Page 14 - (کیهان لندن - سال سى و سوم ـ شماره ۱۷۶ (دوره جديد

‫صفحه ‪ - Page 14 - 14‬شماره ‪176‬‬
‫جمعه ‪ 9‬تا پنجشنبه‪ 15‬شهریورماه ‪1397‬خورشیدی‬

‫در «حفظ مص ّدق» در یک برآور ِد تازه‬ ‫ایران‪ ،‬بخاطر موقع ّیت استراتژیک و‬
‫از اوضاع ایران‪ ،‬ضع ‌فها و کاست ‌یهای‬ ‫ح ّساس خود در منطقه ـ از دیرباز‬
‫ـ مورد طمع و ُطعمة روسیة تزاری‬
‫شخص ّیی دکتر مص ّدق را عاملی دردکتر مح ّمد مص ّدق؛ آسیب شناسی یک شکست‬ ‫و سپس اتحاد جماهیر شوروی بود‪.‬‬
‫گسترش روزافزون نفوذ کمونیسم در‬ ‫ماجرای نفت شمال (‪ )1323‬و غائلة‬
‫آذربایجان (‪ )1324‬ایران را به یکی از‬
‫ایران دانست و تأکید کرد که مص ّدق‬ ‫اصل ‌یترین میدا ‌نهای جنگ سرد بین‬
‫شوروی و آمریکا بدل ساخته بود‪ .‬تضاد‬
‫بااینضع ‌فهاوکاست ‌یهایشخص ّیتی‬ ‫بخش (‪)6‬‬ ‫* نگاهی به کارنامة سیاسی دکتر مح ّمد مص ّدق‬ ‫ایدئولوژی ِکجهانکمونیست(شوروی)‬
‫و نیز به خاطر انزوای روزافزون سیاسی‬ ‫با جهان آزاد غرب (آمریکا) تضاد میان‬
‫این دو ُقطب را دوچندان م ‌یکرد‪ ،‬هم‬
‫باید برکنار شود و شخص دیگری‬ ‫علی میرفطروس‬ ‫* دکتر جلال متینی * ناشر‪ :‬شرکت کتاب‪ ،‬آمریکا‪1384 ،‬‬ ‫از این روست که در آغاز گفت ‌هایم‪:‬‬
‫جایگزین وی گردد‪ .‬آنچه که این سخن‬ ‫سرنوشت ایران معاصر را دو مسالة‬
‫اساسی رقم زده است‪ :‬یکی‪ :‬نفت؛ و‬
‫آیزنهاور را مو ّجه و معتبر م ‌یساخت‬ ‫دیگری‪ :‬همسایگی با اتحاد جماهیر‬

‫انشعاب گسترده در جبهة ملّی و‬ ‫شوروی سوسیالیستی‪.‬‬
‫در سا ‌لهای ‪ 30‬ـ ‪ ،32‬بحران‬
‫=در آن دوران‪ ،‬در دیده و دیدگاه سیاستمداران ایران (خصوص ًا دکتر مص ّدق) دولت آمریکا نه تنها «بهترین دوست اختلاف شدید در ص ِف یاران نزدیک‬ ‫مالی و وخامت اوضاع اقتصادی دولت‬
‫مص ّدق (یعنی‪ :‬م ّکی‪ ،‬بقائی‪ ،‬آیت الله‬ ‫مص ّدق‪ ،‬بن بست مذاکرات نفت بین‬
‫کاشانی‪ ،‬حائری زاده و دیگران ‪ )...‬بود‪.‬‬ ‫ایران» بود‪ ،‬بلکه این کشور‪« ،‬مهد آزادی» و «قبله گاه آزادیخواهان و مل ّیون ایران» به شمار م ‌یرفت!‬ ‫ایران و انگلیس‪ ،‬بروز آشفتگ ‌یهای‬
‫اجتماعی و ُگسترش فعالیت‌های‬
‫=دکتر مص ّدق در مذاکره با نمایندگان دولت آمریکا چنین وانمود م ‌یکرد که آمریکا بین دولت او و استقرار کمونیسم این اختلاف و انشعاب و انزوا باعث‬ ‫حزب توده در شهرها و روستاها‪،‬‬
‫آمریکا را نسبت به امکان قدر ‌تگیری‬
‫گردید تا در نظر دولت آمریکا‪ ،‬حزب‬ ‫حزب توده عمیقاً نگران م ‌یساخت‪ ،‬از‬
‫در ایران‪ ،‬باید یکی را انتخاب کند!‬ ‫این رو دولت آمریکا با کمکهای مالی‪،‬‬
‫توده‪ ،‬تنها میدان دا ِر عرصة سیاست‬ ‫عمرانی و بهداشتی ـ از طریق طرح‬
‫«اصل چهار»* ـ ضمن تقویت دولت‬
‫آیندة ایران به شمار آید‪ .‬در این میان‪،‬‬ ‫=آیزنهاور که با شعا ِر «عقب راندن کمونیسم» به قدرت رسیده بود‪ ،‬با سیاستی جدید‪ ،‬ضمن قطع کم ‌کهای مالی به‬ ‫مص ّدق‪ ،‬کوشید تا از تو ّجه ایران به‬
‫مرگ ناگهانی استالین و خلاء ناشی از‬ ‫شوروی یا از نفوذ آن کشور در ایران‪،‬‬
‫جلوگیری کند‪ ،‬در این راستا‪ ،‬تنها‬
‫آن (مارس ‪ )1953‬و ابهام و آشفتگی‬ ‫دولت دکتر مص ّدق‪ ،‬خواستار برکناری وی گردید‪ ،‬ا ّما اجرای طرح سرنگونی دولت مص ّدق با یک مشکل اساسی روبرو بود‪:‬‬ ‫در سال ‪ )1331( 1952‬علاوه بر‬
‫در سیاست خارجی اتحاد شوروی‪،‬‬ ‫کم ‌کهای مالی‪ ،‬بهداشتی و عمرانی‪،‬‬
‫مخالفت شاه با کودتا!‬ ‫دولت آمریکا تعداد ‪ 42‬تانک شرمن‬
‫آیزنهاور و دیگر سیاستمداران آمریکا‬ ‫به دولت مص ّدق تحویل داد و بیش از‬
‫‪ 300‬افسر ایرانی را برای دیدن آموزش‬
‫را به «ح ّل هر چه زودتر مسالة ایران»‬
‫نظامی‪ ،‬به آمریکا دعوت کرد‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ اگر هدف اساسی آمریکا و توده‪ ،‬بلکه مستقیماً با سفیرروس بود‪ ،‬که بدون دریافت کمک مالی خارجی کارشناس ارشد و مشاور نفتی دکتر ترغیب کرد‪.‬‬ ‫در این دوران‪ ،‬در دیده و دیدگاه‬
‫سیاستمداران ایران (خصوصاً دکتر‬
‫انگلیس م ‌یباید تح ّقق یابد‪ ،‬لازم است به همین دلیل در محاکمة سران حزب در سی روز آینده‪ ،‬ایران با انقلاب مواجه مص ّدق «بزرگترین مزیّت پیشنهاد این سه هفته پس از آغاز زمامداری‬ ‫مح ّمد مص ّدق) دولت آمریکا‪ ،‬نه تنها‬
‫«بهترین دوست ایران» بود‪ ،‬بلکه‬
‫تا در ایران حکومتی درستکار و کارآمد توده‪ ،‬دکتر شایگان وکالت آنها را قبول خواهد شد‪ ،‬توجه و تأ ّمل بسیار کرد‌هایم‪ .‬بود که تسلّط ایران بر ادارة صنعت نفت آیزنهاور‪ ،‬یک هیأت انگلیسی در سفر‬ ‫این کشور «مهد آزادی» و «قبله گا ِه‬
‫آزادیخواهان و مل ّیون ایران» به شمار‬
‫به واشنگتن و ملاقات و مذاکره با‬ ‫را تأمین م ‌یکرد»‪ .‬دکتر پرویز مینا نیز‬ ‫ما معتقدیم که مص ّدق اینک دست به‬ ‫کرد ‪( .»...‬م ّکی‪ ،‬ج ‪ ،1‬ص ‪ ،197‬به نقل‬ ‫ـ با برنامة اصلاحات مثبت ـ بر س ِر کار‬
‫جان فوستر دالس (‪John Foster‬‬ ‫ضمن اینکه ر ّد این پیشنهاد از طرف‬ ‫بزرگترین قمار خویش زده است که‬ ‫از‪ :‬متینی‪ ،‬ص ‪.)364‬‬ ‫آید تا از جذبة حزب توده بکاهد»‪.‬‬ ‫م ‌یرفت‪.‬‬
‫‪ )Dulles‬وزیر امور خارجة جدید‬ ‫دکتر مص ّدق را «بزرگترین خطای‬ ‫یا برندة همه چیز یا بازندة همه چیز‬ ‫با چنین جایگاهی‪ ،‬در اختلافات‬
‫آمریکا‪ ،‬و برادرش‪ ،‬آلن دالس (‪Allen‬‬ ‫مص ّدق» م ‌یداند‪ ،‬تأکید م ‌یکند‪« :‬اگر‬ ‫م ‌یگردد‪ .‬مص ّدق م ‌یگوید این امید را‬ ‫درموردتهدیدهاوتلقی ‌نهایشخ ِص‬ ‫کودتای کمونیس ‌تها در چکسلواکی‬ ‫نفتی بین ایران و انگلیس و تهدیدات‬
‫‪ ) Dulles‬رئیس جدید سازمان سیا‪،‬‬ ‫واقعاً آن پیشنهاد پذیرفته می‌شد‪،‬‬ ‫دارد که اگر بتواند از آمریکا کمک مالی‬ ‫دکتر مص ّدق دربارة خطر کمونیسم‪،‬‬ ‫( فوریه ‪ )1948‬و سپس جنگ ُکره‬ ‫دولت انگلیس برای حمله به ایران و‬
‫(‪ )1950‬این نگرانی را در میان‬ ‫یا در پاسخ به اولین پیشنهاد انگلیس‬
‫یادآور م ‌یشویم‪:‬‬ ‫در تدارک کودتا برای سرنگونی دولت‬
‫مص ّدق‪ ،‬دولت آمریکا نه تنها مخالف‬
‫سیاستمداران آمریکاتقویت کرد که دکتر مص ّدق در دیدار از آمریکا و دریافت کند‪ ،‬تبدیل به یک قهرمان م ّلی رسیدنبههدفنهائیم ّلیشدنصنعت دولت آمریکا را به خطر ادامة حکومت‬ ‫اقدامات تجاوزکارانة انگلیس علیه ایران‬
‫و نیز مخالف طرح کودتا علیه دکتر‬
‫دولتمسکونهتنهاازطریقجنگ‪،‬بلکه گفتگو با ترومن (رئیس جمهور) و ـ ح ّتی بزرگتر ـ شود و یک بار دیگر بر نفت‪ ،‬بیست سال زودتر در ایران عملی دکتر مص ّدق و سلطة حزب توده‬ ‫مص ّدق بود‪ ،‬بلکه عموم سیاستمداران‬
‫این کشور با کم ‌کهای مالی‪ ،‬نظامی‬
‫بر ایران‪ ،‬متقاعد ساخت (‪ 10‬ژوئن‬ ‫از طریق بسترساز ‌یهای محلّی‪ ،‬ایجاد اچسن (وزیر امورخارجة آمریکا) در انگلیس پیروز گردد ‪ ...‬اگر هیچ کمک م ‌یشد»‪.‬‬ ‫و عمرانی به تقویت و تحکیم دولت‬
‫مص ّدق مص ّمم بودند‪ ،‬زیرا که در‬
‫جمع ّی ‌تها‪ ،‬احزاب و سازما ‌نهای داخلی ‪ 23‬اکتبر ‪ 1951‬ضمن اشاره به اوضاع خارجی دریافت نشود‪ ،‬وی ممکن است دکتر محمد علی مو ّحد نیز تأکید ‪ 20/1953‬خرداد ماه ‪)1332‬‬ ‫این دوران‪ ،‬حمایت از ناسیونالیسم و‬
‫دول ‌تهایملّیازهد ‌فهایاستراتژیک‬
‫ونفوذدردول ‌تها‪،‬م ‌یتواندبهتوسعةنفوذ بسیار ب ِد اقتصادی ایران‪ ،‬تأکید کرد که در لحظات آخر توسط یک مجلس‪ ،‬م ‌یکند‪...«:‬موضعمنفیمص ّدقدربرابر در اوایل خرداد‪ ،1332‬دکتر مص ّدق‬ ‫آمریکا در مقابله با نفوذ کمونیسم بود‪.‬‬
‫بنابراین‪ ،‬در اختلاف ایران و‬
‫خود و سرانجام به تسلّط بر کشورهای نیروی مسلّح و پلیس ایران مدت ‪ 2‬مرعوب و یا بر اثر نوعی کودتا ساقط این پیشنهاد‪ ،‬اشتباه بود ‪ ...‬آنچه مص ّدق در نامة محرمان ‌های به آیزنهاور‪ ،‬ضمن‬ ‫انگلیس و خصوص ٌاً پس از قطع رابطة‬
‫دیپلماتیک بین دو کشور‪ ،‬آمریکا‬
‫نفت خیز خاورمیانه ـ ادامه دهد‪ .‬ماه است که هیچگونه حقوقی دریافت گردد‪ ،‬و یا ممکن است ایران به سوی م ‌یخواست نه تنها به بهای فروپاشی تقاضای کمک‌های مالی فوری‪ ،‬به‬ ‫در نقش یک «میانجی» کوشید تا‬
‫سازمان ‪ C.I.A‬که در سال ‪ 1947‬نکرد‌هاند و خو ِد این امر‪ ،‬به تنهائی خطر هرج و مرج و بی نظمی بَ َرود و امکان دارد جبهة جهان غرب در برابر کمونیسم احتمال سلطة کمونیس ‌تها ـ در‬ ‫جای خالی انگلیس را در مقابله با‬
‫تشکیل شده بود‪ ،‬در سال ‪ 1950‬مه ّمی به شمار م ‌یرود‪ .‬او تأکید کرد که که این ب ‌ینظمی به پیدایش رژی ‌مهای تمام م ‌یشد‪ ،‬بلکه ساختار امتیازات را صورتعدمکمکمالیآمریکا ـ اشاره‬ ‫«وحشت سرخ» پُر نماید‪ .‬دولتمردان‬
‫آمریکا در آن دوران ـ برخلاف دولت‬
‫هنوز کارائی و تجربة کافی در عملیات بودجة دولت‪ ،‬با کسری حدود چهارصد مختلفیکهبهاحتمالقویتحتکنترل در سراسر جهان‪ ،‬متزلزل م ‌یساخت ‪ »...‬نمود‪.‬آیزنهاوربهایننامةمص ّدقپاسخی‬ ‫انگلیس ـ معتقد بودند که‪ :‬بی تو ّجهی‬
‫به گرایش‌ها و آرمان‌های م ّلی در‬
‫نداد و پس از یک ماه تأخیر‪ ،‬درخواست‬ ‫خرابکارانه و تبلیغات ضدکمونیستی میلیون تومان روبرو است و فقر و آشوب اتحاد شوروی باشند‪ ،‬بیانجامد‪ .‬مص ّدق (متینی‪ ،‬صص ‪ 341‬ـ ‪.)342‬‬ ‫منطقة خاورمیانه‪ ،‬باعث رانده شدن‬
‫مردمان این منطقه‪ ،‬به سوی اردوگاه‬
‫نداشت‪ ،‬ا ّما جنگ ُکره و تح ّولات جاری درسراسرکشور‪،‬گستردهاست‪.‬معلّمین مشغول پروراندن این فکر در سر است متأسفانه دکتر مص ّدق در آخرین کمک مص ّدق را صریحاً رد کرد‪.‬‬ ‫شورویم ‌یشود‪.‬آنهااعتقادداشتندکه‬
‫ناسیونالیسم در کشورهای خاورمیانه‪،‬‬
‫در ایران و هشدار روزافزون مأموران مدارس‪،‬حقوقماهیانهایبهمبلغیکصد تا در صورت عدم کمک مالی آمریکا یا لحظات و ـ باز ـ در بیم از«وجاهت دولت آمریکا که در زمان ترومن‬ ‫برج و باروی مستحکمی در مقابله با‬
‫آمریکائیدربارة«خطراستیلایوحشت تومان ـ که معادل ‪ 25‬دلار است ـ عدم توافق با انگلیس‪ ،‬رو ‌سها را برای ملّی» و ترس از اتهام «سازش» و (‪ )Truman‬با نخستین طرح کودتای‬
‫سرخ بر ایران» باعث گردید تا تروم ِن دریافت م ‌یکنند‪ ،‬این مبلغ به دشواری کمک به ایران ترغیب نماید ‪ ...‬مص ّدق «خیانت»‪ ،‬بر اثر تلقین دو تن از مشاوران انگلیس ‌یها مخالفت کرده بود‪ ،‬دومین‬ ‫کمونیسم شوروی م ‌یباشد‪.‬‬
‫هندرسون‪ ،‬سفیر امریکا‪ ،‬در‬
‫دموکرات در سال ‪ 1952‬در یک هزینة پرداخت اجارة یک اطاق را در تشخیص م ‌یدهد که رو ‌سها ـ بدون خود (دکتر علی شایگان و مهندس پیشنهاد کودتا را پس از ناامید شدن‬ ‫گزارشی به وزارت امور خارجة آمریکا‪،‬‬
‫ضمن ارائة ارزیابی مشترک خود و‬
‫تجدید نظر آشکار‪« ،‬اقدام به جنگ به ماه کفایت م ‌یکند‪ ،‬در نتیجه‪ :‬بسیاری هزینه و صرف هیچ منابعی ـ فرصت حسیبی) با ر ّد ِ آخرین پیشنهاد آمریکا قطعی از دولت مص ّدق پذیرفت و‬ ‫همتای انگلیسی خویش‪ ،‬دربارة اوضاع‬

‫سرانجام در اواسط ژوئیه ‪/ 1953‬‬ ‫ایران تأکید م ‌یکند‪:‬‬
‫‪6‬نوامبر‪15[1951‬آبان‪9]1330‬بعد‬
‫اواخر تیرماه ‪ 1332‬ـ به جای‬ ‫از ظهر‪ ،‬تلگراف‪ 11/888.2553:‬ـ‪651‬‬
‫‪ 1‬ـ فرض ما بر این است که هدف‬
‫طرح انگلیسی‌ها ـ طرح عمل ّیات‬ ‫مشترک‪ ،‬فوری و تعیین کنندة آمریکا‬
‫‪ TPAJAX‬را تصویب کرد و کرمیت‬ ‫و انگلیس در ایران‪ ،‬جلوگیری از افتادن‬
‫روزولت (‪ )Kermit Roosevelt‬را‬ ‫این کشور در چنگال کمونیسم است‪.‬‬
‫به فرماندهی عملیات برگزید‪.‬‬ ‫‪ ...‬پیگیری این هدف باید پای همة‬
‫کوش ‌شهای دولتین آمریکا و انگلیس‬
‫با اینحال‪ ،‬به روایت گازیوروسکی‬ ‫در ایران به شمار آید‪ .‬اگر تص ّور شود‬
‫که به خطر افتادن منافع تجاری ما ـ‬
‫(مص ّدق و کودتا‪ ،‬صص ‪ 251‬و ‪)253‬‬ ‫مانند به خطر افتادن منافع حاصل از‬
‫نفت ایران یا اجرای شیوة ‪ 50‬ـ ‪50‬‬
‫هم هندرسون (سفیر آمریکا در ایران)‪،‬‬ ‫درتقسیم سود حاصله از فروش نفت‬
‫هم ماتیسون (‪ )Mattison‬معاون‬ ‫ـ ممکن است تح ّقق یافتن این هدف‬
‫هندرسون در ایران‪ ،‬هم راجر گویران‬ ‫اساسیآمریکاوانگلیسرادردرازم ّدت‬
‫(‪ ROGER GOIRAN‬رئیس‬ ‫به مخاطره اندازد‪ ،‬اینگونه منافع‬
‫پایگاه سازمان سیا در ایران)‪ ،‬و چند تن‬ ‫تجاری احتمالاً در درجة د ّوم اهم ّیت‬
‫قرار دارند‪.‬باید به خاطر آورد که عامل‬
‫دیگرازمتخ ّصصانامورایراندرسازمان‬ ‫نوینی در صحنة خاورمیانه وارد شده‬
‫است‪ .‬تبلیغات شوروی و سازما ‌نهای‬
‫سیا با کودتا علیه مص ّدق مخالف بودند‪.‬‬ ‫کمونیستی تلاش م ‌یکنند تا رهبری‬
‫تصویب شتابزدة طرح ‪T.P.AJAX‬‬
‫شاید بی رابطه با تظاهرات عظیم و‬ ‫نهض ‌تهای م ّلی را به چنگ آورند‪.‬‬
‫هندرسون سفیر وقت آمریکا در تهران در خانه مصدق‬ ‫مک گی (معاون وزیرامور خارجة آمریکا) و دکتر محمد مصدق‬

‫قدرت نمائ ‌یهای توانمند حزب توده‬

‫خاطر ایران» را در سرلوحة سیاس ‌تهای ازمع ّلمین‪،‬هوادارومتمایلبهکمونیسم و شانس خوبی برای تسلّط بر ایران و انگلیس‪ ،‬آخرین تلا ‌شها و امیدها را در نبود زیرا که در یک ماه بعد‪ ،‬تظاهرات‬

‫شده اند‪ ،‬و این افکار را در سراسر مدارس را دارند‪ ،‬با این حال‪ ،‬اگر مص ّدق امی ِد رسیدنبهیکتوافق«ممکن»بربادداد‪ .‬حزب توده در سالگرد قیام ‪ 30‬تیر‪،‬‬ ‫منطق ‌های خود قرار دهد‪.‬‬

‫بی‌تردید‪ ،‬تبلیغات و برآوردهای کشور ترویج م ‌یدهند‪( .‬نقل از‪ :‬صورت دریافت فوری کم ‌کهای مالی آمریکا را *** عظمت و توانمندی این حزب را بر‬

‫مأموران و سیاستمداران آمریکائی جلسة مذاکرات‪ ،‬در کاخ سفید‪ ،‬سند از دست بدهد‪ ،‬صرف نظر از عواقب نهائی اخراج متخص ّصان انگلیسی از ایران جبهة ملّی را آشکار ساخت‪ .‬سفارت‬

‫آن‪ ،‬احتمالاً در انجام معامله با رو ‌سها ـ (‪ ،)1951‬بستن سفارت انگلیس در آمریکا در تهران در گزارشات متع ّددی‪،‬‬ ‫دربارة سلطة «وحشت سرخ بر ایران» شمارة ‪ 10/888.2553‬ـ ‪)2351‬‬

‫و ک ّم و کیف قدرت و نفوذ حزب توده‪ ،‬مص ّدق در مذاکرات متع ّدد با که بتوانند دولت وی را برای مدتی س ِر تهران و قطع روابط دیپلماتیک با دولت نگرانی عمیق خود را از قدرت و توان‬

‫خالی از اغراق نبود‪ ،‬ا ّما‪ ،‬هم تهدیدها هندرسون(سفیر آمریکا در ایران) پا نگهدارند ـ تردیدی نخواهد کرد ‪ ...‬انگلیس (اکتبر ‪ )1952‬و ر ّد آخرین حزب توده ابراز کرد‪ .‬خلیل ملکی‬

‫و تلقی ‌نهای شخ ِص دکتر مص ّدق (در نیز چنین وانمود می‌کرد که دولت ‪ 3‬ـ ما باور داریم که مص ّدق با روحیة پیشنهاد نفتی از طرف دکتر مص ّدق‪( ،‬یا ِر وفادار مص ّدق) نیز در ناباوری و‬

‫مذاکره با مقامات دولت آمریکا) و هم آمریکا بین دولت او (مص ّدق) و استقرار کنونی اش‪ ،‬هرج و مرج و انقلاب را به نه تنها هرگونه تلاش و امید به حل ناتوانی از این تظاهرات عظیم به دکتر‬

‫تظاهرات و اقدامات رادیکال حزب توده کمونیسم در ایران‪ ،‬باید یکی را انتخاب راحتی بر آنچه که وی به مفهوم «تسلیم اختلاف بین ایران و انگلیس را برباد سنجابی گفت‪:‬‬

‫ـ بعنوان بزر ‌گترین و برجست ‌هترین کند‪ ،‬مثل ًا در تاریخ ‪ 13‬ژانویة ‪ 1952‬به انگلیس» تل ّقی می‌کند‪ ،‬ترجیح داد‪ ،‬بلکه آمریکا را نسبت به دولت دکتر ـ « ‪ ...‬آقا! دیگر چه برای ما باقی‬

‫سازمان کمونیستی در خاورمیانه ـ بر (‪ 23‬دی ماه ‪ )1331‬دکتر مصدق‪ ،‬م ‌یدهد‪ .‬خواست ‌ههای او در طول زمان مص ّدق‪ ،‬عمیقاً بدبین و ناامید ساخت مانده؟ تود‌ها ‌یها امروز آبروی ما را‬

‫نگرانی تس ّلط احتمالی حزب توده دامن ضمن دیدار با هندرسون‪ ،‬درخواست به سرعت ازح ّد خود فراتر رفته است و بطوریکه مک گی (معاون وزیرامور برد‌هاند‪ .‬این آقای مص ّدق م ‌یخواهد با‬

‫ما چه کار کند؟» (مو ّحد‪ ،‬ج ‪ ،2‬صص‬ ‫م ‌یزد‪ .‬دراین باره کافی است بدانیم که کمک مالی فوری آمریکا برای ترمیم بهنظرنم ‌یرسدکهاوعقبنشینینماید‪ ،‬خارجة آمریکا) گفت‪:‬‬

‫از ‪ 17‬اعتصاب و تظاهرات کارگری و کسر بودجة جاری دولت ـ به میزان بلکه درست برعکس ما عقیده داریم که ـ «ایران‪ ،‬دارای جامعه ای بیمار و ‪ 757‬ـ ‪.)759‬‬

‫بطوری که گفته‌ایم در طرح‬ ‫دارای یک رهبر سیاس ِی بیمارتر است»‪.‬‬ ‫ویبیشترازپیشبهاقداماتضدانگلیسی‬ ‫تقریبی ماهی ده میلیون دلار ـ را به‬ ‫شهری در سال ‪ )1331( 1952‬حدود‬
‫‪ TPAJAX‬پیشوند «‪ »TP‬اشارة‬ ‫با ر ّد ِ آخرین پیشنهاد آمریکا و‬ ‫و ضد بیگانه به منظور برانگیختن‬ ‫سفیر آمریکا تسلیم کرد‪ .‬مص ّدق در این‬ ‫‪ 14‬اعتصاب و تظاهرات‪ ،‬تحت رهبری و‬
‫اختصاری به حزب توده (‪Tudeh‬‬ ‫انگلیس توسط دکتر مص ّدق و اوضاع‬ ‫احساساتومنحرفساختنتو ّجةمردم‬ ‫دیدار با لحنی تهدیدآمیز گفت‪« :‬بدون‬ ‫هدایت حزب توده بود‪ **.‬از این گذشته‪،‬‬
‫‪ )Party‬بود و ‪ AJAX‬نیز نام رایج‬ ‫شکنندة اقتصادی و آشفتگی‌های‬ ‫از نقاط ضعف دولت خود‪ ،‬روی م ‌یآ َو َرد‪.‬‬ ‫این کمک مالی‪ ،‬به فاصلة سی روز‪ ،‬ایران‬ ‫حضور افراد رادیکالی مانند دکتر علی‬

‫شایگان‪ ،‬مهندس زیرک زاده‪ ،‬مهندس سقوط خواهد کرد و چه بسا حزب توده ‪ 4‬ـ ما تردید داریم که وزارت امور سیاسی ـ اجتماعی در ایران و پیروزی یک مادة پاک کننده خانگی‪ .‬بنابراین‬

‫احمد رضوی و حسین فاطمی در کابینة قدرت را به دست گیرد»‪ .‬مص ّدق افزود‪ :‬خارجه [آمریکا] در فاصلة ‪ 5‬رو ِز اعلام جمهوریخواهان در آمریکا (نوامبر هدف اساسی طرح‪« ،‬پاکسازی ایران از‬
‫دکتر مص ّدق باعث تشدید نگران ‌یهای هرگاه از دریافت کمک آمریکا ـ فوراً ـ شده توسط مص ّدق بتواند پاسخی کامل ‪ ،)1952‬آیزنهاور (‪ Eisenhower‬که حزب توده» بود‪ .‬با اینهمه اجرای طرح‬
‫دولت آمریکا بود چرا که مثل ًا دکتر علی اطمینان نیابد‪ ،‬پس از ‪ 5‬روز‪ ،‬وی ناچار و اساسی تهیه کند‪ ...‬اگر مص ّدق هیچ «عقب راندن کمونیسم» را یکی از آمریکا و انگلیس با یک مشکل اساسی‬

‫پاسخی در فاصلة ‪ 5‬روزه‪ ،‬دریافت ندارد‪ ،‬شعارهای اصلی انتخاباتی خود قرار داده روبرو بود‪ :‬مخالفت شاه با کودتا!‬ ‫شایگان از یک سابقة «تود‌های» و پیوند به شوروی متو ّسل خواهد شد‪.‬‬

‫«ادامه دارد»‬ ‫با محافل شوروی برخوردار بود‪ ،‬بطوری هندرسون در برابر این «اولتیماتوم» مانم ‌یتوانیمایناحتمالراکهویدست بود) علیرغم خوش بین ‌یهای ا ّولی ‌هاش‬
‫که حسین م ّکی می‌نویسد‪« :‬بیشتر دکتر مص ّدق‪ ،‬در گزارش مف ّصل خود به به یک اقدام نسنجیدة غیرقابل برگشت‬

‫* اصل چهار ترومن؛ طرحی برای کم ‌کها و و کارهای عمرانی‪ ،‬کشاورزی‪،‬‬ ‫بزند‪ ،‬ندیده بگیریم ‪...‬‬ ‫بدبخت ‌یها را دکتر شایگان و فاطمی وزارت امورخارجة آمریکا نوشت‪:‬‬

‫برای مص ّدق ایجاد کردند ‪ ....‬شایگان تهران‪ 15 ،‬ژانویة ‪ 6 ،1952‬بعد از در ا ّول اسفندماه ‪ ،1331‬آخرین جنگلبانی و بهداشتی در کشورهای عقب مانده بود‪ .‬این طرح‪ ،‬خدمات شایانی‬
‫زمانی که در شیراز مح ّصل بود‪ ،‬مقالاتی ظهر‪ :‬تلگراف ‪ 1/888.10‬ـ ‪ ،1552‬پیشنهاد آمریکا و انگلیس (که خود آنرا در ایران انجام داد و خصوصاً در ریشه کنی مالاریا در ایران نقشی اساسی داشت‪.‬‬
‫«عادلانه ترین پیشنهاد ‪ ...‬که هیچگونه ** برای آگاهی از قدرت واقعی حزب توده در این دوران نگاه کنید به‬ ‫برای روزنامة «طوفا ِن» ف ّرخی یزدی شمارة پیام‪2640 :‬‬

‫تغییری در مفاد آن داده نخواهد شد» مقالات فخرالدین عظیمی و مازیار بهروز در‪ :‬مص ّدق و کودتا‪ ،‬صص ‪ 89‬ـ ‪93‬‬ ‫م ‌ینوشت و با سفارت شوروی هم ارتباط بکلّی س ّری‪ ،‬فوری‬

‫داشت‪ .‬این مطلب را دکتر انور خامه ای ‪ 1‬ـ مانسبتبهمسالهواوضاعکنونی توصیف کرده بودند) امید فراوانی و ‪ 121‬ـ ‪.143‬‬
‫در کتاب «از انشعاب تا کودتا» نوشته ایران ـ که سریعاً در حال فروپاشی برای خاتمة اختلافات ایران و انگلیس ‪ 10‬ـ برای آگاهی از آخرین پیشنهاد آمریکا و انگلیس نگاه کنید به‪ :‬فؤاد‬
‫است‪ .‬این ارتباط نه به وسیلة حزب است ـ به ویژه دربارة سخنان مص ّدق برانگیخت (‪ .)10‬به نظر فؤاد روحانی‪ ،‬روحانی‪ ،‬تاریخ ملّی شدن صنعت نفت ایران‪ ،‬صص ‪ 332‬ـ ‪.338‬‬