تازه‌ترین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد تورم در بازار مسکن ایران طی دو دهه ۲۸ برابر شده است. افزایش قیمت‌ها امسال نیز پرسرعت ادامه دارد و به گفته یک کارشناس، تورم بخش مسکن در ماه‌های آینده به حدی می‌رسد که سکونت برای عده زیادی از مردم در تهران غیرممکن خواهد شد.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی جدید اعلام کرده از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۹ شاخص قیمت مصرف‌کننده در بازار مسکن (که مبنای محاسبه تورم است) ۲۸ برابر شده است. در همین بازه زمانی شاخص هر متر زیربنای مسکونی در تهران ۳۳۰ برابر شده که بیانگر اختلاف بالاتر از تورم بوده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با تکرار ادعای همیشگی مقامات جمهوری اسلامی تأکید کرده که یکی از راه‌های ایجاد ثبات، حذف درخواست‌های سوداگری است که باعث تلاطم بازارهای مختلف می‌شود و باید از همین ابزار استفاده کنیم، بنابراین قانون مالیات بر عایدی سرمایه درکنار سایر قوانین مالیاتی اثرات تنظیمی، عدالتی دارد.
افزایش قیمت‌ها در بازار مسکن دلایل مختلفی دارد از جمله اینکه هزینه ساخت متأثر از تورم عمومی اقتصاد به شدت افزایش یافته و طرح‌های دولت برای تولید مسکن با شکست روبرو شده و همچنین برنامه‌های حمایتی از مصرف‌کننده مانند وام‌های خرید مسکن هم تناسبی با قیمت‌ها ندارد و در عمل ناکارآمد است.
از سوی دیگر در بازار مسکن اکثر شهرها عرضه و تقاضا با هم تناسب ندارد و همین موضوع نیز به عنوان محرک تورم در بازار مسکن عمل کرده است. هر چند گزارش‌ها از وجود ده‌ها هزار خانه خالی در کلانشهرها حکایت دارد اما در عمل عرضه مسکن به ویژه برای اقشار متوسط و تنگدست از تقاضا در این بخش کمتر است.
اوایل اردیبهشت امسال مدیر کل راه و شهرسازی استان تهران از شناسایی ۱۲۰ هزار خانه خالی در استان تهران خبر داد و گفت که ۶۵ هزار خانه خالی در پردیس، ۴۵ هزار خانه خالی در منطقه ۲۲ تهران و ۱۰ هزار خانه خالی در املاک ادارات و ارگان‌های دولتی در سطح شهر تهران و شهرهای استان شناسایی شده است.
غالب این خانه‌ها متعلق به مافیاهای حکومتی و سازمان‌های دولتی است که به قصد سرمایه‌گذاری یا پولشویی سرمایه خود را به بازار مسکن منتقل اما راکد نگه می‌دارند. این مافیاها به دلیل روابطی که دارند از قوانینی چون مالیات بر خانه‌های خالی را نیز دور می‌زنند. تجربه سالهای گذشته در رابطه با اخذ مالیات از خانه‌های خالی نشان داده این قانون که راهکار ارائه شده در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی هم است در حل مشکلات بازار مسکن اثری ندارد.
۱۲۰ هزار خانه خالی در استان تهران؛ دریافت مالیات از مالکان خانه‌های خالی؛ به نام مستأجر به کام دولت
اینهمه در حالیست که کارشناسان معتقدند تورم بازار مسکن در سال جدید خورشیدی برای اقشار مستأجر بحرانی شدیدتر از سالهای گذشته ایجاد خواهد کرد. گزارش‌ها نشام می‌دهد به طور میانگین ۴۰ درصد از جمعیت شهرنشسن در ایران مستأجر هستند اما در تهران بیش از نیمی از جمعیت پایتخت را مستأجران تشکیل می‌دهند.
حسن محتشم عضو هیئت مدیره انجمن انبوه‌سازان مسکن تهران در گفتگو با وبسایت «اقتصاد ۲۴» گفته تورم بخش مسکن در ماه‌های آینده به حدی می‌رسد که سکونت برای عده زیادی از مردم در تهران غیر ممکن خواهد شد.
این فعال صنفی توضیح داده که «با توجه به بودجه‌ای که دولت برای ۱۴۰۲ پیش بینی کرده است سیگنال ۴۰ درصدی تورم ناشی از همین بودجه ایجاد می‌شود و معمولاً وقتی دولت با صراحت موضوعی را اعلام می‌کند قاعدتاً پیش بینی به ویژه در بخش تورم با افزایش چشمگیری روبرو می‌شود.»
عضو هیئت مدیره انجمن انبوه سازان مسکن تهران با بیان اینکه متأسفانه قدرت خرید مؤثر در بازار وجود ندارد، تأکید کرده که «هم‌اکنون قدرت خرید بازار، کاذب بوده و ناشی از وارد شدن پول‌های سرگردان سرمایه‌گذاران است. همین دلیلی بر گرانی مسکن شده است و این دور از منطق نیست که مسکن امسال بیش از ۴۰ درصد گران شود.»
این کارشناس صنعت مسکن در باره راه نجات بازار مسکن از معضل تورم نیز گفته که «ارتباط با دنیا، کاهش تورم در اقتصاد و در نهایت مشارکت بخش خصوصی در تحقق وعده‌های ساخت و ساز مسکن دولتی شاید بتواند پس از گذشت مدتی مسیر حرکت بازار مسکن را به سمت تثبیت قیمت‌ها تغییر اساسی دهد در غیر این صورت ادامه روند صعودی در بازار خرید و فروش و اجاره مسکن در تهران به حدی می‌رسد که سکونت برای عده زیادی از مردم در تهران غیر ممکن خواهد شد.»
بر اساس گزارشی که وبسایت «اقتصاد نیوز» از بازار اجاره این روزهای تهران منتشر کرده تقاضا برای اجاره طبقات بالای بدون آسانسور، واحدهای خیلی قدیمی، سوئیت و همچنین واحدهای زیرهمکف بیشتر شده است.
یک مشاور املاک به «اقتصادنیوز» گفته که «وضعیت اجاره‌بها امسال افتضاح است و حتی افتضاح‌تر هم می‌شود چون هنوز جابجایی‌ها شروع نشده است. امسال بازار جابه‌جایی‌ها هنوز گرم نشده است چون به خاطر گرانی سرسام‌آور اجاره‌ها، بیشتر مستاجران تمایل دارند که در خانه‌ای که ساکن هستند بمانند مگر آنکه از طرف مالک تحت فشار قرار گیرند و مجبور به جابه‌جایی شوند.»
یک مشاور املاک دیگر گفته که « برخی از مستاجرانی که ما چند سال است آنها را می‌شناسیم و هر سال برای تمدید قرارداد پیش خود ما می‌آیند امسال درخواست کرده‌اند که برایشان همخانه و هم‌اتاقی پیدا کنیم تا از پس اجاره و رهن برآیند.»
این مشاور املاک در ادامه با بیان اینکه درخواست اولیه خیلی از مستأجران این است که ارزان‌ترین واحدها را به آنها معرفی کنیم، گفته که «تحت تأثیر همین موضوع، درخواست برای طبقات بالای بدون آسانسور، واحدهای خیلی قدیمی، سوئیت و همچنین واحدهای زیرهمکف بیشتر شده است چون به هر حال این واحدها قیمت مناسب‌تری دارند. برای مثال، اگر اجاره‌بهای یک آپارتمان تمیز دارای امکانات در منطقه‌ای مانند نواب متری ۸ میلیون تومان باشد اجاره‌بهای آپارتمان‌های زیرهمکف در این منطقه متری ۵ میلیون تومان است.»
موج افزایش اجاره‌بها پس از نوروز؛ قیمت‌ها در محله‌های حاشیه‌ای هم نجومی شد
افزایش قیمت‌ها در بخش اجاره‌بهای مسکن سبب بروز پدیده‌هایی چون زندگی در کانکس، پشت‌بام خوابی، اتوبوس‌خوابی و زندگی در پارک یا دیگر اماکن عمومی شده است.
در این میان کاسبی جدیدی برای آنها که پشت بام خود را به بی‌خانمان‌ها اجاره می‌دهند ایجاد شده است. پدیده پشت‌بام خوابی به حدی در تهران و دیگر کلانشهرها افزایش یافته که با واکنش مقامات روبرو شده است. نایب رئیس اول اتحادیه مشاوران املاک تهران اجاره دادن پشت بام را «تخلف» اعلام کرد.
داود بیگی‌نژاد نایب رئیس اول اتحادیه مشاوران املاک تهران روز یکشنبه ۱۷ اردیبهشت گفته که «مشاوران املاک، فضایی را می‌توانند اجاره دهند که دارای سند باشد اما پشت بام فضای مشترک و مشاع محسوب می‌شود و در چارچوب قوانین مشاوران املاک نیست.»
از سوی دیگر افزایش اجاره‌بهای مسکن بخش قابل توجهی از مستأجران ساکن کلانشهرها را راهی مناطق حاشیه‌ای کرده است. گزارش‌های مختلف نشان از وجود حدود ۱۴ میلیون نفر حاشیه‌نشین و در مجموع بیش از ۲۰ میلیون حاشیه‌نشین و بدمسکن حکایت دارد. بد مسکن‌ها ممکن است در مناطق مرکزی و جنوبی شهرها و اصطلاحا در بافت رسمی شهری زندگی کنند اما به دلیل قدیمی و غیراستاندارد بودن خانه‌ها به عنوان بدمسکن شناخته می‌شوند.
دیگر آمارهایی که تا کنون از سوی حکومت درباره جمعیت حاشیه‌نشین ایران منتشر شده نشان می‌دهد حدود یک‌سوم جمعیت استان خوزستان حاشیه‌نشین هستند. حدود یک چهارم جمعیت استان البرز و نزدیک به یک‌پنجم ساکنان خراسان رضوی را نیز حاشیه‌نشینان تشکیل می‌دهند.
