Page 14 - (کیهان لندن - سال سى و سوم ـ شماره ۱۵۸ (دوره جديد
P. 14
صفحه - Page 14 - 14شماره 158
جمعه 7تا پنجشنبه13اردیبهش تماه 1397خورشیدی
را بر سر زبان‌ها انداخت .عدهای از ب یمهری تا ب یتفاوتی
بر این عقیده بودند که شاه که از گزارش مأمور نفوذی «ساواک» از رفت وآمدهای حدود سه هفته پس از استعفا
زمان استعفای دکتر امینی مایل به از نخست‌وزیری ،دکتر امینی و
بازگشت او به ایران نبود ،وی را به همسرش عازم ژنو شدند .محل
اقامت آنان آپارتمانی در طبقۀ
تبعید سیاسی فرستاده است .عدهای دکتر امینی اول ساختمان شمارۀ 78خیابان
دیگر این عقیده را ابراز می‌داشتند فلوریسان بود .از قضا یکی از
که نخست‌وزیر اسبق ایران به قصد آپارتمان‌های ساختمان متعلق به
محمدعلی جمال‌زاده ،نویسندۀ
ملحق شدن به همسرش به ژنو مشهور و یکی دیگر منزل سپهبد
تیمور بختیار و خانوادۀ ایشان بود.
رفته است. نگاهی به زندگی دکتر علی امینی یکی از تأثیرگذارترین رجال سیاسی ایران در سا لهای بعد این سفر و دوری از ایران حدود
این مسألۀ پیش پا افتاده ظاهراً از جنگ دوم تا انقلاب اسلامی به شمار م یرود .او که در یک خاندان سیاسی و شش ماه طول کشید و دکتر امینی
تا پس از ترور حسنعلی منصور اشرافی چشم به جهان گشوده بود ،در اروپا تحصیل کرد و در بازگشت به ایران پس از تجدید قوا و تم ّدد اعصاب
در اواسط بهمن ماه همان سال و
موضوع گمانه‌زنی شده و به صورت سیاسی ،خاطرات و به دعوت عل یاکبر داور وزیر دارایی زمان رضاشاه وارد خدمات دولتی شد اما کمی بعد از «رفراندوم شاه و ملت»
معمای سیاسی درآمده بود .تا آن زندگی سیاسی وی از معاونت نخس توزیر در کابینۀ قوا مالسلطنه (سال )1321 به ایران مراجعت کرد .بعید می‌دانم
که پدرم در این سفر با تیمور بختیار
جا که مارتین اف .هرتز ،مستشار یادداش تهای دکتر آغاز م یشود .از آن پس دکتر امینی مستمراً در صحنۀ سیاست حضور داشت ملاقات و مذاکره‌ای کرده باشد .در
سیاسی سفارت آمریکا ،وقتی که علی امینی و چندین بار وزیر و یک بار نخس توزیر شد. هر صورت دکتر امینی در بدو ورود
دکتر امینی را در خانۀ سیروس غنی به حضور پادشاه شرفیاب می‌شود،
ملاقات می‌کند از ایشان می‌پرسد ()3 ایرج امینی ،تنها فرزند دکتر امینی ،اخیراً کتابی را که سا لها برای تهیه و که ظاهراً از مراجعت ایشان اظهار
که واقعاً دلیل سفرشان به اروپا چه تنظیم آن صرف وقت کرده است با نام «بر بال بحران ـ زندگی سیاسی علی
امینی» در تهران انتشار داد .از این کتاب ،دو بخش آخر آن را که به دوران تعجب می‌کنند* .
بوده است: نخس توزیری دکتر امینی و نیز نقش او در سا لهای بحرانی منجر به انقلاب هر چند که دکتر امینی برخورد
«امینی گفت که هرگز از او سرد پادشاه را حمل بر ناخشنودی
اسلامی مربوط م یشود برای مطالعۀ شما برگزید هایم که م یخوانید. ایشان از بازگشتش به ایران کرد،
مع هذا در تهران ماند و روال
نشد ،ولی پرونده‌سازی علیه هر یک به طور خصوصی یا دسته‌جمعی حاضر رابطه و تماس‌هایی بین نیامد .خلاصۀ آن ماجرا از این قرار خواسته نشد که ایران را ترک کند. زندگی قبل از نخست‌وزیری‌اش را
وقتی که سال گذشته عزم سفر کرد از امضاکنندگان شروع گردید و طبعاً در منزل نامبرده حضور می‌یابند .عناصر مشروحۀ زیر که همگی عضو بود: از سر گرفت.
دکتر امینی عاشق پیاده‌روی
منظور دکتر امینی از تشکیل این هیئت اجراییۀ جامعۀ سوسیالیست‌ها عوامل ساواک در آذرماه 1342از شاه اجازه گرفته بود .معالجه در خشم شاه برانگیخته شد »... بود و روزانه یکی دو ساعت را به
این ورزش انرژی‌زا می‌گذراند.
در این اعلامیه نحوه برگذاری گونه جلسات داشتن رابطۀ محکم می‌باشند با درخشش و همچنین متوجه مذاکراتی میان آیت‌الله سید (آب‌های معدنی) مونته کاتینی معمولاً روز روشن همراه با نگارنده
یا برادرزاده‌اش مهدی و یا با یکی
انتخابات دورة بیست و یکم مورد با طرفداران خویش و جلب طبقات دکتر علی امینی برقرار است ...چند محمدهادی میلانی که از مشهد خیلی برایش مؤثر واقع شده بود. از دوستانش از پارک امین‌الدوله
به سوی خیابان شاه‌آباد و بعضاً
انتقاد قرار گرفته و به دولت اسدالله مختلف به سوی خود و استفاده از روز قبل دکتر عابدی به اتفاق مهندس به تهران آمده بودند با سرلشکر او اینک در وضعیت جسمانی خوبی استانبول و نادری راه م ی‌افتاد و
سری هم به کتابخانۀ لاروس در
اطلاعاتی است که پیرامون مسائل قندهاریان و منوچهر صفا نزد آقای محمدولی قرنی می‌شوند .شواهد است .اما اخیراً دچار بدخوابی شده علم هشدار داده شد که: تقاطع خیابان‌های شاه و شیراز
می‌زد .پس از خریدن روزنامۀ
نشان می‌دهد که آیت‌الله میلانی قصد است». « ...هموطنان عزیز ،ما انتخابات مختلف مملکتی در این جلسات دکتر امینی رفتند »... لومند ،فیگارو و هرالد تریبون ،یکی
دو مجله و گاه کتاب‌های تاریخی
بیست و یکمین دورۀ مجلس شورای مطرح می‌شود ...دکتر امینی فعل ًا به در گزارش دیگری که مأموران داشتند از طریق سید مرتضی جزایری به عقیدۀ من علت ورود به و سیاسی ،از همان راه به خانه بر
می‌گشت .پس از ناهار که معمولاً
ملی را معلول توجه دستگاه حاکمه هیچ یک از احزاب سیاسی وابستگی ساواک تهیه کرده‌اند ،عنوان شده :که مورد اطمینان ایشان و دکتر امینی جزییاتی از قبیل سلامت جسمانی با یکی از بستگان یا دوستان صرف
می‌شد و شنیدن اخبار ساعت
به مسؤولیت در برابر قانون اساسی و ندارد ،ولی از طریق محمد درخشش ...« ،به وسیلۀ مأموران نفوذی ،بود ،ترتیب ملاقات و احیاناً همکاری و خواب دکتر امینی از این بابت 2بعد از ظهر رادیو تهران ،برای
یک ساعتی می‌خوابید .از اوایل
تأمین حکومت دموکراسی نمی‌دانیم .وزیر سابق فرهنگ ،با باشگاه مهرگان فعالیت‌های نامبردۀ بالا ،ظرف مدت سیاسی دکتر امینی و سرلشکر قرنی بود که مقامات آمریکایی در تهران غروب از ارباب رجوع که همه نوع
تیپ اجتماعی در میان آن‌ها دیده
به نظر ما اگر دستگاه حاکمه در و جامعۀ لیسانسیه‌ها ارتباطاتی دارد .دو ماه گذشته به طریق غیرمحسوس را در راستای برکنار کردن اسدالله علم نسبت به درجۀ ثبات سیاسی می‌شد (دانشجو ،کسبه ،کارمند
ادارات ،روحانیون ،ارباب جراید و
مقابل حوادث و واقعی تهای اجتماعی وی در بین فرهنگیان ،کارمندان در نظر گرفته شده و نتیجه به شرح و دولت وی بدهند .دکتر امینی «نظر ایران بعد از ترور حسنعلی منصور
)...پذیرایی می‌کرد.
موافقی ابراز نمی‌دارد و در نتیجه این اطمینان خاطر نداشتند و در حال توجهی می‌کرد و در نظام اداری خود وزارت دارایی و گروهی از بازرگانان ذیل به استحضار می‌رسد: اگر برای شام جایی مهمان نبود،
غذای سبکی می‌خورد و پس از
اصلاحات اساسی به وجود می‌آورد ،و بعضی از اعضای انجمن‌های محلی پس از آن که توسط دکتر امینی ،مذاکرات بدون اخذ نتیجه متوقف مطالعه و رایزنی دربارۀ جانشین گوش کردن اخبار ساعت 8شب
و مطالعۀ مطبوعات ،حوالی ده شب
هیچ‌گاه دو انتخابات گذشته که دارای نفوذ و طرفدارانی است »...درخشش ،مهندس فریور و نورالدین شده و در خلال این جریانات آیت‌الله برای امیرعباس هویدا بودند که می‌خوابید .دکتر امینی سحرخیز
بود .پس از این که نماز صبح
ظاهری آراسته‌تر از این انتخابات در همین مقطع شایع شد که دکتر الموتی اعلامی های علیه انجام انتخابات سید محمدهادی میلانی تهران را نمی‌دانستند چقدر دوام می‌آورد. را می‌خواند و صبحانه می‌خورد
مدتی در دفتر کار خود در منزل
اما پدرم از وضعیتی که برای کشور داشت ،به چنین سرنوشتی دچار امینی در تدارک تشکیل یک حزب مجلس در تهران توزیع شد ،به وسیلۀ ترک می‌نمایند». می‌نشست و به مطالعه می‌پرداخت.
سپس به تمام نامه‌های واصله جواب
نمی‌شد .زیرا بدون اصلاحات عمیق سیاسی است .گویا قرار بود نام این مأمور نفوذی با دکتر امینی ملاقات به مسلماً جمع‌بندی فوق که توسط پیش آمده ،خوشحال و خوش خیال می‌نوشت .در این فاصله تلفن‌ها از
هر طرف شروع می‌شد که هم جنبۀ
اجتماعی و اداری ،بدون تقویت حزب «حزب دموکراتیک اسلامی» عمل آمد و یک نسخه از متن اعلامیۀ هیئت بازجویی از سرلشکر قرنی انجام نشده بود .طبق گفتۀ مارتین هرتز: احوال‌پرسی از دوستان را داشت و
دستگاه دادگستری و تجدید نظر در باشد .در گزارش محرمانۀ سفارت مزبور که به زبان انگلیسی پلی‌کپی شده به استحضار پادشاه رسیده و بر «قتل منصور یک ذره هم باعث هم جنبۀ مبادلۀ اخبار.
دکتر امینی که به علت مشغلۀ
خوشحالی او نشده بود .زیرا که او زیاد در دوران نخست‌وزیری در
دوره‌های چهارشنبه ظهر کمتر
فکر می‌کند فضای خشونت برای شرکت می‌کرد ،مجدداً و به صورت
مرتب به محفل دوستان که اکثراً
هر دولتی بد است ،از جمله برای از کار دولتی معاف شده بودند
پیوست .جمعه‌ها عازم کهریزک
دولت ائتلافی آینده .او همچنین فکر می‌شد و ناهار را نزد برادران خود
محمد و رضا که در آن ناحیه به
نم یکند که این قت ل الزاماً امکان این زراعت و مرغ‌داری اشتغال داشتند،
صرف می‌کرد .بعد از ظهر جمعه
را که از سوی شاه فراخوانده شود، از درمانگاه امین‌الدوله (آسایشگاه
کهریزک کنونی) که در آن زمان
تقویت می‌نماید .آنچه که می‌تواند صرفاً به امداد اولیه و استعلاج
امراض سطحی م یپرداخت و موقوفۀ
منجر به آن شود که شاه او را به
آن به اسم او بود ،بازدید می‌کرد.
(تشکیل کابینه) فرا خواند سقوط حادثۀ مهم سیاسی‌ای که در
پنجمین ماه ورود به تهران با آن
اقتصادی است »... روبه‌رو شد و نتوانست در قبال آن
سکوت اختیار نماید قیام 15خرداد
از آن جا که وضعیت اقتصادی به بود .دکتر امینی در یادداشت‌هایش
از این پیشامد تاریخی چنین یاد
سقوط نکشید ،امکان نخست‌وزیری
می‌کند:
دکتر امینی منتفی شد .با تثبیت « ...پس از 15خرداد 1342و
کشتار بی‌رحمانه در تهران و ساوه
دولت هویدا که تقریباً همزمان با و آمدن علمای قم به تهران و توقیف
عدهای از آن‌ها منجمله آیت‌الله
آغاز مبارزات انتخاباتی در آمریکا خمینی ،من و سه نفر از دوستانم،
آقایان نورالدین الموتی ،مهندس
بود،تحرکات سیاسی در ایران غلامعلی فریور و محمد درخشش
اعلامیه‌ای علیه رفتار حکومت امیر
افزایش یافت .پادشاه که «به شدت اسدالله علم منتشر کردیم و با این
که عکس‌العمل فوری نشان داده
از پیروزی احتمالی دموکرات‌ها و
صعود مجدد امینی به قدرت واهمه
داشت ،در اوایل سال 1346از نتایج
عملیات ساواک ابراز نارضایی کرد
و به دستور او کنترل امینی وارد
مرحلۀ جدیدی شد »...
در نتیجۀ این کنترل‌ها ساواک
متوجه شد که دکتر علی امینی
با رهبران نهضت آزادی ایران ،به
خصوص آقای دکتر یدالله سحابی
و مهندس مهدی بازرگان ،ارتباط
نزدیکی به وجود آورده است .در
عین حال آشکار شد که داریوش محمدعلی جما لزاده سپهبد تیمور بختیار
فروهر و حزب ملت ایران نیز روابطی
کادرهای درجۀ اول دولت و ایجاد روح آمریکا که این موضوع عنوان شده از و توزیع شده بود ،توسط ایشان در این اساس می‌شود استنباط کرد که با دکتر امینی برقرار کرده‌اند و از
اختیار مأمور ویژه قرار گرفت که خشم ایشان نسبت به دکتر امینی همکاری آن‌ها با هم سخن می‌رود. امید و شخصیت در افراد ،نمی‌توان جمله آمده است:
زمینۀ یک حکومت دموکراتیک و «دکتر امینی آشکارا با رهبران طبق اظهار خصوصی دکتر امینی این تا حدی تقلیل یافته است .چنانچه در گزارش12ـ 13467ساواک
معتقد به عدالت اجتماعی را ایجاد مذهبی دیدار می‌کند و در انتظار اعلامیه برای مقامات سفارتخانه‌های پس از افتتاح مجلس بیست و تصریح شده:
کرد ،تا در سایۀ آن بتوان مجلسی آن است که به خاطر فعالیت‌های خارجی در تهران ارسال گردیده است یکم و انتصاب حسنعلی منصور به «چند روز قبل داریوش فروهر
در جهت تمایلات و احتیاجات سیاسی‌اش به محبس افتد .امینی و ضمناً اطلاعاتی به دست آمد مبنی نخست‌وزیری برای اولین بار پس از جلسه‌ای تشکیل داده و در آن
ملی داشت ...اینک ما این حقایق روی این که دستگیر شود حساب باز بر این که دکتر امینی با عدهای از یک سال پادشاه دکتر امینی را به جلسه عدهای از رهبران و کادرهای
را گوشزد می‌کنیم و با صراحت کرده است و فی‌الواقع فکر می‌کند که افراد سرشناس تماس‌هایی دارد که حضور پذیرفت .بعد از این ملاقات درجه اول حزب ملت ایران و جامعۀ
کامل می‌گوییم که انجام انتخابات حبسش او را به نوعی شهید تبدیل اغلب نیز از دوستان سابق ایشان دکتر امینی دوباره ایران را به سوی سوسیالیست‌ها شرکت داشتند .این
در زمانی که دهان‌ها قفل است و می‌کند و بر قدرتش به میزان بسیار هستند و چند مرتبه هم نامبرده با ژنو ترک کرد .در این هنگام چند جلسه به منظور تشکیل یک جبهه
بعضی از خارجی‌ها و افراد وابسته ماهی بود که مادرم با قدرت ،خانم ائتلافی و جمع‌آوری دستجات دست‌ها بسته ،قلم‌ها شکسته و حتی زیادی می‌افزاید**».
مساجد و انجام فرائض دینی به طور دکتر امینی به جز شخصیت‌های به آن‌ها ملاقات‌هایی به عمل آورده بختیار ،و همسرشان سپهبد تیمور اپوزیسیون و مخالف دولت بوده
دسته‌جمعی تعطیل است و هیچ‌گونه مذهبی با شخصیت‌های سیاسی است .روی هم رفته دکتر امینی در بختیار معاشرت داشتند .مادرم است(.؟) در آن جلسه پیشنهاد شده
شرایطی برای انجام انتخابات واقعی متمایل به چپ معتدل هم رابطه کلیۀ ملاقات‌ها نزد دوستان خود احساس می‌کرد که سپهبد بختیار دکتر علی امینی را به عنوان سمبل
و تشکیل مجلس حقیقی که یکی از برقرار کرد .از طریق اسلام کاظمیه از وضع کشور انتقاد می‌نماید .به کینه‌ای از دکتر امینی به دل نگرفته جریان ،علم نمایند .این پیشنهاد از
آمال همۀ ماست وجود ندارد .ملت که در این دوره به نوعی دستیار طور کلی دکتر امینی منتظر فرصت و اخراج خود از ایران را بنا به دستور طرف اکثریت حاضرین به تصویب
ایران چنین انتخاباتی را به رسمیت سیاسی‌اش محسوب می‌شد ،با جلال مناسبی می‌باشد که با جلب اعتماد شاه می‌داند .در نتیجه ،هر چند دقیقاً رسیده است و میرحسین سرشار
آل‌احمد ،خلیل ملکی ،دکتر رحیم خارجی‌ها و حمایت آن‌ها مجدداً روی به خاطر ندارم ،در این سفر بود که پیشنهاد نموده از امینی باید به نمی‌شناسد »...
منبعد از این ،دکتر امینی تحت عابدی و ...باب مذاکرات سیاسی را کار بیاید و برای رسیدن به هدف دکتر امینی چندین بار تیمسار بختیار عنوان یک نفر بورژوای ملی استفاده
نظر ساواک قرار گرفت .در یکی از گشود .در یکی از گزارش‌های ساواک خود با احتیاط فوق‌العاده اقداماتی را در مهمانی‌های خانوادگی ملاقات شود و نه به عنوان یک رهبر اصیل
انقلابی واقعی »... می‌نماید و البته چون فرد زیرک و کرد. گزارش‌های آن سازمان درج شده آمده است:
«دنباله دارد» «طبق اطلاع ،خلیل ملکی ،رهبر واردی است به اصطلاح مدرک به سفر دکتر امینی به ژنو شایعاتی است که:
«نامبرده پس از بازگشت از سفر جا معۀ سو سیا لیست‌ها ی نهضت کسی نمی‌دهد».
خارج از کشور (که به دنبال استعفای ملی ،هنگام مسافرت به خارج از در همین دوره چند بار «برای ادای * نامۀ محرمانۀ جی .پی .لارنس ،دبیر دوم سفارت آمریکا ،به مارتین اف .هرتز،
وی از نخست‌وزیری صورت گرفت) کشور به اعضای هیئت اجرائیۀ نیروی توضیحاتی» به دادگستری احضار شد .مستشار سیاسی آن سفارت ،مورخ 20مه .1962
** صورت مذاکرات ویلیام جی ـ میلر ،دبیر دوم سفارت آمریکا در تهران،
با دکتر خداداد فرمانفرماییان ،قائم مقام رئیس کل بانک مرکزی ،در منزل دکتر مجدداً جلسات منزل خود را دایر سوم توصیه کرده است که با محمد مع‌هذا زمانی که سرلشکر محمدولی
ساخت و تقریباً همه روزه جمعی درخشش ،وزیر سابق فرهنگ ،در قرنی برای بار دوم بازداشت شد،
فرمانفرماییان 10ژانویۀ .1964 از دوستان و طرفداران مشارالیه تماس باشند .بدین جهت در حال مزاحمتی برای دکتر امینی به وجود
