وزارت صمت از ۱۹ آذرماه تا کنون ثبت سفارش و مجوز واردات کالاهای آی‌تی را ۸۵ درصد کاهش داده است. چنانچه محدودیت‌های واردات اقلام آی‌تی ادامه داشته باشد تعداد قابل توجهی از شرکت‌ها ورشکسته و تعطیل خواهند شد و فعالان اقتصادی این حوزه مجبورند سرمایه خود را به کشورهای همسایه انتقال دهند.
وبسایت «جریان نو» روز یکشنبه یکم بهمن با اعلام این مطلب به نقل از رئیس اتحادیه فناوران رایانه تهران نوشت: «اخیرا وزارت صمت ورود اقلام آی‌تی را که در این شرایط تحریمی به سختی وارد کشور می‌شود محدود کرده است. درواقع تجار از طریق شرکت‌های خارجی خود اقلام به‌روز دنیا را برای مردم ثبت سفارش می‌کنند اما به یکباره سقف ثبت سفارش اکثر تجار کالاهای آی‌تی در ایران محدود می‌شود.»
محمدرضا فرجی تهرانی با بیان اینکه این سنگ‌اندازی‌ها و مختل کردن فعالیت تجار باعث ورشکستگی شرکت‌های بزرگ آی تی خواهد شد افزود: «واردکنندگان آی‌تی برای اینکه اقلام به‌روز این صنف را در شرایط تحریمی وارد کشور کنند از شرکت‌های مادر نمایندگی گرفته و پای شرکای تجاری خود مثل شرکای دوبی، بحرینی و قطری را برای سفارش کالا به میان می‌کشند اما دولت با اعمال چنین محدودیت‌هایی ناهماهنگی‌هایی را برای این فعالان اقتصادی ایجاد می‌کند که باعث دلسردی آنها در ادامه مسیر می‌شود. البته دلسردی واردکنندگان و کوچ سرمایه‌های آنها به کشورهای ثالث یکطرف ماجراست. چنین برخوردهایی از سوی دولتمردان در نهایت سبب بی‌اعتباری تجار ایرانی در کشورهای دیگر می‌شود.»
به گفته فرجی تهرانی، مصرف اقلام آی‌تی در تمام کشورها سیر صعودی دارد: «در کشور ما هم از مدارس و ارگان‌های پژوهشی گرفته تا سایر حوزه‌های خدماتی نیاز مبرمی به اقلام آی‌تی دارند این در حالی است که اعمال محدودیت‌ها در ایران سبب می‌شود اقلام به روز با هزینه‌های سرسام‌آوری وارد کشور شود، باوجود گوشزدها اقلام تجار آی‌تی در گمرک خاک می‌خورند و گمرک اجازه ترخیص این کالاها را به صاحبان آنها نمی‌دهد.»
اینهمه در حالیست که کارخانه صنایع مخابرات راه دور ایران (ITI) به عنوان شرکت مادر تخصصی در زمینه تولید زیرساخت‌های مخابراتی که در سال۱۳۵۳ با همکاری شرکت NEC ژاپن در شیراز شروع به فعالیت کرد و بیشتر مراکز مخابراتی با نصب رادیوهای تولیدی این شرکت ارتباطات مخابراتی میان شهری تجهیز شد اما در سال ۸۳ به مزایده گذاشته شد و با ۱۶۰۰ کارگر در تیرماه سال گذشته به بخش خصوصی واگذار گشت. آنهم در شرایطی که با خصوصی شدن این کارخانه، کارگران برای دریافت مطالبات‌شان کماکان مشکلات زیادی دارند.
در اردیبهشت ۱۴۰۲ خبرگزاری ایلنا نوشت: « ۱۲۰نفر از بازنشستگان آی‌تی‌آی بدون دریافت مطالبات‌شان فوت کردند، ۱۳۰۰ بازنشسته نیز همچنان چشم به راه دریافت مطالبات‌شان هستند.»
از سوی دیگر به ویژه در چهار سال گذشته موج مهاجرت به جریان قدرتمندتری در بین کسب و کارها و مدیران ارشد شرکت‌ها تبدیل شده؛ موجی که در میان فعالان اکوسیستم استارتاپی ایران خروشان‌تر از دیگر گروه‌های جامعه در جریان است.
روزنامه «دنیای اقتصاد» در ۱۱ شهریور در این زمینه گزارشی منتشر کرد. در بخشی از این گزارش به نقل از مدیر رصدخانه مهاجرت ایران آمده بود طبق آمار اعلامی نیروهای کلیدی و متخصص ۶۷ درصد شرکت های دانش بنیان، وارد فرآیند مهاجرت شده‌اند.
مدیر رصدخانه مهاجرت ایران سال گذشته و در مراسم رونمایی از گزارش «سالنامه مهاجرتی ایران» گفته بود که شیوه استارتاپ یکی از روش های نوین مهاجرت و دریافت ویزاست. به گفته بهرام صلواتی، ۸۰ ویزا در سال ۲۰۲۱ از سوی کانادا و ۳۰ ویزا توسط انگلستان برای استارتاپ های ایرانی صادر شده است که این آمار در سال ۲۰۲۲ به ترتیب به ۳۰ و ۱۴ ویزا رسید.
در مقابل این خبرها اما روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری چند ماه پیش در گفتگو با خبرگزاری فارس اعلام کرده بود: «ما بیکار ننشستیم که سایرین، شرکت های دانش‌بنیان ما را از ریشه دربیاورند و به کشور خودشان ببرند.» او مهاجرت تیم‌های استارتاپی به کشورهای دیگر را پدیده‌ای طبیعی دانسته بود که فقط در ایران رخ نمی‌دهد، وی تاکید کرده بود که این تیم‌ها بعد از مهاجرت به ایران بازمی‌گردند.
فرخ شهابی بنیانگذار و مدیرعامل استارت آپ استودیو بین‌المللی «ایده ران» و «فرمالو» از جمله تیم های استارتاپی بود که خیلی زودتر و بعد از اولین قطع شدن اینترنت، یعنی آبان ۱۳۹۸ به فکر انتقال کسب و کارش به کشوری دیگر افتاد. در نهایت او استونی را به خاطر داشتن بوروکراسی کمتر نسبت به آلمان انتخاب کرد.
شهابی در پاسخ به اینکه آیا تمایل به بازگرداندن کسب و کارش به ایران دارد، به «دنیای اقتصاد» گفته بود تا وقتی کسی بتواند با یک دکمه کل اینترنت را قطع کند و از طرفی ارتباط یک کسب و کار با جهان به دلیل تحریم و البته خودتحریمی قطع باشد، ایجاد کسب و کار اینترنتی در ایران معنای چندانی ندارد.
ناصر غانم‌زاده که یک سال پیش از ایران مهاجرت کرده مشکلات ادامه فعالیت در ایران را بی‌شمار دانسته و گفته بود: «کسی که در ایران بخواهد به معنای واقعی کارآفرینی کند باید در ۲۰ جبهه بجنگد، اینترنت ندارد، نیرو ندارد، بیمه برای او مانع‌تراشی می‌کند، مالیات جلویش را می‌گیرد، ثبات اقتصاد کلان نداریم و… همیشه از این حرف می‌زنیم که چرا کسی در کشور سرمایه‌گذاری نمی‌کند؟ واقعا چرا باید کسی در این بخش سرمایه‌گذاری کند وقتی اقتصاد کشورمان ثبات ندارد؟»
هشدار درباره مهاجرت استارتاپ‌ها از کشور؛ امارات یکی از مقاصد جوانان نخبه و کارآفرینان ایرانی
بهزاد سیفی مدیرعامل استارت آپ استودیو «هلثیو» که ساکن کاناداست با بیان اینکه سقف ایران برای گسترده کردن فعالیت یک استارتاپ کوتاه است گفته بود: «در بهترین حالت شما به عنوان یک کسب وکار خیلی سخت هم تلاش کنید، تبدیل به دیجی کالا یا اسنپ می‌شوید. این به معنی کوچک بودن این شرکت‌ها یا ضعیف بودن آنها نیست، بلکه این استارتاپ‌ها به خاطر مشکلات تحریمی و چالش‌های ارتباطات ایران با کشورهای خارجی، نمی‌توانند بلندپروازانه فکر کنند و وارد ارتباط با بازارهای بین‌المللی شوند.»
قطع و محدودیت‌های اینترنت سال‌هاست در دستور کار جمهوری اسلامی قرار دارد اما از شهریور سال گذشته و با آغاز اعتراضات جنبش ملّی، قطع و فیلترینگ بی‌سابقه اینترنت آغاز و همچنان به اشکال مختلف ادامه دارد. این روند سرکوبگرانه خسارات زیادی به کسب‌وکارهای اینترنتی و استارتاپ‌ها وارد کرده است.
گزارش‌ها از ناامیدی فعالان کسب و کارهای مجازی برای ادامه فعالیت در ایران و تصمیم به مهاجرت برخی از آنها حکایت دارد. در آنسو بسیاری از کشورها با آغوش باز و ارائه بسته‌های تشویقی از کارآفرینان و ایده‌پردازان کسب و کارهای اینترنتی استقبال می‌کنند. در اطراف ایران نیز کشورهایی چون ترکیه، امارات و قطر بر توسعه کسب و کارهای اینترنتی و جذب نخبه‌ها و کارآفرینان این حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
