار از واقعیت بسی‬ ‫نهایی از اعدام به تبعید به روستای پدری شد‪.‬‬ ‫جریان دارد‪ .‬البته اطلاعات اندک از ‪ ۷۰‬سال قبل و تبلیغات‬
‫دور است‪ .‬اذهان طرفداران شخصیت سکولار مصدق را ارجاع‬ ‫این مجال جای بحث در مورد چگونگی و عواقب و اثرات‬ ‫سفید و سیاه‪ ،‬تا حدود زیادی بر شناخت این نخستوزیر در‬
‫میدهم به صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی در‬ ‫ملی کردن صنعت نفت نیست اما به اعتقاد نویسنده این‬ ‫افکار عمومی پرده کشیده است‪ .‬از استفاده از واژه کودتا و یا‬
‫زمان تصویب استوارنامه سید ضیاءالدین طباطبایی در تاریخ‬ ‫عمل در آن زمان با توجه به عدم وجود تکنولوژی استخراج و‬ ‫سقوط گرفته تا کمک خارجی در سقوط وی‪ ،‬همواره دو دسته‬
‫‪ ۱۳۲۲‬که محمد مصدق در مخالفت با سید ضیاء چنین بیان‬ ‫سیاسی در ایران را در میدان تاخت به یکدیگر قرار داده است‪.‬‬
‫میکند‪« :‬بابی انت وامی یا ابا عبدالله‪ ،‬پس منهم که سگ‬ ‫بازاریابی فروش و صادرات کمی عجولانه بوده است‪.‬‬ ‫عدهایازاوالههیدموکراسیساختهومیستایند؛البتهطبیعی‬
‫آستان حضرتم باید به آقا و مولای خود تأسی کنم و برای خیر‬ ‫در پی این اقدام درگیری سیاسی با کشورهای مختلف‬ ‫است برخی عوام در جستجوی ابرقهرمان‪ ،‬قهرمان ملی خود را‬
‫این مردم هرگونه فحش و ناسزا بشنوم‪ ،‬مگر نبود که مدرس‬ ‫بالا گرفت که برخی از آن درگیریها اجتنابناپذیر و برخی‬ ‫یافته و به عنوان واقعیت غیرقابل انکار وجوه و قدرتهای‬
‫در همین مجلس سیلی خورد و در این جامعه مشقاتی دید و‬ ‫بیفایده و بیثمر بود‪ .‬توجه مخاطب محترم را به دوره ریاست‬ ‫فرازمینی به او منصوب کنند‪ .‬از طرفی دشمنان سرسخت و‬
‫مگر نه این است که شربت شهادت چشید‪ ،‬منهم دست کم‬ ‫جمهوری احمدینژاد جلب میکنم که برای تطمیع افکار‬ ‫متعصبی وجود دارند که به اتهام خیانت او در دادگاه استناد‬
‫ضد بیگانه‪ ،‬چه درگیریهایی و چه «کاغذ پارههایی» را به‬ ‫کرده و بزرگترین خائن کشور را در افکار خود اعدام میکنند‪.‬‬
‫از او ندارم‪».‬‬ ‫میان کشید و بر اساس اهداف پوپولیستی چه ضربههایی‬ ‫اگر منصفانه به شخصیت مصدق بنگریم‪ ،‬البته نه شخصیتی‬
‫هم صحبتهای اعتقادی مصدق و هم آزادی بیان در آن‬ ‫به سیاست خارجی و اقتصاد کشور وارد کرد‪ .‬در آن دوران‬ ‫که طی سالها دوست و دشمن تلاش برای بزرگنمایی یا نفی‬
‫دوران قابل رؤیت است‪ .‬بگذریم که رضا شاه تنها برخورد‬ ‫احمدینژاد نزد بسیاری از کشورهای همسایه و آمریکای‬
‫فیزیکی داشت و مصدق دو نخستوزیر وقت را تهدید به‬ ‫جنوبی و آفریقایی به قهرمان ضد امپریالیسم تبدیل و‬ ‫وی دارند‪ ،‬چند ویژگی قابل بحث و بررسی است‪.‬‬
‫کشتن کرده بود‪« :‬میدهم مثل جوجه سرت را ببرند» را به‬ ‫ستایش میشد در صورتی که هزینههای این اقدامات را مردم‬ ‫پس از جریان ملی شدن صنعت نفت‪ ،‬مصدق به قهرمانی‬
‫حسنعلی منصور گفته بود و «من تورا همینجا میکشم من‬ ‫ایران پرداخت کردند‪ .‬البته که درگیریهای محمد مصدق با‬ ‫استعمارستیز تبدیل شد که تا حدود زیادی از لحاظ تاریخی‬
‫خون به پا میکنم» را در مجلس به رزمآرا‪ .‬البته بعد از ترور‬ ‫بیگانگان قابل مقایسه با حماقتهای احمدینژاد نیست اما‬ ‫صحیح است‪ ،‬هرچند حرکت ملی شدن صنعت نفت در‬
‫رزمآرا‪ ،‬مصدق و جناحش در مجلس ماده واحدهای را تصویب‬ ‫آن برهه زمانی قابل نقد و بررسی است‪ .‬منصفانه است که‬

‫و قاتل رزمآرا را عفو کردند‪.‬‬