Page 41 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۲۶ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‪‌‌‌4‌‌‌1‬شماره‌‪18۹۲‬‬ ‫ملایمتر از برخوردی بود که مصد ِق نمایندهی مجلس‪ ،‬با دولت‬ ‫توجه داشته باشید که نمونهها از زمانهای مختلف‬
‫جمعه ‪ ۲۵‬تا پنجشنبه ‪ ۳1‬اوت ‪۲0۲۳‬‬ ‫داشت‪ .‬مصدق و جناحش هر گونه کارشکنی بر علیه دولت‬ ‫عمر مصدق و در شرایط مختلف انتخاب شدهاند‪ .‬در خاطرات‬
‫رزمآرا داشتند؛ در زمانی که رزمآرا تقاضای چاپ پول داشت‪ ،‬او‬ ‫مصدق‪ ،‬او بارها به اعتقادات خود اشاره کرده و در جایی‬
‫هر شخص بتواند رای خود را به صورت مخفی در صندوق‬ ‫را به شدت مورد انتقاد قرار دادند‪ ،‬در صورتی که یکی از علل‬ ‫مینویسد‪« :‬هرکس که اسلام را فراموش کرده است‪ ،‬جایگاه‬
‫بیندازد؛ در صورتی که صندوقهای آری و خیر از یکدیگر جدا‬ ‫انحلالمجلستوسطمصدق‪،‬عدمموافقتمجلسباچاپپول‬ ‫و شرافتی ندارد و باید کشته شود‪ ».‬و یا در مورد خوابی‬
‫گذاشته شده بودند و در هنگام انداختن رای به صندوق کاملا‬ ‫بیپشتوانه در دورانی بود که تورم با شتاب در حال رشد بود‪.‬‬ ‫مینویسد که در آن یک موجود آسمانی (به قولی امام‬
‫در روز معارفه رزمآرا‪ ،‬مصد ِق نماینده و یارانش با اغتشاش‬ ‫دوازدهم) به خوابش آمده و از او دعوت کرده تا زنجیرهای‬
‫مشخص میشد چه کسی چه رأیی داده است!‬ ‫در مجلس نیمکتها را شکستند و برای جلوگیری ازادامه‬ ‫ایران را پاره کند‪ .‬پس اتلاق شخصیت سکولار به مصدق دور از‬
‫شاه با وجود برگزاری رفراندوم مناقشهبرانگیز باز هم حکم را‬ ‫مراسم‪ ،‬مصدق غش کرد‪ .‬در صورتی که مصدق نخستوزیر‬ ‫واقعیت است‪ ،‬حتی میتوان او را در زمره متعصبین مذهبی‬
‫امضا نکرد‪ ،‬چون حاضر به بدعتگذاری نبود و مصدق با یک‬ ‫با قانون امنیت اجتماعی حق اعتراضات و اعتصابات را از هر‬
‫کس و هرجا سلب کرده بود‪ .‬اما مهمترین نشانه پارلمانستیزی‬ ‫دانست‪.‬‬
‫بیانیه بدون امضا انحلال پارلمان را اعلام کرد‪.‬‬ ‫مصدق در قانون اختیارات قابل رؤیت است‪ .‬زمانی که با طرح‬ ‫حال به وجه دموکراتیک میرسیم؛ یاران مصدق و بعدها‬
‫اقتدارگرایی مصدق به جایی میرسد که با وجود اطلاع از‬ ‫پیشنهادی اجازه قانونگذاری از مجلس را برای ‪ ۶‬ماه گرفت و‬ ‫طرفدارانش به این وجه تأکید فراوان دارند‪ .‬طرفداران مصدق‬
‫حق شاه در عزل او‪ ،‬زمانی که سنجابی به او هشدار میدهد‪،‬‬ ‫بعد تا یکسال آن را افزایش داد‪ .‬چنین طرحی باعث میشود‬ ‫او را فردی دموکرات در مقابل شاه دیکتاتور معرفی میکنند‪.‬‬
‫به سنجابی میگوید شاه جرأت عزل مرا ندارد‪ .‬مصدق خود‬ ‫دو قوه مجریه و مقننه در دست یک نفر باشد و اساساًزیر پا‬ ‫در صورتی که طرفداران شاه او را به عنوان شخصیتی دموکرات‬
‫مجلس را به دوره فترت کشید و در دوره فترت‪ ،‬شاه بدون رای‬ ‫گذاشتن اصل تفکیک قوا در قانون مشروطه است‪ .‬در صورتی‬ ‫ستایش نمیکنند بلکه به نظرشان شاه نماد تاریخی و توسعه‬
‫پارلمان حق عزل نخستوزیر را دارد‪ .‬همانطور که در دوره‬ ‫که خود مصدق در زمان نمایندگی مخالف سرسخت دادن‬ ‫و مصلحت عمومی ایران است‪ .‬کما اینکه شاه همیشه سعی‬
‫شانزدهم مصدق در کاخ بست نشست و به شاه نامه نوشت‬ ‫اختیارات بسیار محدودتر به دولت بود‪ .‬پس خود میدانست‬ ‫در رعایت فرمهای قانونی داشت‪ .‬همواره دو شخصیت شاه‬
‫تا شاه در زمان فترت‪ ،‬نخستوزیر جدید انتخاب کند؛ پس خود‬ ‫و مصدق را در حال رویارویی با هم ترسیم کردن به دور‬
‫بهروشنیازچنینقانونیاطلاعداشتوازآناستفادهمیکرد‪.‬‬ ‫این قوانین ضد دموکراسی و مشروطه است‪.‬‬ ‫از واقعیت است زیرا اگر دشمنی دیرینهای میان آنها وجود‬
‫یکی از مسائلی که طرفداران مصدق به آن ایراد میگیرند‬ ‫مصدق با استفاده از همین اختیارات قانون امنیت اجتماعی‬ ‫میداشت‪،‬شاهچگونهدشمنخودرابرایپستنخستوزیری‬
‫زمان ابلاغ حکم برکناری اوست‪ ،‬با توجه به اینکه مصدق از‬ ‫را امضا کرد که اعتراض و اعتصابات در ادارات و کارخانجات‬ ‫برمیگزید‪ .‬میدانیم رویارویی اصلی مصدق در زمان نمایندگی‬
‫اسفند ‪ ۱۳۳۱‬دیگر به دربار نمیرفت و جلسات دولت در‬ ‫عنوان جرم میگیرد و تنها با گزارش مسئولین دولتی سندیت‬ ‫با نخستوزیرهای قبل خود و در زمان نخستوزیری با پارلمان‬
‫منزل شخصیاش برگزار میشد؛ و همچنین منزل خود را به‬ ‫پیدا میکند‪ .‬به تعبیری قوه مجریه بجای مقننه قانون تصویب‬ ‫بود‪.‬بهقولیدورهنخستوزیریمصدقرا‪،‬کهتقریبا‪ ۲‬سالو‬
‫دژ تبدیل کرده و گارد مخصوص مسلح شبانه روز از دژ او‬ ‫و حتی پا فراتر گذاشته و در حوزه قوه قضاییه نیز وارد میشود‪.‬‬ ‫‪ ۳‬ماه طول کشید‪ ،‬میتوان دوره جدال و مناقشه با پارلمان نامید‪.‬‬
‫حفاظت میکردند‪ ،‬فضای امنیتی ایجاد شده ابلاغ حکم را‬ ‫حکومت نظامی که در طول دوران نخستوزیری مصدق به‬ ‫حال بنگریم که این وجه دموکراسیخواهانه چگونه پدید‬
‫سخت مینمود‪ .‬میدانیم نصیری پس از ابلاغ حکم عزل‪ ،‬از‬ ‫صورت منع رفت و آمد و خاموشی در شب اجرا میشد از‬
‫طرف مصدق بازداشت شد و کاخها پس از خروج شاه مهر و‬ ‫عواقب همین قانون و اختیارات بود‪ .‬البته این مقررات برای‬ ‫آمد‪.‬‬
‫موم شدند و رئیس پلیس تهران نیز دستگیر شد‪ .‬فاطمی وزیر‬ ‫همه یکسان اجرا نمیشد؛ فراموش نکنیم دولت مصدق دست‬ ‫کرمیت روزولت (‪ )Kermit Roosevelt‬بیش از‪ ۲۰‬سال پس‬
‫امورخارجه درخواست برگزاری شورای پادشاهی میدهد و در‬ ‫تودهایها و احزاب چپ را باز گذاشته بود تا هر زمان قادر به‬ ‫از سرنگونی دولت مصدق به تهران میآید جهت نگارش کتابی‬
‫پی انحلال سلطنت محمدرضا شاه است‪ .‬اینها تنها تبعات حکم‬ ‫در مورد زندگی شاه‪ ،‬البته گویا مخاطبین این کتاب کودکان‬
‫عزل نخستوزیر از طرف شاه در زمان فترت پارلمان است که‬ ‫تظاهرات و حتی اغتشاش باشند‪.‬‬ ‫و نوجوانان آمریکایی هستند‪ .‬سپس قصدش را تغییر داده و‬
‫مصدق چنان به وسیله اطرافیانش ترس در جامعه سیاسیون‬ ‫کتابی مینویسد که قهرمان اصلی داستان خود اوست‪ ،‬قهرمان‬
‫در آن تمامی فرمهای قانونی رعایت شده بود‪.‬‬ ‫ایجاد کرده بود که اردشیر زاهدی برای دیدار با شاه مجبور‬ ‫داستان در تاریخ ‪ ۱۹‬ژوئیه به تهران میآید و طی یک ماه‬
‫پس در مورد استبدادستیزی مصدق و دولتاش برخلاف‬ ‫به پنهان شدن در صندوق عقب اتومبیل بود و یا ابوالحسن‬ ‫کودتایی بزرگ اجرا کرده و دولتی را در تهران سرنگون میکند‬
‫تصویری که سالها ترسیم شده است‪ ،‬مصدق شخصی به‬ ‫حائریزاده از نمایندگان قدیمی پارلمان به دبیر کل سازمان ملل‬ ‫و سپس راهی لندن میشود تا ناهار را با چرچیل صرف کند!‬
‫شدت اقتدارگرا و در عمل و اندیشه کاملاً خودرأی بود‪ .‬اگر بر‬ ‫نامه نوشته و درخواست دخالت و پایان دادن به دیکتاتوری‬ ‫گویا ایران کشوری دورافتاده از جهان است و در زمین رقابت‬
‫توجیه این اقتدارگرایی برآییم و بهانه شرایط سخت دنیا و ملی‬ ‫مصدق نمود‪ .‬قابل ذکر است که حائریزاده از یاران سابق‬ ‫روس و انگلیس و آمریکا قرار ندارد‪ .‬همچنین خبری از جنگ‬
‫شدن صنعت نفت و نزاع با بیگانگان را بیاوریم‪ ،‬دیگر نمیتوان‬ ‫مصدق بود که از اقتدارگرایی مصدق به تنگ آمد‪ .‬مصدق‬
‫سرد و همسایگی شوروی نیست‪.‬‬
‫مصدق را حامی و نماد دموکراسیخواهی در ایران دانست‪.‬‬ ‫شورای ملی پول را منحل و دادگاه عالی را برچیند‪.‬‬ ‫بعدها کریستوفر دوبلیگ (‪)Christopher de Bellaigue‬‬
‫همچنین زمانی که بحث «کودتا» یا «برکناری» رخ میدهد‬ ‫مصدق در زمان مجلس هفدهم ابتدا بخشی از نمایندگان‬ ‫نویسنده کتاب «میهنپرست ایرانی»‪ ،‬بسیاری از مطالب خود‬
‫بایستی بحث حقوقی صورت پذیرد و تعریف کلمه و‬ ‫جناحش را دعوت به استعفا کرد بعد به فکر انحلال پارلمان‬ ‫را از روی کتاب روزولت برداشته و تفسیر خود را به آن اضافه‬
‫خصوصیات و شرایط کودتا را در نظر گرفت‪ .‬در تاریخنگاری‬ ‫افتاد‪ ،‬چون شاه راضی به امضای انحلال نشده بود و بر اساس‬ ‫میکند‪.‬دوبلیگایرانیانرابهدودستهتقسیممیکند‪:‬مخالفان‬
‫بعد از سال ‪ ،۵۷‬تنها جناح مورد تأیید جمهوری اسلامی‪ ،‬کاشانی‬ ‫قانون امضا شاه لازم بود‪ ،‬تصمیم به برگزاری رفراندوم میگیرد‪.‬‬ ‫و موافقان مصدق؛ مخالفان مصدق را زاغهنشینان و کودن و‬
‫است‪ .‬او هیچ اعتقادی به کودتا نداشت و در تمام مصاحبههای‬ ‫مزدور معرفی کرده و طرفداران او را تودههای خلق؛ طنز تلخ‬
‫او هر نگرشی جز کودتا وجود دارد‪ .‬در مقابل صحبتهای‬ ‫این رفراندوم از ‪ ۳‬جهت قابل نقد است‪:‬‬ ‫ماجرا این است که حتی مظفر بقایی کرمانی که دکترای فلسفه‬
‫آلبرایت و موضوع عذرخواهی آمریکا در ساقط کردن دولت‬ ‫اول در قانون مشروطه رفراندوم پیشبینی نشده بود‪ ،‬پس‬ ‫اخلاق از دانشگاه تهران دارد‪ ،‬زمانی که طرفدار مصدق بود‬
‫مصدق که در دو دولت دموکرات آمریکا در جریان بود‪ ،‬اسناد‬ ‫جوانی ناسیونالیست است و زمانی که از مخالفان اقتدارگرایی‬
‫و گفتههای مقامات جمهوریخواه وجود دارد مبنی بر عدم‬ ‫کاری غیرقانونی بود‪.‬‬ ‫مصدق میشود از او به عنوان اراذل و اوباش و فاشیست نام‬
‫نقش آمریکا در سرنگونی مصدق‪ .‬از صحبتهای اعضای نایاک‬ ‫دوم در جایی که موارد قانونی وجود دارد برگزاری رفراندوم‬ ‫برده میشود‪ .‬این تنها یار مصدق نیست که بعدها به مخالف‬
‫در مورد میانجیگری آنها در آشتی بین دولت ایران و آمریکا و‬ ‫تبدیل شده است‪ ،‬بسیاری از یاران مصدق چنین سرنوشتی‬
‫شرط گام نخست که طرف ایرانی خواهان بیان عذرخواهی‬ ‫برای دور زدن قانون کاری اشتباه و فراقانونی است‪.‬‬ ‫داشتند‪ .‬البته معنی و مفهومی که دوبلیگ از دموکراسی در‬
‫بود بگذریم‪ .‬مصدق هرگز حق شاه در عزل نخستوزیر را‬ ‫سوم مراجعه به رای مردم برای ابطال رای مردم از لحاظ‬ ‫ایران میگوید دور از واقعیت است‪ ،‬زیرا ایران کشور دموکراتی‬
‫به چالش نکشید و تا جایی که نگارنده تحقیق کرده است‬ ‫نبوده و چنین ادعایی نیز وجود نداشته؛ ایران دارای پادشاهی‬
‫هرگز به آمریکاییها نقش پایان دهنده و یا کمک کننده به‬ ‫منطقی ایراد دارد‪.‬‬ ‫مشروطه با پارلمان بود که در آن دوران نخستوزیر را شاه‬
‫بهانه مصدق و یارانش برای این جدالها نفوذ استعمار در‬ ‫انتخاب کرده به پارلمان جهت رای اعتماد معرفی میکرد‪.‬‬
‫سقوطاش را نیز مطرح نکرده است‪.‬‬ ‫نهاد مشروطه بود؛ در صورت درست بودن این بهانه آیا یک‬ ‫جدال مصدق و یارانش با پارلمان در ماههای منتهی به مرداد‬
‫با وجود این هنوز مسئله کودتا یا برکناری نیاز به مباحث‬ ‫‪ ۱۳۳۲‬شدت بیشتری میگیرد‪ .‬مصدق تمام مدت مشغول‬
‫حقوقی و منصفانه دارد اما اینکه برخی تردید در مفهوم کودتا‬ ‫فرد دموکرات میتواند یک نهاد دموکراسی را تعطیل کند؟!‬ ‫تخریب پایگاه مخالفان خود بوده و اهل هیچ مصالحه‬
‫را تحمل نکرده و نشانه پیروزی یک ایدئولوژی میدانند‪ ،‬قابل‬ ‫مصدق میخواست با برگزاری رفراندوم‪ ،‬شاه را در فشار‬ ‫دموکراتیکی نبود‪ .‬برخوردی که مجلس با مصدق داشت بسیار‬
‫انحلال پارلمان قرار دهد زیرا عدم امضای شاه یعنی مقاومت‬
‫قبولنیست‪.‬‬ ‫در برابر رای مردم‪ .‬با وجود تحریم این رفراندوم از طرف‬
‫تهران‬ ‫مخالفان مصدق‪ ،‬نتیجه باب میل مصدق میشد؛ ضمناً ایراد‬
‫دیگری که به این رفراندوم از لحاظ ساختاری وارد است اصل‬
‫‪ ۲۸‬امرداد ‪۱۴۰۲‬‬ ‫پنهان بودن رایگیری است؛ یک اصل ساده ولی اساسی که‬
‫♦← انتشار مطالب دریافتی در «دیدگاه» و «تریبون‬

‫آزاد» به معنی همکاری با کیهان لندن نیست‪.‬‬