در حالی که هشدارها درباره آسیب به تخت جمشید، نقش رستم و کعبه زرتشت در مرودشت به علت فرونشست ادامه دارد، نماینده مرودشت در مجلس شورای اسلامی از افزوده شدن حدود ۹۶۱ هکتار به محدوده این شهر خبر داده است؛ اتفاقی که خطر خروج تخت جمشید از فهرست میراث جهانی را در پی دارد.
اسفندیار عبدالهی در مجلس شورای اسلامی اعلام کرده حدود ۹۶۱ هکتار به محدوده شهر مرودشت اضافه شده است.
بر اساس بررسیهای باستانشناسی، حدود ۴۶۰ هکتار از این محدوده جدید در حریم درجه دو تخت جمشید قرار دارد که بر خلاف ضوابط میراث فرهنگی است. این ۴۶۰ هکتار شامل اراضی بکری از منطقه باستانی فیروزی و بخشی از شهر باستانی پارسه هخامنشی، است که از نظر باستانشناسی اهمیت بالایی دارد.
نکته مهم اینکه این منطقه هنوز کاوش نشده و تپههای باستانی آن بدون مطالعه باقی ماندهاند. الحاق این بخش به شهر مرودشت میتواند آثار ناشناختهای از تاریخ هخامنشی را از بین ببرد.
طرح افزایش محدوده به شهر مردوشت از سالها پیش مطرح شده بود، اما به دلیل وجود تخت جمشید و ضوابط سختگیرانه حریمهای آن، تا کنون اجرا نشده بود. اجرای این طرح خطر خروج تحت جمشید از فهرست میراث جهانی را در پی دارد.
وبسایت «عصر ایران» نیز گزارش داده با مقایسه نقشه ۹۶۱ هکتاری محدوده اضافهشده با نقشهای که توسط باستانشناسانی مانند ویلیام سامنر پیش از انقلاب تهیه شده، مشخص میشود که بخشی از این توسعه با محدوده شهر هخامنشی پارسه همپوشانی دارد.
بر اساس گزارش در نقشه جدید دو موضوع برجسته است؛ شهر باختری پارسه (شهر شاهی پارسی) و بخش جنوبی پارسه که شامل محوطههای شمارهگذاریشدهای مانند ۱، ۲ و ۳ است. محوطه شماره ۵، شامل تل آجری و محوطههای ۲ و ۳، در این محدوده قرار دارد. لکه قرمز رنگ در نقشه جدید، که مساحتی حدود ۴۶۰ هکتار را نشان میدهد، بطور مستقیم با حریم حفاظتی تخت جمشید (مشخصشده با رنگ سبز) تعارض دارد. این تعارض نه تنها منظر فرهنگی را تهدید میکند، بلکه آثار باستانی مدفون را در معرض خطر قرار میدهد.
بر اساس گزارش «عصر ایران» از حدود شش ماه پیش بطور جدی مطرح شده و باستانشناسان و کارشناسان با مکاتباتی موفق به توقف اجرای این طرح شدهاند. با این حال، وجود حدود ۵۰۰ میله بتنی که در سال ۱۳۹۰ برای نشانهگذاری حریم نصب شدهاند، نشاندهنده حساسیت این منطقه است. نادیده گرفتن یا تخریب این میلهها برای اجرای توسعه شهری عملاً غیرممکن است و نشان میدهد که این طرح به حریم حفاظتی تخت جمشید تجاوز کرده و آثار هخامنشی کاوشنشده را در معرض خطر جدی قرار میدهد.
«عصر ایران» افزوده گزارش دورهای ایران به یونسکو در سال ۲۰۲۳ به صراحت به خطر توسعه شهر مرودشت به سمت حریم تخت جمشید اشاره کرده و آن را تهدیدی بالقوه برای اصالت و یکپارچگی این میراث جهانی دانسته است. در این گزارش، رشد شهر مرودشت، توسعه روستاهای جدید و ورود صنایع آلاینده به عنوان تهدیدات اصلی ذکر شدهاند.
بر این اساس یونسکو از ایران خواسته است این تهدیدات را بطور جدی مدیریت کند تا حریم حفاظتی حفظ شود. در صورت مخدوش شدن منظر فرهنگی و تاریخی تخت جمشید، یونسکو میتواند این اثر را در فهرست میراث در خطر قرار دهد و در صورت عدم پاسخگویی کافی یا عدم توقف اقدامات تهدیدآمیز، حتی ممکن است آن را از فهرست میراث جهانی حذف کند.
تخت جمشید که در سال ۱۳۵۸ به عنوان یکی از نخستین آثار ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد، توسط هخامنشیان حدود ۲۵۰۰ سال پیش ساخته شده است. از زمان ثبت جهانی تخت جمشید تا کنون هرگز این اثر با تهدید از سوی یونسکو مواجه نبوده و برای اولین بار است که در دولت مسعود پزشکیان، خطر خروج این اثر از فهرست میراث جهانی وجود دارد!
این در حالیست که محدوده پارسه بر اثر فرونشستهای گسترده در دشت مرودشت نیز با خطراتی روبروست. طی سالهای گذشته بارها گزارشها و تصاویری از ترک برداشتن دیوارهها در تخت جمشید، نقش رستم و کعبه زرتشت منتشر شده اما هیچیک از دولتهای وقت جمهوری اسلامی برای نجات این آثار اقدامات موثری انجام ندادند.
وبسایت «خبرآنلاین» چند سال پیش گزارش داد که استان فارس در یکی از بحرانیترین دورههای خود از نظر وضعیت منابع آبی قرار گرفته و روند کاهشی بارشها، برداشتهای بیرویه از سفرههای آب زیرزمینی و تغییرات اقلیمی، موجب تشدید چالشهای زیستمحیطی و اقتصادی در این استان شده است.
در این گزارش تأکید شده بود که وضعیت منابع آب زیرزمینی فارس در شرایط حاد قرار دارد و به دنبال آن، پدیدههایی نظیر فرونشست زمین، شوری آب و کمبود شدید منابع آبی، بخشهای گستردهای از استان را درگیر کرده است.
حسینعلی امیری استاندار فارس هم فرونشست زمین را نگران کننده دانسته و گفته بود با توجه به موارد فرونشست زمین که اکنون در فارس رخ داده باید چاره اندیشی مبتنی بر علم در دستور کار قرار گیرد. او گفته بود دلایل فرونشست زمین متعدد است و هر اقدامی به دستگاه یا سازمانی مربوط میشود؛ سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی باید مرجعیت مدیریت موضوع را بر عهده گیرد و سایر سازمانها نیز همراهیهای لازم را انجام دهند.
