بر اساس نتایج حاصل از پایش شاخص ملی محیط کسبوکار ایران در تابستان ۱۴۰۴، عدد شاخص ملی محیط کسبوکار به ۶/۰۹ رسیده که نشان از بدتر شدن وضعیت این شاخص نسبت به ارزیابی فصل بهار، و وضعیت بحرانی کسبوکارها در ایران دارد.
مرکز پژوهشهای اتاق ایران نتایج پایش ملی محیط کسبوکار ایران در تابستان ۱۴۰۴ را که با مشارکت بیش از ۳۰۰۰ فعال اقتصادی صورت گرفته منتشر کرده است. نتایج این بررسی، از نامساعدتر شدن محیط کسب و کار و رسیدن عدد شاخص ملی به ۶/۰۹ حکایت دارد.
شاخص ملی کسبوکار، معیاری برای سنجش وضعیت محیط کسبوکار است و نمرهای بین صفر تا ۱۰ دارد که عدد ۱۰ بدترین وضعیت ارزیابی محسوب میشود.
شاخص ملی محیط کسبوکار، وضعیت مولفههای مختلفی را که بر فعالیتهای اقتصادی تأثیر میگذارند، از جمله فضای سیاسی، اقتصادی کلان، مالی، آموزشی، فرهنگی، نهادی، حقوقی و فناوری، ارزیابی و به صورت یک عدد نمایش میدهد. افزایش رقم این شاخص به معنی بدتر شدن محیط کسبوکار در اقتصاد کشور است.
بر اساس نتایج بررسیهای مرکز پژوهشهای اتاق ایران، به ترتیب ۵ مؤلفه «غیرقابل پیشبینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات»، «دشواری تأمین مالی از بانکها»، «بیثباتی سیاستها، قوانین و مقررات و رویههای اجرایی ناظر بر کسبوکار»، «محدودیت دسترسی به حاملهای انرژی (برق، گاز، گازوئیل و…)» و «رویههای ناعادلانه ممیزی و دریافت مالیات» را نامناسبترین مؤلفههای محیط کسبوکار کشور نسبت به سایر مؤلفهها ارزیابی کردهاند. ب
بر اساس یافتههای این بررسی در تابستان ۱۴۰۴ استانهای خراسان رضوی، اصفهان و البرز به ترتیب دارای مساعدترین وضعیت محیط کسبوکار نسبت به سایر استانها ارزیابی شدهاند.
همچنین میانگین ظرفیت فعالیت (واقعی) بنگاههای اقتصادی شرکتکننده در فصل تابستان ۱۴۰۴ معادل ۳۸/۷۷ درصد بوده است که نسبت به بهار ۱۴۰۴ (۴۰/۰۹ درصد) کاهش ۱/۳۲ درصدی داشته است.
از سوی دیگر بر اساس نتایج این پایش در تابستان ۱۴۰۴، وضعیت محیط کسبوکار در بخش کشاورزی (۶/۱۶) در مقایسه با بخشهای صنعت (۶/۰۳) و خدمات (۵/۹۷) نامناسبتر ارزیابی شده است. یکی از مهمترین دلائل این نرخ، تشدید بحران بیآبی در تابستان امسال در کنار بحران کمبود برق بوده است.
در بین رشته فعالیتهای اقتصادی برحسب طبقهبندی استاندارد ISIC.rev۴، رشته فعالیتهای به ترتیب: «آموزش»، «خدمات مربوط به تأمین جا و غذا» و «آبرسانی»، «مدیریت پسماند، فاضلاب و فعالیتهای تصفیه دارای» بهترین وضعیت محیط کسبوکار و رشته فعالیتهای «املاک و مستغلات»، «استخراج معدن» و «ساختمان»، بدترین وضعیت محیط کسبوکار را در مقایسه با سایر رشته فعالیتهای اقتصادی در کشور داشتهاند.
وضعیت شاخص ملی محیط کسبوکار ارتباط مستقیمی با وضعیت اشتغال دارد. وخیم شدن وضعیت بنگاههای اقتصادی به معنای تشدید زیان یا رکود در این بنگاهها و کاهش دامنه سودآوری است؛ موضوعی که سبب خواهد شد مدیران برای کاهش زیان، اقدام به کاهش هزینهها کنند. در این میان یکی از نخستین راهکارها کاهش نیروی کار یا همان اخراج کارکنان است.
آمارهای مربوط به اشتغال نیز کاملا با روند منفی که شاخص ملی کسبوکار طی کرده ارتباط دارد. برای نمونه مرکز آمار ایران مدعی است نرخ بیکاری در تابستان امسال با کاهش ۰/۱ درصدی به ۷/۴ درصد رسیده است. این در حالیست که همزمان نرخ مشارکت اقتصادی نیز کاهش یافته است.
در تابستان سال جاری نرخ مشارکت اقتصادی با کاهش حدود یک واحد درصدی نسبت به مدت مشابه در سال گذشته به ۴۰/۸ درصد رسیده است.
کاهش نرخ مشارکت اقتصادی به معنای خروج بخشی از افرادِ در سن اشتغال از بازار کار ایران است. این خروج میتواند ناشی از مهاجرت نیروی کار از کشور باشد یا خانهنشین شدن شهروندان در سن اشتغال به علت ناامیدی از یافتن شغلی با شرایط و درآمد مناسب.
در حالیکه اقتصاد ایران با رکود تورمی عمیق روبروست و کارآفرینی و راهاندازی کسبوکار و استخدام نیروی کار روندی منفی دارد، کارشناسان معتقدند ادعای کاهش نرخ بیکاری از سوی مرکز آمار ایران به معنای کاهش نرخ مشارکت اقتصادی و خروج بخشی از نیروی کار از بازار کار کشور است.
از سوی دیگر در تابستان امسال، نرخ بیکاری زنان معادل ۱۵ درصد بوده که نسبت به تابستان سال گذشته ۱ واحد درصد و نسبت به بهار سال جاری ۱/۵ واحد درصد افزایش یافته است. این به معنای خروج بیشتر زنان از بازار کار ایران و افزایش شکاف جنسیتی در بازار کار است.
برخی تحلیلگران معتقدند کاهش نرخ اشتغال زنان در تابستان نشانه تشدید رکود در واحدهای تولیدی، صنعتی و خدماتی است و مانند همیشه زنان، قربانیان نخست اخراج نیروی کار بودهاند.
آمارهای مرکز آمار ایران نشان میدهد تعداد شاغلان کشور در تابستان۱۴۰۴ نسبت به تابستان۱۴۰۳، حدود ۱۷۱ هزار نفر کاهش یافته که در این میان اشتغال زنان ۲۳۹ هزار نفر کاهش و اشتغال مردان ۱۲۲ هزار نفر افزایش را نشان میدهد.
جزییات آمار ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران نشان میدهد بحران کمبود انرژی و آب چگونه در مدت کوتاهی اشتغال در کشور را متأثر کرده است. در تابستان سال جاری، سهم اشتغال در بخش کشاورزی و صنعت نسبت به مدت مشابه در سال گذشته کاهش یافته، اما این سهم در بازه زمانی مذکور با افزایش ۱ واحد درصدی به ۵۳/۱ درصد رسیده است. این مسئله نشان میدهد که ناترازی انرژی و بحران آب در کشور موجب شده تا مشاغل این چنینی آسیبپذیر شوند.
بر اساس دادههای مرکز آمار ایران، تعداد شاغلان بخش صنعت و کشاورزی نسبت به تابستان سال ۱۴۰۳ به ترتیب ۲۳۰ هزار و ۹۹ هزار نفر کاهش یافته است.
