نتایج یک تحقیق جدید نشان می‌دهد که «ایران» دومین کشور دنیا از نظر میزان و سومین کشور از نظر مساحت فرونشست در جهان است.
نتیجه یک پژوهش مشترک از سوی محققین دانشگاه کلرادو و دانشگاه فنی هامبورگ درباره پدیده فرونشست در جهان نشان می‌دهد ایران در رتبه دوم نرخ فرونشست و در رتبه سوم از نظر مساحت با این پدیده روبروست.
این پژوهش که بر روی ۴۶۰ هزار پهنه مختلف در جهان صورت گرفته، برآورد کرده که حدود ۱۲ میلیون کیلومترمربع از زمین‌های جهان تحت تأثیر نرخ‌های قابل توجه فرونشست هستند.
بر این اساس اراضی دچار فرونشست شامل ۲۳۱ هزار کیلومترمربع از مناطق شهری در کشورهای مختلف است که جمعیتی نزدیک به ۲ میلیارد نفر را تهدید می‌کند. در این میان مناطق جنوب آسیا بیشترین میزان فرونشست را در سراسر جهان را دارند.
بر اساس رده‌بندی صورت گرفته از سوی پژوهشگران پنج کشور نخست از نظر بیشترین میانگین فرونشست، به ترتیب شامل فیلیپین، ایران، کاستاریکا، اندونزی، ازبکستان هستند. همچنین پنج کشور نخست از نظر وسعت مناطق تحت تأثیر فرونشست، شامل چین، اندونزی، ایران، هند و پاکستان هستند. از نظر جمعیت نیز هند، چین، اندونزی، پاکستان و بنگلادش بیشترین جمعیت در خطر فرونشست زمین را دارند.
پژوهشگران هشدار دادند از آنجایی که فرونشست زمین بیشتر از همه تحت تأثیر کاهش ذخایر آب زیرزمینی است، کشاورزی به روش «غرقابی» یا بدون تغییر الگوی کشت مناسب اقلیم هر کشور به تشدید این بحران دامن می‌زند. بر همین اساس تأکید شده که ترسیم یک نقشه راه توسط دولت‌ها و کشاورزان برای انطباق شیوه‌های آبیاری و انتخاب محصول کشاورزی متناسب با اقلیم و ذخایری آبی هر منطقه ضروری است.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اواخر آذرماه ۱۴۰۲ در گزارشی به فرونشست زمین در ایران پرداخت و هشدار داد که بر اساس اطلاعات سال ۱۳۹۸، ۱۸ استان کشور دارای محدوده‌هایی با خطر بالای فرونشست زمین هستند و فرونشست در ایران با نرخ بیش از ۵ برابر متوسط جهانی رخ می‌دهد. همچنین بیش از ۳۵ درصد از جمعیت کل کشور در معرض خطر این پدیده قرار دارند که برخلاف وقایعی مانند سیل و زلزله آثار محسوس و لحظه‌ای برجای نمی‌گذارد و پیامدهای آن با وجود خسارت‌بار بودن به دلیل پایین‌بودن سرعت وقوع و بروز نیافتن وجوه خارجی مشخص به راحتی قابل شناسایی نیستند.
شاخص سازمان ملل در تعیین وضعیت و شرایط آبی نشان می‌دهد که ایران در بحران شدید آبی بسر می‌برد و فلات مرکزی ایران گرفتار کم‌آبی مطلق است.
«بیهنجاری دمایی شدید» در ایران؛ احتمال خشکی کامل و نابودی تالاب انزلی تا ۳۵ سال آینده
وبسایت «ایی‌او‌اس» وابسته به اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا با انتشار نتایج یک پژوهش جدید از احتمال خشکی کامل تالاب انزلی از بزرگترین تالاب‌های آب شیرین جهان تا ۳۵ سال آینده خبر داده است.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد با گسترش تغییرات اقلیمی در جهان، تالاب‌ها در برخی از کشور‌ها با سرعت بیشتری در حال خشک شدن هستند. در فهرست ارائه شده در وبسایت «ایی‌او‌اس» ایران پس از یونان، با از دست دادن ۱۴ درصد از مساحت تالاب‌های خود بین سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۸، در رتبه دوم قرار دارد.
کارشناسان این پژوهش، تالاب انزلی را «گوهر اکولوژیک ایران» خوانده و نوشته‌اند با در نظر گرفتن شاخص‌های مختلفی از جمله تغییرات آب و هوایی، یا عوامل طبیعی و انسانی، آینده تالاب انزلی را در دهه‌های آینده ترسیم کردند. در این پژوهش پیش‌بینی می‌شود که سطح آب دریای خزر ۴ تا ۱۰ متر کاهش یابد.
این گزارش از احتمال خشکلی کامل و نابودی تالاب انزلی طی ۳۵ سال و تا سال ۲۰۶۰ (۱۴۳۸) خبر داده و نوشته این تالاب دست‌کم تا پایان قرن حاضر به یک بستر آب فصلی تبدیل خواهد شد.
همچنین پسروی آب دریای مازندران از بحران‌های محیط‌زیستی در ایران است که سبب خشک شدن سواحل و ایجاد فرونشست در دو استان پرآب شمالی کشور، گیلان و مازندران، شده است.
هفته گذشته نیز مهرداد خزایی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- نوشهر با ارائه آمار تکاندهنده‌ای از وضعیت پسروی آب دریای مازندران گفته حدود ۱/۵ میلیون مترمربع محدوده شهرستان‌های ساحلی غرب مازندران خشک شده است.
بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی مهرداد خزایی، تا کنون در مجموع ۵۵ هکتار از محدوده ساحلی در نوشهر خشک شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران- نوشهر توضیح داده محدوده حریم ساحلی غرب مازندران حدود هشت هزار و ۵۲۰ هکتار است. نور، نوشهر، تنکابن، عباس آباد، چالوس و رامسر جزو شهرستان‌های ساحلی خطه غربی مازندران محسوب می‌شوند.
پیش از این نیز گزارش‌هایی درباره خشک شدن دریاچه مازندران منتشر شده بود و اوایل بهمن‌ماه جاری هم رئیس موسسه تحقیقات آب گفته بود ۱۹۰ میلیارد مترمکعب آب دریای خزر در اثر کاهش سطح تراز از بین رفته است.
علی بیت‌الهی مجری مطالعات فرونشست زمین نیز اول بهمن‌ماه امسال خبر داد که «میزان فرونشست در سواحل مازندران در حالی به ۹ سانتیمتر در سال رسیده که در ۵ سال گذشته فرونشست در این منطقه صفر بوده. در ۵ سال گذشته اصلا با پدیده فرونشست در این استان مواجه نبودیم و به تدریج این رشد فرونشست به استان گیلان هم سرایت می‌کند.»
او افزوده بود: «در محدوده‌هایی با وضعیت آبی مناسب مانند استان مازندران شاهد وجود و رشد فرونشست هستیم و متاسفانه عقبرفت آب دریای خزر باعث شده که در استان پر آب استان مازندران و در برخی از گستره‌های این استان به سمت دریا به بالای ۹ سانتیمتر در سال رسیده است.»
مجری مطالعات فرونشست زمین با اشاره به اینکه آب دریا که عقب می‌رود، سطح آب زیرزمینی پایین می‌آید و یک بالانسی با آب اشباع‌شده ایجاد می‌کند اضافه کرد: «وقتی آب عقبرفت داشته باشد یعنی آب سطح دریا پایین رفته و با پایین رفتن سطح آب دریا، سطح آب زیرزمینی نوار ساحلی پایین می‌رود و از آنجاکه نوار ساحلی محیط ریزدانگی است اثر ملموس بر روی سطح زمین می‌گذارد و فرونشست را ایجاد می‌کند.»
علی بیت‌الهی با بیان اینکه تمام ساختمان‌های واقع در نوار ساحلی مازندران و بندر امیرآباد در معرض خطر هستند، گفت: «البته به سمت ارتفاعات امکان فرونشست وجود ندارد چون جنس لایه‌های زمین در این منطقه از سنگ است و در محیط سنگی فرونشست وجود ندارد اما به سمت محدوده‌های خاکی و نرم ساحلی با پایین رفتن آب، فرونشست شدیدتر می‌شود و این موضوع تنها به یک بندر و یک ناحیه محدود نمی‌شود.»
تابستان نفس‌گیر در انتظار ایران؛ کاهش بارندگی، تداوم خشکسالی و فرونشست زمین
فرونشست زمین تنها یکی از آثار تکاندهنده و جبران ناپذیر ناشی از خشکسالی در ایران است که طی چهار دهه گذشته و به دلیل مدیریت ناکارآمد جمهوری اسلامی بر منابع آبی کشور و با توجه به مشکلات اقلیمی تشدید شده است.
هفته گذشته گزارش شد که همه دشت مرودشت از جمله در پاسارگاد، تخت جمشید و نقش رستم دچار پدیده فرونشست شده و وسعت و سرعت آن در این دشت پیشرفت قابل توجهی داشته است.
محمد درویش پژوهشگر و کنشگر محیط زیست در گفتگو با خبرگزاری «ایلنا» در اینباره گفته بود که دشت مرودشت استان فارس بحرانی‌ترین منطقه از منظر زمین‌شناسی بعد از دشت مهیار در اصفهان است.
این کنشگر محیط زیست گفته بود: «متاسفانه وضعیت این بخش در استان فارس فوق‌العاده نگران کننده است و بخش بزرگ این دشت با فرونشست بیش از دو سانتیمتر مواجه است که این رقم ۵ برابر نرم طبیعی و حد مجاز تحمل فرونشست است.»
محمد درویش با اشاره به اینکه فرونشست زمین هنگامی که از ۴ میلی‌متر عبور می‌کند، باید در اسرع وقت ستاد بحران تشکیل شود، تاکید کرده بود که «در حال حاضر بخش بزرگی از دشت مرودشت که شامل قلمرو بزرگ پاسارگاد، تخت جمشید، نقش رستم می‌شود با فرونشست بیش از ۱۵ الی ۲۰ سانتی‌متری مواجه است.»
