Page 21 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۲۷ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‪‌‌‌2‌‌1‬شماره‌‪18۹3‬‬ ‫که انتخاب شد و جایزه منتقدین بینالمللی را هم گرفت و‬ ‫تقریباً از دهه پنجاه میلادی شروع شد و در دهه‬
‫جمعه ‪ 1‬تا پنجشنبه ‪ ۷‬سپتامبر ‪۲0۲۳‬‬ ‫بسیار هم درخشید‪ .‬حالا کارگردان را برای ‪ ۶‬ماه محکوم‬ ‫شصت اوج گرفت‪ .‬این سینمایی آوانگارد بود که برخلاف‬
‫به زندان کردهاند و بعد از آزادی ظاهرا باید به دانشکده‬ ‫سینمای جریان اصلی هالیوود جنبه قوی تجربی داشت؛‬
‫مهم دنیاست و این فیلم جایزه یوز پلنگ طلایی این‬ ‫صداوسیمای شهر قم برود و هیچ ارتباطی هم با اهالی‬ ‫با سرمایهی محدود و مستقل شخصی ولی با ذهنیت یک‬
‫جشنواره گرفت‪ .‬فیلم بعدی با عنوان «من مریم و ‪ ۲۶‬نفر‬ ‫کارگران با بصیرت و مبتکر و با پرداختن به موضوعهای‬
‫دیگر» ساختهی فرشادهاشمی است که در بازار فیلم کن و‬ ‫سینما نداشته باشد‪.‬‬ ‫اجتماعی مشخص میشد‪ .‬سینمای زیرزمینی آمریکا نه در‬
‫نه قسمت مسابقه پذیرفته شد‪ .‬در لوکارنو یک فیلم دیگر‬ ‫برابر سانسور که در آن زمان در آمریکا وجود نداشت بلکه‬
‫هم بود با عنوان «ماده تاریک» ساخته کریم لکزاده نمایش‬ ‫ویدئو‬ ‫در تمایز با سینمای جریان اصلی هالیوود شکل گرفت‪ .‬به‬
‫دنبال این سینما‪ ،‬از اواخر دهه ‪ ۶۰‬و اوایل ‪ ۷۰‬سینمای نوین‬
‫داده شد‪.‬‬ ‫=آیا این جریان در ایران گسترش پیدا کرده است؟‬ ‫آمریکا با فیلمهایی نظیر «ایزی رایدر» دنیسهاپر‪ ،‬فیلمهای‬
‫‪-‬طبیعتاً جوانان فیلمساز با استعداد ایرانی که پول ندارند‬ ‫فرانسیس فورد کاپولا و مارتین اسکورسیسی و هال اشبی و‬
‫البته اینها فیلمهایی هستند که به جشنوارهها راه یافتهاند‪.‬‬ ‫از این چهرههای الگو میگیرند و مستقل و زیرزمینی و‬
‫ما نمیدانیم که در سینمای زیرزمینی ایران چند فیلم در‬ ‫بدون اجازه رسمی دست به تولید میزنند زیرا سناریوهایی‬ ‫مازورسکی و دیگران شکل گرفت‪.‬‬
‫یک سال گذشته ساخته شده و یا در حال ساخت است‪.‬‬ ‫که دردست دارند اساساً اجازه ساخت نخواهد گرفت‪ .‬در‬ ‫بطور کلی موضوع محوری سینمای زیرزمینی ضد فرهنگ‬
‫تازه بسیاری از فیلمهای ارائه شده به جشنوارهها پذیرفته‬ ‫همین سال ‪ ۲۰۲۳‬میبینیم که ‪ ۴‬فیلم زیرزمینی بیرون آمده‬ ‫رایج و حاکم در یک کشور است‪ .‬در ایران سینمای زیرزمینی‬
‫و دارای مختصاتی هستند که گفتم؛ از جمله فیلمبرداری با‬ ‫در برابر مسئله حجاب احباری و ارزشهای متحجر دیگری‬
‫نمیشوند ولی خبرش منتشر نمیشود‪.‬‬ ‫دوربین دیجیتال و دارای موضوعهای اعتراضی مانند فقر‪،‬‬ ‫که با زور تحمیل میشود و اعتراض به نبود آزادی بیان و‬
‫خلاصه اینکه موج سینمای زیرزمینی نو زاده شده است‪.‬‬ ‫فحشا‪ ،‬اعتیاد‪ ،‬فساد و رشوه و نظیر اینها‪ .‬امید این فیلمسازان‬ ‫سانسور شدید در مطبوعات و رسانهها شکل گرفته است‪.‬‬
‫ولی خصوصیت سینمای زیرزمینی ایران در آنست که‬ ‫جوان آنست که فیلمهایشان به جشنوارههای بینالمللی راه‬ ‫وقتی فیلمساز از فرهنگ حاکم راضی نیست‪ ،‬فیلمهای‬
‫برخلاف آمریکا‪ ،‬که در برابر جریان غالب سینمای هالیوود‬ ‫یابند و تقدیر شوند تا فیلم فروش برود و سرمایه و یا حداقل‬ ‫زیرزمینی خودش را میسازد و به موضوعهای اجتماعی و‬
‫بود‪ ،‬در ایران در برابر سانسور شدید در حال شکلگیری است‪.‬‬ ‫بخشی از آن برگردد و خلاصه در عرصه بینالمللی مطرح‬
‫شوند تا احتمال ًا برخی از آنها از کشور خارج شوند و به‬ ‫انسانی میپردازد‪.‬‬
‫=بعد از جنبش مهسا وضعیت سینمای ایران را چگونه‬ ‫فیلمسازی بدون قید و بند بپردازند‪ .‬یعنی رها از سازشها‬ ‫الگوی سینمای زیرزمینی ایران‪ ،‬سینمای نئورئالیست ایتالیا‬
‫میبینید؟‬ ‫وعقب نشینیهایی که فیلمسازان در ایران مجبور به تن‬ ‫بعد از جنگ جهانی دوم است‪ .‬در آن زمان ایتالیا کشوری‬
‫ورشکسته بود و سرمایهگذاری در سینما انجام نمیشد‪ .‬ایتالیا‬
‫‪-‬بعد از جنبش مهسا تغییرات اساسی در فضای سینمای‬ ‫دادن به آنها هستند‪.‬‬ ‫ولی صاحب صنعت و سنت سینمایی قوی و در شمار دو‬
‫ایران به وجود آمده‪ .‬تعداد زیادی از بازیگران زن کشف‬ ‫سه سینمای اول دنیا در دوره صامت بود‪ .‬بعدها موسولینی‬
‫حجاب کردهاند‪ .‬دولت هم با بازیگران کشف حجاب کرده‬ ‫=لطفاً نمونههایی از این فیلمها بدهید…‬ ‫«چینه چینه تا» را ساخت و فستیوال ونیز را راه انداخت‪.‬‬
‫که نمیتواند فیلم بسازد‪ .‬ولی در مجموع وضعیت سینمای‬ ‫‪-‬اولین فیلم «آیههای زمینی» است که تنها فیلم ایرانی‬ ‫ایتالیا دارای سینمای مهمی در دنیا بود‪ .‬بعد از جنگ دوم‬
‫رسمی در ایران چنان بد شده که موجی که با ابتکار پناهی‪،‬‬ ‫بود که در کن برای قسمت نوعی نگاه انتخاب شد‪ .‬دو‬ ‫چزاره زاواتینی که نویسنده بود‪ ،‬ویتوریو دسیکا و پیترو‬
‫رسولاف و به دنبال آنها روستایی بلند شد‪ ،‬با جنبش مهسا‬ ‫کارگردان دارد‪ ،‬علی عسگری و علیرضا خاتمی که با الهام‬ ‫جرمی و روبرتو روسلینی و بسیاری از فیلمسازان دیگر به‬
‫قویتر شده و تعداد زیادتری به آن پیوستهاند‪ .‬گفتم که‬ ‫از اشعار فروغ فرخزاد فیلمشان را ساختهاند‪ .‬آنها دوربین‬ ‫میدان آمدند‪ .‬آنها دوربین سینمایی را به خیابان بردند و‬
‫زمینههای این سینمای زیرزمینی از سالهای پیش به وجود‬ ‫را جلوی شخصیتهایی گذاشتهاند و مصاحبههایی جالب‬ ‫بدون هنرپیشهی حرفهای و بدون زرق و برق و با موضوع‬
‫و خلاقانه با آنها کردهاند که طی آن دربارهی مشکلاتشان‬ ‫قرار دادن زندگی و مسائل مردم عادی با بازی خود مردم‬
‫آمده بود ولی با جنبش مهسا قویتر شده است‪.‬‬ ‫صحبت میکنند‪ .‬نوعی طنز هم در این مصاحبهها هست‪.‬‬ ‫کوچه و بازار و با به کار بردن تکنیک ساده‪ ،‬از جمله بدون‬
‫فیلم در کن بسیار درخشید و منتقدان هم آنرا پسندیدند‬ ‫زوم و حرکتهای پیچیده با کرین و تنها با دوربین «آی‬
‫=در زمینه سینمای رسمی منظورتان آنست که کنترل‬ ‫و شناخته شد‪ .‬در جشنواره لوکارنو هم در قسمت اصلی‬ ‫لِول» ‪ Eye Level‬و خصوصیات مشابه دیگر به فیلمسازی‬
‫دولتی شدیدتر شده است؟‬ ‫آن‪ ،‬فیلم «منطقه بحرانی» ساخته علی احمدزاده نمایش‬ ‫پرداختند و مکتب نئورئالیسم را پایهگذاری کردند‪ .‬این‬
‫داده شد‪ .‬یادآوری کنم که تمام فیلمهای قبلی احمد زاده‬ ‫اصول را سینماگران مبتکر ایرانی به عنوان الگوی سینمای‬
‫‪-‬ببینید‪ ،‬اصلاً دیگر فیلم مستقل در ایران ساخته نمیشود!‬ ‫یا توقیف شده بودند یا روی پرده نیامدند‪ .‬این فیلم طبیعتاً‬ ‫زیرزمینی ناچار خود قرار دادهاند و در فیلمسازیهای خود‬
‫اساساً ریسک ساختن فیلم در همه جای جهان بسیار بالاست‬ ‫بدون اجازه از ایران خارج شد‪ .‬کارگردانش را هم در ایران‬
‫چه برسد به ایران که عوامل دیگری در شکست تجاری‬ ‫زیر فشار قرار دادند تا فیلم را از جشنواره بیرون بکشد و‬ ‫از دوربینهای ارزان و دیجیتال استفاده میکنند‪.‬‬
‫فیلم موثر هستند و این عوامل از سال ‪ ۲۰۰۰‬به بعد بیشتر‬ ‫اجازه حضور در فستیوال ندادند‪ .‬لوکارنو از ‪ ۱۰‬جشنواره‬
‫شده است‪ .‬سینمای رسمی هم مشمول این وضعیت شده‪.‬‬ ‫=کدامفیلمسازانایرانیرامیتواندراینجریانقراردارد؟‬
‫سینماگران هم در برابر این وضعیت بد مقاومت میکنند و‬ ‫‪-‬هنرمند پیشتاز دیگر در این زمینه محمد رسولاف‬
‫تلاش دارند که مسائل و مشکلات مردم را در فیلمهای خود‬ ‫است که فیلمساز فوقالعاده با استعدادی است‪.‬‬
‫بازتاب دهند که این امر در سینمای رسمی دیگر نمیتواند‬ ‫فیلمهای زیرزمینی او شامل «لِرد» ‪« ،۲۰۱۷‬دستنوشتهها‬
‫نمیسوزند» ‪ ۲۰۱۳‬و «شیطان وجود ندارد»‪ ،۲۰۱۸‬هستند‬
‫مطرح شود‪.‬‬ ‫که راهی جشنوارههای بینالمللی شدهاند و در نتیجه رژیم‬
‫محدودیتهای شدیدتری بر او اعمال کرده است‪ .‬اما ابتکار‬
‫این دو فیلمسار نشان میدهد که اگر شما پول هم نداشته‬
‫باشی ولی استعداد داشته باشی میتوانی فیلم بسازی و‬
‫حرف خودت را بزنی‪ .‬این دو را میتوان آغازگران سینمای‬

‫زیرزمینی ناچار ایران دانست‪.‬‬
‫به سعید روستایی هم می رسیم که فیلم «برادران لیلا»‬
‫را با کسب پروانه ساخت‪ .‬ولی این فیلم داد میزند که یک‬
‫فیلم استعارهای دربارهی ایران و حکومت و وضع ناهنجار‬
‫کنونی در ایران است‪ .‬روایت نهایی فیلم را گویا در پاریس‬
‫تدوین کردند‪ .‬از آنجا که میدانستند به احتمال زیاد فیلم‬
‫پروانه نمایش و اجازهی صدور به جشنوارهها را نخواهد‬
‫گرفت و از همانجا مستقیم به قسمت مسابقه کن فرستادند‬