Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و سوم ـ شماره ۱۸۱ (دوره جديد

P. 12

‫خود بر جای گذاشت که بنا بر شرایط‬ ‫داریوشهمایونروزنام ‌هنگاریبرجسته‪،‬‬ ‫صفحه ‪ - Page 12 - 12‬شماره ‪1647‬‬
‫موجود در خاورمیانه‪ ،‬بسیاری از آنها‬ ‫نظری ‌هپردازی جستجوگر و نوجو‪ ،‬و‬ ‫جمعه ‪ 13‬تا پنجشنبه‪ 19‬مهرماه ‪1397‬خورشیدی‬
‫همچنان معتبرند و گویی همین امروز‬ ‫سیاستمداری مل ‌یگرا و میه ‌ندوست‬
‫نگاشته شده‌اند‪ .‬مقالات قدیم ‌یوی‬ ‫بود که بر نقش موثر ایران در مناسبات‬ ‫دو قرن فراز و نشیب مطبوعات در ایران (‪)89‬‬
‫در دهه‌های سی تا پنجاه خورشیدی‬
‫همچنین بازتاب مستند موقعیت‬ ‫منطق ‌های و جهانی آگاهی داشت‪.‬‬ ‫( کیهان لندن شماره ‪) 1270‬‬
‫سیاسی و اجتماعی ایران هستند‪.‬‬ ‫وی سال‌های طولانی در روزنام ‌ههای‬
‫داریوش همایون‬ ‫از همین رو ما به بازنشر گلچینی از‬ ‫معتبر ایران قلم زد و از بنیانگذاران‬ ‫احمد احـرار‬ ‫«‪ ...‬من با نظر برخی از ناظران‬ ‫هـر روز کـه بـر عمـر دولـت‬
‫آثار داریوش همایون می‌پردازیم که‬ ‫اصلی روزنامه‌ی «آیندگان» بود‬ ‫سیاسی موافق نیستم که عقیده‬ ‫مشـیرالدوله می‌گذشـت اختالف‬
‫(‪۵‬مهر‪،۱۳۰۷‬تهران‪۸-‬بهمن‪،۱۳۸۹‬ژنو)‬ ‫در سال‌های تبعید پس از انقلاب ‪۵۷‬‬ ‫که صفح ‌ه‌ای نوین در تاریخچه‌ی‬ ‫فعلـی و روی کار آوردن حکومتـی از‬ ‫دارند دولت مشیرالدوله هدفی جز‬ ‫نظـر بر سـر حمایت یا عـدم حمایت‬
‫با کیهان لندن نیز همکاری نزدیک‬ ‫روزنامه‌نگاری ایران گشود‪.‬همایون‬ ‫آن نـوع کـه وصفـش گذشـت‪ ،‬بایـد‬ ‫این ندارد که تا حد امکان ما را بدوشد‬ ‫از آن بیـن نورمـن و کـرزن افزایـش‬
‫داشت‪ .‬مقالاتی که در این ستون‬ ‫مهارت روزنامه‌نگاری و تسلط خود‬ ‫تصمیـم قطعـی خـود را بگیریـم که‬ ‫و سپس رهایمان کند‪ .‬با دیگران نیز‬ ‫می‌یافـت‪ .‬وزیـر مختـار انگلیـس‬
‫م ‌یخوانید‪ ،‬از آرشیو کیهان لندن‬ ‫بر زبان فارسی را با ایده‌های سیاسی‬ ‫آیـا تشـ ّبث به ایـن اقـدام (روی کار‬ ‫همعقیده نیستم که م ‌یگویند کابینۀ‬ ‫در تهـران معتقـد بـه ابقـای دولـت‬
‫خویش در هم آمیخت و از دهه‌ی ‪۳۰‬‬ ‫آوردن وزرای مرتجـع آنگلوفیـل)‬ ‫مشیرالدوله ن ّیتش خوب است ولی‬ ‫مشـیرالدوله و حمایـت از آن بـود‪،‬‬
‫انتخاب شده‌اند‪.‬‬ ‫خورشیدی به این سو‪ ،‬نوشت ‌ههایی از‬ ‫بـه هزین ‌ههـای هنگفتـی کـه بـرای‬ ‫اراده و شهامت لازم را که بر اساس‬ ‫در حالـی کـه وزیـر امـور خارجـه از‬
‫حفـظ آنهـا در مقـام قـدرت لازم‬ ‫شـخص رئی ‌سالـوزرا و نیـز اعضـای‬
‫رفتن به ژرفای جنبش مشروطه‬ ‫اسـت مـ ‌یارزد یـا نـه‪ .‬و آیـا بـا در‬ ‫معتقداتش کار کند‪ ،‬ندارد‪.‬‬ ‫کابینـۀ وی بیـزاری نشـان مـ ‌یداد‪.‬‬
‫نظـر گرفتـن وضـع افـکار عمومـی‬ ‫بـا وصـف پـار‌های اشـتباهات کـه‬ ‫لـرد کـرزن خواسـتار آن بـود که‬
‫کیهان لندن شماره ‪ 18 - 1168‬مرداد ماه ‪1386‬‬ ‫در انگلسـتان که مخالـف دخالتهای‬ ‫همیـن دولـت تاکنون مرتکب شـده‬ ‫قـرارداد ‪ 1919‬ب ‌هموقع اجـرا گذارده‬
‫نظامـی در زمـان صلـح اسـت جـداً‬ ‫اسـت‪ ،‬منجملـه اعتنای بیـش از حد‬ ‫شـود‪ .‬اسـتدلال مشـیرالدوله را کـه‬
‫شکل ديگر حکومت يعنی جمهوری‬ ‫می‌کند نمی‌توان به سبب يکی از‬ ‫اينکه در صد و يکمين سالروز انقلاب‬ ‫آمـادۀ چنین اقدامی هسـتیم؟ و اگر‬ ‫بـه افـکار عمومـی در کشـوری بـا‬ ‫م ‌یگفـت قـرارداد تـا زمانـی کـه از‬
‫بستگی به نظام و فرهنگ سياسی‬ ‫انحرافات آن رد کرد‪ .‬انقلاب مشروطه‬ ‫مشروطه هنوز می‌توان‪ ،‬و می‌بايد‪،‬‬ ‫نیسـتیم‪ ،‬در آن صـورت بهتـر اسـت‬ ‫مردم بیسـواد‪ ،‬سیاسـت داخل ‌یشان‬ ‫تصویب مجلس نگذشـته باشـد قوت‬
‫دارد‪ ،‬از ديرپاترين و زيان آورترين‬ ‫سوي ‌ههائی فراوانتر و تاريخی درازتر از‬ ‫در باره سوء تفاه ‌مهای پيرامون آن‬ ‫مزاحـم حکومـت فعلـی نباشـیم و‬ ‫تـا این لحظه متیـن و معقول بوده و‬ ‫قانونـی نخواهـد داشـت بهان ‌هجویـی‬
‫و پردامن ‌هترين بدفهم ‌یها بوده است‪.‬‬ ‫آن دارد‪« .‬مشروط خواهان» را نيز‬ ‫انقلاب نوشت نم ‌یبايد کسی را به‬ ‫بگذاریـم نخسـ ‌توزیری در رأس کار‬ ‫در مجمـوع با رضایت و حسـن قبول‬ ‫م ‌یدانسـت و معتقـد بـود قـرارداد از‬
‫هواداران پادشاهی از هشت ده ‌های‬ ‫م ‌یبايد گذاشت که با گذشت زمان‬ ‫شگفتی اندازد‪ .‬تاريخ نيز مانند عدالت‬ ‫باشـد کـه لااقل برای حل مشـکلات‬ ‫ملـت روبـرو شـده اسـت‪ .‬در حـال‬ ‫همـان روز کـه بیـن دولتیـن ایـران‬
‫پيش با اين رويکرد‪ ،‬خود را نه‬ ‫به ناچار از نزديکتر به موضوع بنگرند‬ ‫است‪ ،‬تأخير به سود آن کار نم ‌یکند‪.‬‬ ‫و مسـائل کنونـی ایـران احتیـاج‬ ‫حاضـر‪ ،‬باوجـود اشـکالات مهمی که‬ ‫و انگلسـتان ب ‌هامضا رسـید رسـمیت‬
‫تنها از يک برنامه عملی فراگير‪،‬‬ ‫و از مشروط به مشروطه برسند‪ .‬در‬ ‫بررسی عمقی آن انقلاب در هنگامش‬ ‫بـه کشـتن هموطنانـش به‌دسـت‬ ‫بـا آن مواجهند صمیمانـه و صادقانه‬ ‫یافتـه اسـت‪ .‬در تلگرافـی ب ‌هتاریـخ‬
‫بلکه از يک سلاح سياسی کارساز‬ ‫جنبش مشروطه نيز نخست عدالتخانه‬ ‫انجام نگرفت‪ .‬سران انقلاب بيش‬ ‫نیروهـای خارجـی نـدارد‪ .‬حمایـت‬ ‫می‌کوشـند قـوای دفاعـی کشـور‬ ‫‪ 19‬ژوئیـه ‪ 1920‬کـرزن بـه نورمـن‬
‫در رقابتشان با گراي ‌شهای سياسی‬ ‫م ‌یخواستند و اين انديشه چيره بود‬ ‫از آن درگير پيکار انقلابی و روزگار‬ ‫از یـک حکومـت محافظـ ‌هکار نـوع‬ ‫را بـرای دفـع حملـۀ بالشـوی ‌کها و‬ ‫خاطرنشان م ‌یسازد «قرارداد ‪1919‬‬
‫ديگر بی بهره ساختند‪ .‬مشروطه در‬ ‫که چگونه می‌توان يک پادشاهی‬ ‫نابسامان خود بودند و سرعت تحولات‬ ‫قدیـم ضمنـاً متض ّمن خطـر دیگری‬ ‫سـرکوب یاغیان محلی سـر و سامان‬ ‫بـا رعایـت کلیه مقررات و تشـریفات‬
‫گستره نظری خود می‌توانست به‬ ‫استبدادی را که ايران را بازيچه‬ ‫در کشوری که نيمه جان و عملا پاره‬ ‫هـم هسـت بدیـن معنی کـه اعتماد‬ ‫بخشـند‪ .‬امتیـاز کار کردن بـا دولت‬ ‫بین‌المللـی توسـط نخسـت‌وزیری‬
‫هد ‌فهای بلند آنان خدمت کند و‬ ‫اروپائيان کرده بود محدود (مشروط)‬ ‫پاره از جنگ جهانی اول بدرآمد اجازه‬ ‫عناصـر روشـنفکر و مترقـی ایـران‬ ‫فعلـی ایـن اسـت کـه اغلـب اعضای‬ ‫مسـؤول (وثو ‌قالدوله) کـه ب ‌هموجب‬
‫آنهمه ب ‌یاعتنائی و نگرش تشريفاتی‪،‬‬ ‫کرد‪ .‬اما پادشاهی استبدادی چرا‬ ‫رفتن به ژرف‌اها نم ‌یداد‪ .‬پس از آن نيز‬ ‫را کـه ک ‌مکـم دارنـد بـه سـوی مـا‬ ‫کابینه ب ‌هطور نسـبی‪ ،‬و سران کابینه‬ ‫فرمـان رسـمی شـاه بـه این سـمت‬
‫به مشروعيت خودشان نيز آسيب زد‪.‬‬ ‫سرنوشت ايران را در جي ‌بهای خود‬ ‫هر کس تصور سطحی خود را از آن‬ ‫کشـیده م ‌یشـوند از بیـن م ‌یبـرد‬ ‫ب ‌هطـور مطلـق از آلودگ ‌یهـای مالی‬ ‫منصـوب شـده بـود‪ ،‬نیـز ب ‌هوسـیلۀ‬
‫جمهوريخواهان از آن سو به افراطی‬ ‫داشت و اروپائيان چرا ايران را بازيچه‬ ‫انقلاب نگهداشت‪ .‬تنها از چهار ده ‌های‬ ‫و اعـادۀ ایـن اعتمـاد از دسـ ‌ترفته‬ ‫(ارتشـاء‪ ،‬اخاذی‪ ،‬دزدی و غیره) مب ّرا‬ ‫نماینـدۀ تا ‌مالاختیـار بریتانیا (سـلف‬
‫ديگر افتادند و چون پادشاهی م ‌یتواند‬ ‫خود کرده بودند؟ انديشه آزادی و‬ ‫پيش بود که نخستين بار در آن راستا‬ ‫هسـتند و ب ‌ههمیـن دلیـل منتهـای‬ ‫شـما سرپرسـی کاکس) امضا شـده‬
‫مشروطه هم باشد در ب ‌یاعتنائی تا‬ ‫ترقی از آنجا به ذهن‌ها راه يافت‪.‬‬ ‫کوش ‌شهائی شد ولی ايران سا ‌لهای‬ ‫ب ‌هآسـانی می ّسـر نخواهـد بـود‪»...‬‬ ‫کوشـش خـود را بـ ‌هکار م ‌یبرنـد تـا‬ ‫اسـت و در تمـام مدتـی کـه مـن در‬
‫مخالفت نيز رفتند و خود به خود‬ ‫جامعه ايرانی قانون می‌خواست و‬ ‫ميان دو انقلاب جای بررس ‌یهای ژرف‬ ‫نورمـن‪ ،‬سـپس دربـارۀ قـرارداد‬ ‫زیـر دسـتان خـود را نیـز از دزدی و‬

‫مشروطه طلبان تبریز( در عکس ستارخان و باقر خان نیز دیده م ‌یشون)‬ ‫مشیرالدوله‬ ‫لرد کرزن‬

‫خويشتن را در طرف بازنده گذاشتند‪.‬‬ ‫نهاد‌های قانونی می‌خواست ولی‬ ‫در هيچ زمين ‌های نبود‪ .‬سياست ــ که‬ ‫چنیـن نظـر می‌دهـد‪« :‬دو شـق‪،‬‬ ‫اخـاذی بازدارند‪.‬‬ ‫لنـدن بـه وزیـر امـور خارجه سـابق‬
‫***‬ ‫بی آموزش امروزی‪ ،‬آزاد شدن از‬ ‫پردامنه تر از حکومت است ــ در همه‬ ‫یـا بهتـر بگویـم دو راه حـل‪ ،‬وجـود‬ ‫بهتریـن و درسـتکارترین افـراد‬ ‫ایـران فشـار مـ ‌یآوردم کـه اقدامات‬
‫خرافات‪ ،‬از تسلط آخوند بر زندگی‬ ‫جا به زيان حقيقت کار م ‌یکرد‪ .‬هيچ‬ ‫دارد‪ .‬یکـی ایـن کـه به‌میـل و‬ ‫مملکـت بـه ایـن کابینـه ایمـان‬ ‫لازم را بـرای تسـلیم قـرارداد بـه‬
‫آن پرسش بنيادی که در تکانه‬ ‫افراد و جامعه‪ ،‬و آموختن از‪ ،‬و ماننده‬ ‫کس نگاه جوينده را تا پايان نم ‌یبرد‪.‬‬ ‫ابتـکار خـود قـرارداد را لغـو کنیـم‬ ‫دارنـد و ب ‌هعقیدۀ شـخص مـن‪ ،‬تنها‬ ‫مجلـس انجـام دهد هـم او‪ ،‬هم من‪،‬‬
‫انقلاب اسلامی برای گشاده‌ترين‬ ‫شدن هرچه بيشتر به‪ ،‬جامع ‌ههائی که‬ ‫يا نم ‌یگذاشتند‪ ،‬يا خودش نيزحاضر‬ ‫و به‌جـای آن قـرارداد جدیـدی‬ ‫مشـیرالدوله و وزرای کنونی هسـتند‬ ‫و هـم دیگـران از ایـن حقیقـت آگاه‬
‫ذه ‌نها پيش آمد در سه دهه گذشته‬ ‫به همه اينها رسيده بودند نم ‌یشد‬ ‫بـا دولـت مشـیرالدوله ببندیـم کـه‬ ‫کـه م ‌یتوانند موافقـت اکثریت مردم‬ ‫بودیـم کـه اعتبـار و صحت قـرارداد‬
‫بهترين ادبيات سياسی سه چهار‬ ‫نم ‌یبود‪.‬‬ ‫از آلودگیهـای قـرارداد قبلـی مبـ ّرا‬ ‫ایـران را نسـبت بـه قـرارداد جلـب‬ ‫هیـچ ربطـی بـه تصویب شـدنش در‬
‫نسل صد ساله گذشته ايران را به ما‬ ‫حکومت قانون و استقلال داشت‪.‬‬ ‫انقلاب اسلامی زلزله‌ای بود که‬ ‫باشـد و افـکار عمومـی بتوانـد آن‬ ‫کننـد و تصویـب آن را در مجلـس‬ ‫مجلـس نـدارد‪ .‬حکومـت بریتانیـا از‬
‫داده است‪ .‬ديگر هيچ جستار جدی‬ ‫امروز نيز درخواست مشروط کردن‬ ‫ايرانيان را از جا پراند و به ناچار با‬ ‫را بپذیـرد‪ .‬دیگـر ایـن کـه از خیـر‬ ‫آینـده امکا ‌نپذیـر سـازند‪ ...‬امـا اگـر‬ ‫همـان روزی کـه قرارداد امضا شـده‬
‫در تاريخ و فلسفه سياسی و تفکر‬ ‫ولايت فقيه آسانترين و ب ‌یپاي ‌هترين‬ ‫اين پرسش روبرو کرد که چرا چنان‬ ‫قـرارداد بگذریـم‪ .‬هیأ ‌تهـای مالـی‬ ‫در لنـدن تصمیـم بـر ایـن شـد کـه‬ ‫آن را ب ‌همنزلـۀ سـندی رسـمی تلقی‬
‫اجتماعی ايران نيست که از نگاه تازه‬ ‫شعار است زيرا بی آزاد کردن سياست‬ ‫انقلابی در چنان زمانی‪ ،‬و به ويژه چرا‬ ‫و نظامـی را کـه بر اسـاس قـرارداد و‬ ‫تصویـب شـدن قـرارداد در مجلـس‬ ‫کـرده و مقرراتـش را بـه معرض اجرا‬
‫به نقش و آرما ‌نهای جنبش مشروطه‬ ‫از نظامی که ولايت فقيه م ‌یآورد‪ ،‬و‬ ‫هفتاد سال پس از انقلاب مشروطه؟ از‬ ‫بـرای اجـرای آن بـه ایـران آمد‌هانـد‬ ‫مهـم نیسـت و مهم ب ‌هاجـرا گذاردن‬ ‫گذارده است‪ ...‬اما اکنون مشیرالدوله‬
‫تاثير نپذيرفته باشد‪ .‬بازنگری جنبشی‬ ‫بی آزاد کردن جامعه از فرهنگی که‬ ‫آن پرسش ناچار به شناسائی انقلاب‬ ‫فراخوانیم‪ .‬سـربازان خـود را از ایران‬ ‫قـرارداد اسـت‪ ،‬در آن صورت واژگون‬ ‫نغمـۀ دیگـری آغـاز کـرده اسـت و‬
‫که هرچه از پيشرفت داشته ايم از آن‬ ‫در آن امام زمان با سرعت نور از چاه‬ ‫مشروطه م ‌یرسيدند و تازه آشفتگی‬ ‫بیـرون ببریـم‪ .‬کنسـولگریهای خود‬ ‫سـاختن دولـت فعلـی کاری نسـبتاً‬ ‫م ‌یگویـد قـرارداد مزبـور تـا موقعـی‬
‫داريم يک عصر تازه روشنگری را در‬ ‫سامره یه يکی از دو چاه جمکران يا‬ ‫بالا گرفت ــ همان داستان کوران و‬ ‫را در مناطق شـمالی کشـور تعطیل‬ ‫آسـان اسـت؛ زیـرا بـا وصـف این که‬ ‫کـه از تصویـب مجلـس نگذشـته‬
‫جامعه ايرانی آغاز کرده است که از‬ ‫هردو آنها جابجا م ‌یشود (گفتاوردی‬ ‫پيلی که برای هر دست يک احساس‬ ‫کنیـم‪ .‬بـرای دفـاع از هندوسـتان و‬ ‫رئی ‌سالـوزرا و همکارانـش از اعتمـاد‬ ‫وجـود و رسـمیت قانونـی نـدارد‪.‬‬
‫ترکيه اصي ‌لتر و ژرف تر و از جهان‬ ‫از يک دانشجوی فوق ليسانس در‬ ‫و يک معنی م ‌یداد‪ .‬امروز نيز پس از‬ ‫عـراق نقشـ ‌ههایی دیگر طـرح کنیم‬ ‫عمومـی برخوردارنـد خـود بهتـر از‬ ‫در قبـال ایـن وضـع بهتـر اسـت‬
‫عرب يک سده پي ‌شتر است‪ .‬بيش از‬ ‫تهران) و حتی درس خواندگانی به‬ ‫اينهمه که درباره جنبش مشروطه‬ ‫و خلاصـه‪ ،‬سراسـر ایـن منطقـه را‬ ‫همـه م ‌یدانند که بـدون کمک مالی‬ ‫نخسـت‌وزیر را ملاقـات کنیـد و‬
‫صد سال آرزو داشتيم يک نگاه ايرانی‬ ‫«صدقه رفع هفتاد بلا» باور دارند‪،‬‬ ‫نوشته شده است هنوز نم ‌یتوان گفت‬ ‫بـه عوامـل هرج و مـرج و بالشـویزم‬ ‫صریحـاً به او بفهمانید این سیاسـتی‬
‫به مدرنيته بيندازيم ــ نه پوشيده در‬ ‫به اين درخواست ساده نيز نم ‌یتوان‬ ‫که به تاريخ پيوسته يعنی به ملکيت‬ ‫مـا قـادر ب ‌هادامـۀ کار نیسـتند‪.‬‬ ‫کـه در پیـش گرفتـه (اسـتفاده از‬
‫مذهبی که هزار سال با هر چه مدرن‬ ‫رسيد‪( .‬کمک به نيازمندان خوب است‬ ‫همه گراي ‌شهای سياسی ايران آمده‬ ‫بسـپاریم»!‬ ‫از آنجـا کـه بعد از سـقوط کابینۀ‬ ‫مزایـای قرارداد موقعـی که ب ‌هدردش‬
‫جنگيده بود‪ ،‬نه سردرگم در اختراع‬ ‫ولی نخست‪ ،‬م ‌یبايد به قصد کمک‬ ‫است و سياسيکاران در جايگاه و‬ ‫دلایـل نورمـن‪ ،‬کـرزن را قانـع‬ ‫فعلی‪ ،‬تشـکیل کابینـ ‌های از تندروان‬ ‫بخـورد‪ ،‬و انکاررسـمی وجـود آن در‬
‫آنچه ديگران ص ‌دها سال با کاميابی‬ ‫باشد نه خريد مصونيت و دوم‪ ،‬در آن‬ ‫نکـرد‪ .‬در پانزدهـم ژوئـن ‪1920‬‬ ‫و عناصر انقلابی دردی را دوا نخواهد‬ ‫موقعـی کـه مصالحـش اقتضـا کند‪.‬‬
‫به کار برده بودند‪ ،‬نه سرمست از‬ ‫سرزمين پربلا چرا ص ‌دها سال چيرگی‬ ‫پيا ‌مهای آن به همرائی رسيده اند‪.‬‬ ‫طـی تلگرافـی بـه تهـران‪ ،‬از نتایـج‬ ‫کـرد (چون آنهـا بیش از دولت فعلی‬ ‫معتبـر شـناختن قـرارداد موقعی که‬
‫بزرگ ‌یهای سپری شد‌های که ديگر‬ ‫چنين خرافات هيچ کمکی به مردم‬ ‫از آنها که مشروطه را عملا به‬ ‫سیاسـت وی‪ ،‬طـی دوران سـفارتش‬ ‫بـا قـرارداد مخالفـت خواهنـد کرد)‬ ‫نفعـش بـه ایـران برسـد‪ ،‬و مخدوش‬
‫سخنی برای گفتن ندارند‪ .‬نگاهی‬ ‫نکرده است و هر روز وضعشان بدتر‬ ‫فراموشی سپرد‌هاند و مصدق را جای‬ ‫ابـراز نارضایـی کـرد‪« :‬از هنگام ورود‬ ‫ناگزیـر بایـد کابینـ ‌های از مرتجعـان‬ ‫شـمردنش موقعـی که پـای تعهدات‬
‫برگرفته از نقد بی ملاحظه تاريخ و‬ ‫م ‌یشود؟) مانند مشروطه خواهان صد‬ ‫آن و هر چه ديگر گذاشته اند اگر‬ ‫شـما‪ ،‬در اوضـاع و احوالـی که دولت‬ ‫و محافظـه‌کاران روی کار آورده‬ ‫متقابـل در کار باشـد) بـه هیچ وجه‬
‫فرهنگ ايران‪ ،‬همه فرهنگ ايران‪،‬‬ ‫و اند سال پيش اين افراد نيز‪ ،‬اگر در‬ ‫بگذريم‪ ،‬سه بدفهمی بزرگ در معنی‬ ‫اعلیحضـرت ناتـوان از اعمال هرگونه‬ ‫دسـت همـکاری بـه سـوی آنهـا‬ ‫صحیـح نیسـت‪ .‬اگـر نخسـت‌وزیر‬
‫و دوخته بر بهتري ‌نهائی که فرهنگ‬ ‫تباهی اصلاح طلبان غرق نشده باشند‪،‬‬ ‫و پيام مشروطه هست‪ :‬معدودی که‬ ‫کنتـرل اسـت‪ ،‬وثـوق ناپدیـد شـده‪،‬‬ ‫دراز کنیـم‪ .‬چنیـن کابینـ ‌های البتـه‬ ‫ایران حاضر نیسـت اعتبار و سندیت‬
‫دامنگير غرب به جهان داده است‪.‬‬ ‫ناگزير به تمدنی که حتی ذه ‌نهای‬ ‫در ميان سلطنت طلبان‪ ،‬همه انقلاب‬ ‫اقلیتـی مل ‌یگـرا جـای او را گرفتـه‪،‬‬ ‫درخواسـ ‌تهای مـا را اجابت خواهد‬ ‫قـراردادی را که سـلفش وثو ‌قالدوله‬
‫نگاهی نه شيفته‌وار‪ ،‬ولی ستاينده‬ ‫آخوند زده را بر سرچشم ‌ههای نور‬ ‫مشروطه را در متمم قانون اساسی‬ ‫رجـال ایرانـی کـه بـه عـداوت بـا‬ ‫کـرد‪ ،‬چیـزی کـه هسـت بقـای آن‬ ‫امضـا کـرده بپذیـرد در آن صـورت‬
‫گشوده است نه به چشم دشمن و‬ ‫‪ 1907‬و مذهب رسمی و پنج مجتهد‬ ‫بریتانیـا و مخالفت با قرارداد شـهرت‬ ‫دولـت بدون حمایـت نظامی بریتانیا‬ ‫ب ‌ههی ‌چوجـه نبایـد تعجـب کنـد کـه‬
‫والائی در هر جا بتوان يافت‪.‬‬ ‫مهاجم فرهنگی بلکه هماوردی که‬ ‫خلاصه‪ ،‬و آن را محکوم می‌کنند؛‬ ‫دارنـد به خدمت فراخوانده شـد‌هاند‪.‬‬ ‫ممکـن نخواهـد بـود‪ .‬در حالـی کـه‬ ‫مـا هـم مستشـاران مالـی و نظامـی‬
‫اکنون م ‌یتوانيم با دريافت درست‬ ‫م ‌یبايد پيوسته از او آموخت خواهند‬ ‫سلطنت طلبان و جمهوريخواهان‬ ‫استاروسلسـکی کـه قرار بـود اخراج‬ ‫تجربـۀ دوران زمامـداری وثو ‌قالدوله‬ ‫خـود را از ایـران فـرا بخوانیـم و آن‬
‫از جنبشی که رنسانس و عصر جديد‬ ‫نگريست؛ و آنگاه ديگر مسأله را‬ ‫بيشماری که از مشروطه‪ ،‬پادشاهی‬ ‫شـود یکه‌تـاز میـدان اسـت و در‬ ‫لااقـل ایـن درس را بـه مـا آموختـه‬ ‫مسـاعدۀ ماهانـۀ سـیصد و پنجـاه‬
‫(سده‪ )17‬و عصر روشنگری ايران همه‬ ‫در قالب تنگ «مشروط» خواهی‬ ‫را م ‌یفهمند‪ ،‬هرکدام بنا بر مقصود‬ ‫مـورد قـرارداد‪ ،‬وضع چنان اسـت که‬ ‫اسـت کـه حکومتهایـی از این قبیل‬ ‫هـزار تومـان را کـه مرتبـاً بـه دولت‬
‫با هم بود‪ ،‬چندان که در گنجايش ما‬ ‫نخواهند ديد‪ .‬برای آنان نيز مانند‬ ‫خودشان؛ و اسلاميان اصلاح طلبی که‬ ‫نم ‌یتوان از آن دفاع کرد و انگلستان‬ ‫کـه وجـود و بقـای خـود را مدیـون‬ ‫ایـران م ‌یپردازیـم قطـع کنیم‪ .‬همۀ‬
‫م ‌یگنجيد‪ ،‬و جامع ‌های قرون وسطائی‬ ‫مشروطه خواهان مسأله مرکزی‪،‬‬ ‫مشروطه را با مشروط عوضی گرفت ‌هاند‬ ‫در موقعیتـی بسـیار تحقیرآمیز قرار‬ ‫سـرنیزۀ خارجـی بداننـد‪ ،‬ب ‌هنـدرت‬ ‫ایـن مطالب را خوب به مشـیرالدوله‬
‫را ــ هنوز در بخ ‌شهای قابل ملاحظه‬ ‫توسعه و ترقی‪ ،‬دموکراسی و حقوق‬ ‫و «مشروطه خواهی ‌»شان در پارگين‬ ‫گرفته است‪ ...‬مشـیرالدوله نم ‌یتواند‬ ‫م ‌یتواننـد تعهداتـی را کـه برعهـده‬ ‫تفهیـم کنیـد و متوجهـش سـازید‬
‫جمعيت ــ به سده بيستم پرتاب‬ ‫بشر خواهد گرديد و ولايت فقيه‬ ‫ولايت فقيه مشروط فرو رفته است‪.‬‬ ‫از تعهـدات بی ‌نالمللـی شـانه خالـی‬ ‫گرفت ‌هانـد ایفـا کننـد‪ ،‬همچنـان که‬ ‫سیاسـتی کـه نسـبت بـه بریتانیای‬
‫کرد‪ ،‬به چنان نگاهی برسيم‪ .‬تجربه‬ ‫دشنامی به شعور و حرمت انسانی‬ ‫از نخستين تعبير به همين يک‬ ‫کنـد و انتظـار داشـته باشـد مـا‬ ‫وثوق‌الدولـه نتوانسـت و سـرانجام‬ ‫کبیـر پیـش گرفته چقـدر متناقض‪،‬‬
‫صد ساله ما که سراسر به جنبش‬ ‫دليل آشکار م ‌یتوان گذشت که يک‬ ‫ب ‌یدریـغ بـه حکومتـی یـاری کنیـم‬
‫مشروطه‪ ،‬غفلت از آن‪ ،‬انحراف از‬ ‫خواهد شد‪.‬‬ ‫جنبش فکری و سياسی صد و بيست‬ ‫کـه رفتـارش با قـدرت مـورد اتکای‬ ‫کنـار رفت‪.‬‬ ‫ناجـور و ناهماهنـگ اسـت»‪.‬‬
‫آن‪ ،‬و پشت کردن بدان (در انقلاب‬ ‫اما فروکاستن (تقليل) مشروطه به‬ ‫سی ساله را که همچنان زنده است و‬ ‫خود (انگلسـتان) چنـدان محترمانه‬ ‫در قبـال ایـن گونـه احتمـالات‬ ‫در پاسـخ وزیـر امـور خارجه‪ ،‬وزیر‬
‫اسلامی) برمی‌گردد در اين گوشه‬ ‫پادشاهی که جز يک شکل حکومت‬ ‫تازه دارد در انديشه سياسی ايرانيان‬ ‫و مسـائل اجتنا ‌بناپذیـر اسـت کـه‬
‫نيست و طبيعت آن مانند يک‬ ‫جای مرکزی درست خود را پيدا‬ ‫نیست » ‪.‬‬ ‫پیـش از واژگـون کـردن حکومـت‬ ‫مختـار انگلیس در ایران نوشـت‪:‬‬
‫جهان ب ‌یمانند است‪.‬‬

7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17