رئیس پیشین بانک مرکزی جمهوری اسلامی مدعی شده طی دو سال و نیم گذشته دولت رئیسی ۶۰۰ هزار میلیارد تومان پول چاپ کرده و پایه پولی در ۳۰ ماه ۱۱۵ درصد افزایش یافته است.
عبدالناصر همتی رئیس کل پیشین بانک مرکزی در دولت حسن روحانی که کارنامه‌ای منفی در این بانک بجا گذاشته طی روزهای گذشته ادعایی درباره رقم چاپ پول در دولت رئیسی مطرح کرده است. این ادعا با واکنش‌های گسترده‌ای روبرو شده است.
عبدالناصر همتی گفته «طی دو سال و نیم گذشته دولت ۶۰۰ هزار میلیارد تومان پول چاپ کرده است، یعنی پایه پولی در ۳۰ ماه ۱۱۵ درصد افزایش داشته است؛ در حالی که از زمان هوخشتره تا شهریور ۱۴۰۰ جمع این رقم ۵۱۹ هزار میلیارد تومان بوده است.»
در شرایطی که آمار منتشرشده از سوی بانک مرکزی نشان از چاپ پول گسترده در طول فعالیت دولت رئیسی دارد اما عدد بالای اعلام شده از سوی عبدالناصر همتی با واکنش‌هایی روبرو شده است.
خبرگزای «ایرنا» به عنوان یکی از رسانه‌های دولتی با «اشتباه» خواندن اظهارات عبدالناصر همتی اعلام کرده «دلیل اشتباه عبدالناصر همتی نسبت به روند رشد پایه پولی این پرسش را ایجاد می‌کند که چگونه وی چندین سال بر کرسی ریاست کلی بانک مرکزی نشسته بود و در حال حاضر به عنوان استاد اقتصاد دانشگاه تهران در حال تدریس است اما نسبت به بدیهیات اقتصاد پول و بانکداری مدرن اطلاع کافی ندارد؟»
این خبرگزاری نوشته اشتباه همتی، اعلام نرخ تورم ۵۰ درصدی است که از اساس اشتباه است. بر اساس آخرین آمارهای مرکز آمار ایران، نرخ تورم نقطه نقطه از ۵۵ درصد در فروردین ۱۴۰۱ به ۳۰/۹ درصد کاهش یافته است. به عبارت دیگر در این مدت زمانی نرخ تورم افت قابل ملاحظه بالغ بر ۲۵ واحد درصدی را تجربه کرده است. تورم سالانه نیز به کانال ۳۸ درصد رسیده است. بنابراین ارقام اعلامی همتی از اساس غلط است و بر پایه اعداد نادرست ادعای خود اقدام به تحلیل اشتباه کرده است.
در ادامه گزارش «ایرنا» ادعا شده «رشد طبیعی پایه پولی هم‌زمان با استفاده از ابزار کنترل ترازنامه شبکه بانکی» بوده و همچنین «رشد پایه پولی در مقطع کنونی به معنای چاپ پول نیست»!
عبدالناصر همتی در واکنش به گزارش «ایرنا» نوشته که «خبرگزاری رسمی دولت، بطور بسیار مبتدی مدعی شد که تحلیل اینجانب در مورد نرخ تورم اشتباه است. این خبرگزاری متوجه این موضوع هست که من نیز مانند رئیس‌جمهور دولت سیزدهم که در مقام مقایسه عملکرد به آمار تورم بانک مرکزی در شهریور ۱۴۰۰ استناد می‌کردند به آمار بانک مرکزی درخصوص نرخ تورم سال ۱۴۰۲ استناد کرده‌ام نه به نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه اعلام شده توسط مرکز آمار. یک دانشجوی کارشناسی سال اول اقتصاد، تفاوت تورم نقطه‌به‌نقطه و تورم سالانه را به خوبی می‌داند، ولی شما یا نمی‌دانید یا می‌خواهید که ندانید. هر توجیهی که بیان کنید، دولت باید پاسخگوی کوچک شدن سفره مردم و کاهش ارزش ریال باشد.»
«چاپ پول» به عنوان در دسترس‌ترین راهکار برای جبران کسری بودجه از سوی همه دولت‌های جمهوری اسلامی، از جمله دولت حسن روحانی که عبدالناصر همتی ریاست بانک مرکزی در آن دوره را بر عهده داشت، صورت گرفته است.
دسترسی عمومی به آمار مورد ادعای عبدالناصر همتی ادعا کردن وجود ندارد اما رقم پایه پولی در شهریور ۱۴۰۰ برابر ۵۱۸۹/۲ هزار میلیارد ریال اعلام شده است،. همچنین در سه ماهه دوم سال ۱۴۰۲ ودر پایان شهریور، رقم پایه پولی به ۹۸۱۱/۳ هزار میلیارد ریال رسیده است که به معنای افزایش ۸۹ درصدی در طول دو سال است.
این ارقام نشان می‌دهد حتی اگر آمار ارائه شده از سوی عبدالناصر همتی درست نبوده و بزرگ‌نمایی شده باشد، اما رقم چاپ پول در دولت ابراهیم رئیسی رقمی قابل توجه و نه چندان فاصله‌دار با رقم مورد ادعای همتی بوده است. به ویژه آنکه چاپ پول اثر مستقیمی بر افزایش تورم دارد.
هر چند ارائه آمارها به راهکاری برای زدوخورد میان جریان‌های رقیب جمهوری اسلامی است اما پرسش اینجاست که عبدالناصر همتی که در دو سال گذشته بیش از زمانی که رئیس بانک مرکزی بود اظهارنظر می‌کند، چرا هیچ اشاره‌ای به تباهکاری‌ها و آمارهای منفی به جا مانده از هشت سال دولت حسن روحانی نمی‌کند!
در همین رابطه بهمن آرمان کارشناس اقتصادی در گفتگو با وبسایت «اقتصاد ۲۴» نسبت به اظهارات عبدالناصر همتی واکنش نشان داده و گفته «رئیس پیشین بانک مرکزی، سوابق چندان درخشانی در رابطه با مدیریت و عملکرد در حوزه‌های پولی و بانکی نداشت و این انتقادات بیان شده، بیشتر به دلیل دعوا‌های سیاسی تا دغدغه اقتصادی مطرح شده است، اما باید پذیرفت که ضعف جدی در خصوص مدیریت حوزه های پولی و بانکی به مراتب بیشتر شده است.»
بهمن آرمان همچنین تأکید کرده که «به نظر می‌رسد همتی برای بیان اعداد و ارقام خود، دلایل قابل تأمل داشته و برای تأیید آن سند و مدرک دارند. این تصور باعث می‌شود تا نگاهی جدی‌تر به مسئله چاپ پول در دولت سیزدهم و دلایل رخ‌داد آن داشته باشیم.»
به گفته بهمن آرمان، در ایران وجود هزینه‌های نا‌به‌جا بر گردن دولت و افزایش برخی از ردیف‌های بودجه‌ای که اصولا نباید دولت برای آن‌ها خرج کند، باعث شده تا دست دولت همواره خالی بماند، اما تنها بار‌های هزینه‌ای، دلیل این کمبود منبع مالی نبوده و ایران از چالش دیگری به نام ضعف مدیریتی هم رنج می‌برد.
به عقیده ین اقتصاددان ضعف مدیریتی در اقتصاد، گاه به دلیل ناتوانی فردی مدیران و نصیحت‌ناپذیر بودن آن‌هاست و گاه قوانین و چارچوب‌های پولی و بانکی در ایران، دست و پای افراد را می‌بندد. به بیانی دیگر اگر حتی رئیس خزانه‌داری آمریکا که فردی قابل و توانمند در عرصه سیاست پولی و بانکی‌ست را در ایران به عنوان مدیر منصوب کنیم، به دلیل دستورالعمل‌ها، چارچوب‌ها و سیاست‌های نامناسب حاضر، قادر به حفظ ارزش ریال نیست.
هادی حق‌شناس اقتصاددان نیز در گفتگو با روزنامه اینترنتی «فراز» به این اشاره کرده که چاپ پول در دولت رئیسی از جمله عوامل موثر بر رسیدن حجم نقدینگی به رقم بی‌سابقه ۸ میلیون میلیارد تومان است.
هادی حق‌شناس توضیح داده که «آثار این افزایش نقدینگی تورم ماندگار بالای ۴۰ درصد در اقتصاد ایران است. میانگین تورم در ۵ سال گذشته دو برابر میانگین قبل از سال ۹۷ است. به عبارت دیگر تا قبل از سال ۹۷ میانگین تورم زیر ۲۰ درصد بود. برآورد تحریم‌های جدید، شروع کار این دولت و چاپ پول پر قدرت، چند برابر شدن تورم کشور است.»
او گفته در این شرایط، فقر در اقتصاد ایران عمق پیدا کرده، تعداد مستاجران افزایش و آسیب‌های اجتماعی گسترش یافته‌است. از سوی دیگر فاصله دهک‌های درآمدی رشد و میزان یارانه‌بگیران افزایش یافته‌است.
این اقتصاددان افزوده که «تورم آثار غیرمستقیمی مانند ازدواج‌های دیرهنگام، عمیق شدن مسائل اخلاقی و افزایش هزینه‌های درمان و آموزش را به همراه دارد. الان ۹۰۰ هزار نفر دانش آموز ترک تحصیل‌کرده و یا بازمانده از تحصیل در کشور ما وجود دارد. آثار ویرانگر چاپ پول خود را در قالب تورم و افزایش آسیب‌های اجتماعی خود را نشان می‌دهد.»
هادی حق‌شناس با اشاره به اصرار دولت به فرزندآوری گفته «با وجود اینکه دولت در سال گذشته مشوق‌های فرزندآوری زیادی در نظر گرفت، تعداد فرزندان متولد شده کمتر از سال قبل بود. وقتی مسئله از ریشه حل نشود مشوق‌ها نیز هیچ گونه اثر مثبتی ندارد. وقتی ما هزینه پیشگیری را نمی‌پردازیم باید چند برابر آن هزینه درمان را بپردازیم. نماد پول چاپ شده افزایش تورم است، اما این موضوع آثار زیادی را در اقتصاد ایران ماندگار کرده است.»
