بر اساس گزارش اتاق بازرگانی ایران شاخص «انتظارات در مورد میزان فعالیت اقتصادی در ماه آینده» که یکی از شاخص‌های بررسی وضعیت صنایع است با سقوط بی‌سابقه، به کمترین میزان ۳۱ ماهه از خرداد ۱۴۰۱ رسیده است.
مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران در گزارشی نشان داده که در آذرماه ۱۴۰۳ روند شاخص مدیران خرید اقتصاد (شامخ) بطور قابل توجه کاهش یافته و یکی از عمیق‌ترین رکودهای اقتصاد ایران در این ماه به ثبت رسیده است.
این گزارش همچنین تأکید کرده شاخص مدیران خرید اقتصاد در بخش صنعت نیز با کاهش بی‌سابقه‌ای روبرو شده است.
بر اساس گزارش اتاق بازرگانی کمبود منابع انرژی و قطع برق، مشکل اصلی بخش تولید بوده و باعث شده است تا بنگاه‌های تولیدی بسیار پایین‌تر از ظرفیت خود فعالیت کنند.
از سوی دیگر شوک‌های افزایشی نرخ ارز، هزینه تأمین نهاده‌ها را برای بنگاه‌ها افزایش داده است و این در حالی است که اکثر بنگاه‌ها (خصوصا بنگاه‌های کوچک و متوسط) با کمبود منابع مالی، عدم تخصیص ارز و کاهش دسترسی به تسهیلات روبرو هستند.
یکی دیگر از مشکلاتی که سبب رکود عمیق در اقتصاد کشور شده، «کاهش تقاضا» است؛ این در حالیست که کاهش صادرات نیز نشان می‌دهد تقاضای خارجی نیز کاهش یافته و نتوانسته کاهش تقاضای داخلی را جبران کند.
مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی در این گزارش نوشته رفع مشکلات موجود در سیاست‌گذاری داخلی و موانع تجاری که به تضعیف تجارت خارجی منجر شده است؛ از جمله اصلاح سیاست‌های مرتبط با رفع تعهد ارزی با توجه به فشارهای قیمتی موجود، می‌تواند باعث تقویت صادرات شود.
این مرکز با اشاره به کاهش شاخص مدیران خرید تأکید کرده رکود موجود در اقتصاد کشور زنگ خطر برای سیاست‌گذاران و فعالان اقتصادی به شمار می‌رود.
بر اساس این گزارش، شاخص «میزان تولید محصول یا ارائه خدمت» به کمترین مقدار چهارماهه رسیده؛ شاخص «میزان سفارشات جدید مشتریان» کمترین مقدار از تیرماه است؛ شاخص «سرعت انجام و تحویل سفارش مشتریان» کمترین مقدار از بهمن ۱۴۰۱ بوده و شاخص «میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» بعد از دو ماه متوالی کاهش، به کف چهارماهه رسیده است.
همچنین بررسی مؤلفه‌های شامخ در آذرماه از سوی مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی نشان می‌دهد در این ماه، شاخص «موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده» در پایین‌ترین رکورد ۲۲ ماهه از اسفند ۱۴۰۱ قرار دارد درحالی‌که شاخص «قیمت مواد اولیه یا لوازم خریداری شده» بیشترین مقدار از اردیبهشت ۱۴۰۲ را به ثبت رسانده است.
در این میان، شاخص «موجودی محصول نهایی در انبار یا کارهای در حال تکمیل» کمترین مقدار از مرداد ۱۳۹۹ را ثبت کرده و شاخص «انتظارات در مورد میزان فعالیت اقتصادی در ماه آینده»، با سقوط بی‌سابقه، به کمترین میزان ۳۱ ماهه از خرداد ۱۴۰۱ رسیده است.
بر این اساس مقدار شاخص «انتظارات در مورد میزان فعالیت اقتصادی در ماه آینده» ۷/۴۷ محاسبه شده است و کمترین مقدار ۳۱ ماهه از خردادماه سال ۱۴۰۱ را به ثبت رسانده است.
گاز ۱۲ کارخانه پتروشیمی قطع شد؛ هشدار وزیر صمت درباره «اختلال در چرخه تولید» به علت قطع انرژی
بخش دیگری از گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران به شاخص مدیران خرید در بخش صنعت پرداخته و نوشته این شاخص در آذر ۱۴۰۳ معادل ۸/۴۴ برآورد شده است. این شاخص نسبت به ماه قبل (۸/۵۱) کاهش قابل‌توجهی داشته است و کمترین مقدار ۵ ماهه را از مردادماه به ثبت رسانده است.
کاهش دوباره شاخص مدیران خرید بخش صنعت نشان‌دهنده کاهش جدی فعالیت‌های صنعتی است که ناشی از کمبود منابع انرژی، افزایش هزینه‌های تولید، مشکلات زنجیره تأمین و کاهش تقاضا است.
همچنین بررسی شاخص‌های زیرمجموعه شامخ بخش صنعت نشان داده شاخص «مقدار تولید محصولات» در آذرماه پس از تعدیل فصلی، ۳/۴۴ محاسبه شده است.
گزارش اتاق بازرگانی تأکید کرده بسیاری از شرکت‌ها به دلیل کمبود انرژی، قطع برق، افزایش نرخ ارز و هزینه‌های بالای تأمین نهاده‌های تولید، نیمه تعطیل بوده و با ظرفیت تولید بسیار پایین‌تر از توان خود فعالیت کرده‌اند و بسیاری از آنها، افزایش رکود در تولید را طی ماه آینده پیش‌بینی کرده‌اند.
همچنین فعالان اقتصادی معتقدند در آذر ۱۴۰۳ قطع گسترده برق هزینه‌های بسیاری را بر شرکت‌ها تحمیل کرده است و بسیاری از شرکت‌ها در آذرماه نیمه تعطیل بوده‌اند و با ظرفیت پایین تولید کرده‌اند.
از سوی دیگر حذف ارز نیمایی و زمان‌بَر بودن فرایند تخصیص ارز از سوی وزارت صنعت و بانک مرکزی، باعث شده تا بسیاری از شرکت‌ها متضرر شوند و برای کاهش هزینه‌ها ناچار به اخراج بخشی از نیروی انسانی شوند.
اتاق بازرگانی تأکید کرده حذف ارز نیمایی نیز هزینه تولید را برای شرکت‌ها افزایش داده است و هم‌زمان به دلیل افزایش نرخ ارز و تورم بالای نهاده‌ها، انتظار افزایش قیمت‌های فروش برای ماههای آتی وجود دارد.
«تخصیص ناعادلانه تسهیلات» و «کمبود شدید نقدینگی» و «پیش‌بینی ناپذیر بودن اقتصاد ایران» هم بسیاری از شرکت‌ها را در آستانه تعطیلی قرار داده است.
در آنسو افزایش شدید نرخ ارز بر کمبود مواد اولیه اثر گذاشته و با توجه به مشکلات تأمین منابع مالی، مواد اولیه خارجی را بسیار گران کرده و فرآیند تولید بسیار هزینه‌بر شده است.
مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران همچنین تأکید کرده که فعالان اقتصادی با توجه به شرایط تورمی نرخ ارز و نااطمینانی و ریسک‌های بازار، انتظارات منفی و ناامیدی بیشتری نسبت به ماههای آتی دارند.
تشدید رکورد و کاهش تولید در واحدهای تولیدی و صنعتی سبب افزایش قیمت تولید محصولات نیز خواهد شد. در ماههای گذشته و در پی قطع گسترده انرژی کارخانه‌ها و همچنین اقدامات زیانبار دولت از جمله حذف ارز نیمایی، کارشناسان نسبت به کاهش سطح تولید و افزایش قیمت‌ها هشدار داده‌اند.
تداوم بحران انرژی و خروج ۸۰ نیروگاه برق از مدار تولید؛ بسیاری از کارخانه‌ها تعطیل شدند
علی‌اکبر الوندیان دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان ششم دی‌ماه اعلام کرد «کوره‌ها در ۲۲ کارخانه سیمانی کشور خاموش هستند در حالی که کوره‌های کارخانه‌های سیمان باید در ۲۴ ساعت شبانه‌روز روشن بماند و قطعی مکرر چند ساعته به معنای توقف به کار کوره‌هاست و امکان تولید کلینکر را به کل از بین می‌برد بنابراین اکنون کارخانجاتی که تولید آنها به کل متوقف نشده تنها می‌توانند در ساعاتی که برق وصل است سیمان تولید کنند.»
دیگر واحدهای تولیدی و صنعتی نیز مانند صنف تولیدکنندگان سیمان با بحران روبرو هستند. یکی از صاحبان صنایع در یکی از شهرک‌های صنعتی استان تهران در گفتگو با وبسایت «اقتصاد ۲۴» گفته «قطع برق کل فعالیت صاحبان صنایع را مختل کرده است بطوری که دیگر نمی‌توانیم ثبت سفارشی قبول کنیم چرا که مشتری می‌داند خبری از تولید نیست و نمی‌خواهد در این بین سرمایه خود را تلف کند.»
این فعال صنعتی با اشاره به اینکه از ۱۲ نیمه شب تا ۶ صبح برق واحدهای صنعتی فعال در شهرک‌های صنعتی کمتر قطع می‌شود و صاحبان صنایع به ناچار باید در این زمان فعال باشند، گفته هجوم تولید و مصرف برق در این زمان نیز مشکلات جدیدی برای واحدهای تولیدی-صنعتی ایجاد کرده است.
او توضیح داده که «به ناچار برای تامین سوخت مورد نیاز به سمت استفاده از دیزل ژنراتور رفته‌ایم، اما گازوئیل جهت سوخت این ژنراتور‌ها نیز تامین نمی‌شود و بطور کلی تولید را از مدار خارج کرده‌اند». با اینهمه به گفته این فعال صنعتی «تأمین گازوئیل نیز یک چالش دیگری است که صاحبان صنایع با آن روبرو شده‌اند و شرایط تولیدکننده را به شدت تحت تاثیر قرار داده است؛ یعنی خبری از هیچ نوع سوخت و انرژی برای تولید نیست! نه برق، نه گاز و نه گازوئیل!»
این صاحب کسب و کار صنعتی افزوده «عملا از تولیدکننده خواسته شده واحد صنعتی خود را ببندد و تولید را فراموش کند. قبول تولید را کنار می‌گذاریم، اما دولت با چه سیاستی از تولیدکنندگان حمایت می‌کند؟ آیا اصلا به تولید فکر می‌کند و قصد جبران این خسارات را دارد؟!»
این شرایط حتی سبب هشدار وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز شده است. محمد اتابک وزیر صنعت، معدن و تجارت پانزدهم دی‌ماه اعلام کرد که ناترازی انرژی و قطع برق صنایع سبب اختلال در چرخه تولید شده است. وزیر صمت اعلام کرده: «بهترین راهکار برای جبران این ناترازی‌ها این است که صنایع بخشی از انرژی مورد نیاز صنعت خود را تولید کنند و بخشی از آن را نیز وزارتخانه‌ها تأمین کنند.»
احمد مهدوی ابهری دبیرکل انجمن کارفرمایی صنایع پتروشیمی نیز روز گذشته در سخنانی گفته هزینه‌های ما به خاطر تحریم زیاد شد اما ارزآوری ما یک صدم درصد کم نشد. حالا هم نگران آمدن ترامپ نیستیم. صادرات و تولید ما هر سال بیشتر شده است. لنگ تکنولوژی یا لایسنس هم نیستیم. واحدهای جدید پلی اتیلن ما بدون استفاده از حتی یک کارشناس خارجی، وارد مدار شده است.
احمد مهدوی ابهری افزوده «ما از تحریم خارجی رنج نمی‌بریم، رنج ما تحریم داخلی است! بعضی از طرح‌های ما حدود ۲ سال است که منتظر مانده است!»
