Page 13 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۳۸۴ (دوره جديد

‫صفحه‌‪‌1۳‬شماره‌‪18۵0‬‬ ‫اقوامش میگفت كنارهگیریاش از وزارت دربار نتیجه‬ ‫سرانجام در ‪ ۱۷‬شهریور ‪ ۱۳۵۷‬ارتش در میدان‬
‫جمعه ‪ ۲۵‬اکتبر تا پنجشنبه ‪ 1‬نوامبر ‪۲0۲۲‬‬ ‫مستقیم تحریكات اردشیر زاهدی است‪ .‬هویدا معتقد بود‬ ‫ژاله گروهی از مردم را به گلوله بست‪ .‬با این كشتار در‬
‫كه زاهدی شاه را متقاعد كرده كه تنها راه توافق وتفاهم‬ ‫سازش و راه حل مسالمت آمیزگویی یك باره بسته شد‪.‬‬
‫به گناهان گذشته خود واقف است و به خاطرشان از بارگاه‬ ‫با روحانیون میانهرو همانا بركناری هویدا از وزارت دربار‬ ‫شب قبل‪ ،‬دولت درتهران حكومت نظامی اعلان كرده بود‪.‬‬
‫مردم استغفار می طلبد‪ .‬درعین حال‪ ،‬مورخان هم اغلب‬ ‫وقتی در روزی كه به «جمعه سیاه» شهرت گرفت‪ ،‬ارتشیان‬
‫براین قولاند كه هیچ چیز به اندازه همین «پیاده روی‬ ‫است‪.‬‬ ‫به استناد همین حكومت نظامی‪ ،‬به مردمی كه درمیدان‬
‫استغفار طلبانه» برچیده شدن بساط دودمان بوربنها را‬ ‫البته درآن زمان دیگر رژیم به مفهوم واقعی در چنبر هرج‬ ‫جمع شده بودند دستور تفرق دادند‪ ،‬مردم‪ ،‬شاید به‬
‫تسریع و قطعی نكرد‪ .‬سخنرانی روز بعد از انتصاب ازهاری‬ ‫و مرج و نابسامانی كامل گرفتار بود‪ .‬ظرف چند ساعت‬ ‫عمد و شاید هم به سهو و به لحاظ بی اطلاعی از اعلان‬
‫هم به گمان من از جنم همین «استغفار طلبی»ها بود‬ ‫سیاست سازش و باج دادنهای شریف امامی به سیاست‬ ‫حكومت نظامی از اجرای فرمان سرپیچیدند و سربازان هم‬
‫و پیامدی مشابه داشت‪ .‬نه تنها مضمون سخنان شاه‪ ،‬كه‬ ‫«حكومت قانون» و سركوب جدی مخالفان بدل شد‪ .‬یك‬ ‫آتش گشودند و عدهای را كه رقم دقیق آن هرگز روشن‬
‫لحن و نحوه بیان آن نیز رقت بار بود و از ضعف سیاسی‬ ‫دولت نظامی جانشین دولت «وحدت ملی» شریف امامی‬ ‫نشد‪ .‬به هلاكت رساندند‪ .‬دیری نپائید كه این كشتار به‬
‫مطلق رژیم حكایت میكرد و با ضعف شخصی تمام به زبان‬ ‫شد‪ .‬بسیاری از مشاوران شاه معتقد بودند ریاست دولت‬ ‫یكی از مهمترین وكارآمدترین اساطیر انقلاب بدل شد‪.‬‬
‫میآمد‪ .‬به گمان من آنان كه شاه را به ایراد این سخنان‬ ‫جدید را باید به غلامعلی اویسی سپرد‪ .‬او كه به خاطر‬
‫واداشتند و آنان كه متن سخنرانی را تدارك كردند‪ ،‬دانسته یا‬
‫ندانسته‪ ،‬گام بلند و برگشت ناپذیری درشكست رژیم پهلوی‬

‫اردشیر زاهدی در کنار محمدرضا شاه پهلوی‬ ‫ویلیام هیلی سالیوان( آخرین سفیر آمریکا در ایران)‬

‫و پیروزی انقلاب برداشتند‪ .‬وقتی شاه میگفت‪« :‬من نیز پیام‬ ‫نقشش در ماجرای میدان ژاله به «قصاب تهران» شهرت‬ ‫حربهای بود سخت موثر برای بسیج و برای تهییج توده‬
‫انقلاب شما را شنیدم»‪ ،‬وقتی قسم میخورد كه دیگر قانون‬ ‫گرفته بود‪ ،‬در افكار و انظار عمومی‪ ،‬افسری پرهیبت و‬ ‫مردم‪ .‬میگویند هر انقلاب و حركت اجتماعی تودهای‪،‬‬
‫شكنیها و فساد و خفقان گذشته را برنخواهد تابید‪ ،‬حال و‬ ‫خوف آور بود‪ .‬اگر مراد از برگماردن یك حكومت نظامی‬ ‫محتاج اسطورهای است‪ .‬میگویند توده مردم را به ظاهر‬
‫هوای چهرهاش‪ ،‬صدای لرزانش‪ ،‬چشمان غم زدهاش همه به‬ ‫ایجاد رعب و وحشت در میان مردم بود‪ ،‬اگرمنظور این بود‬ ‫نه شعور و خرد‪ ،‬كه شعار و اسطوره به حركت وا میدارد‪.‬‬
‫حالات انسان گناهكاری میمانست كه در برابر ذات احدیت‬ ‫كه در سایه همین ترس و واهمه آرامشی برقرار گردد و‬ ‫انقلاب ایران هم از این قاعده مستثنی نبود و «جمعه‬
‫هرج و مرج و بی تدبیری دولت به پایان برسد‪ ،‬آنگاه بدیهی‬ ‫سیاه» در كنار ماجرای «سینما ركس آبادان»‪ ،‬به دو اسطوره‬
‫زانوی استغفار برزمین زده است‪.‬‬ ‫به نظر میرسید كه اویسی‪ ،‬دقیقاً به خاطر سوابقش و به‬ ‫موثرانقلاب بدل شدند‪ .‬دولت در آن زمان سخت كوشید‬
‫ــــــ‬ ‫لحاظ شهرتش به عنوان «قصاب تهران»‪ ،‬بهترین كاندید كار‬ ‫كه مسئولیت سینما ركس و كشتار میدان ژاله را متوجه‬
‫روزی كه هویدا از وزارت دربار استعفا داد‪ ،‬شاه پست‬ ‫بود‪ .‬اما شاه به دلایلی كه روشن نیست‪ ،‬در عوض‪ ،‬ازهاری‬ ‫روحانیون كند‪ ،‬ولی تلاشهایش یكسره ناكام ماند‪ .‬درعوض‪،‬‬
‫سفارت ایران در بلژیك را به او پیشنهاد كرد‪ .‬شاه در پاسخ‬ ‫را به نخست وزیری برگزید و او ساخته برای این كار نبود و‬ ‫نیروهای مخالف به راحتی توانستند مردم را متقاعد كنند‬
‫به تاریخ به این نكته اشاره میكند و مینویسد‪« :‬ولی‬ ‫كه هیچ كس جز دولت و شاه مسئول این كشتارها نیست‪.‬‬
‫هویدا كه هنوز هم مورد احترام من بود‪ ،‬آماج اصلی حملات‬ ‫طولی نكشید كه به مضحكهای بدل شد‪.‬‬ ‫امروزكه بیش از بیست سال از انقلاب میگذرد‪ ،‬هنوز هم‬
‫مخالفین بود‪ ،‬گرچه هدف واقعی خود من بودم‪ .‬اندكی بعد‬ ‫عجیب تر از انتخاب ازهاری نطقی بود كه شاه روز بعد‬ ‫مسأله مسئولیت سینما ركس و شماركشته شدگان میدان‬
‫از این ماجرا به هویدا پیشنهاد كردم به خارج برود و سمت‬ ‫از روی كار آمدن دولت نظامی ایراد كرد‪ .‬به گمان من هیچ‬ ‫ژاله‪ ،‬و مسئول اصلی این كشتار در هالهای از ابهام و پرده‬
‫سفارت ایران در بروكسل را بپذیرد‪ ».‬هویدا درآن جلسه نه‬ ‫چیز به اندازه این سخنرانی حالت روحی نابسامان شاه و‬
‫پیشنهاد شاه را پذیرفت‪ ،‬نه آن را رد كرد‪ .‬چند روزی فرصت‬ ‫بی تدبیری و بی منطقی سیاستهای آن روزهای آشفتهاش‬ ‫پوشی فرومانده است‪.‬‬
‫خواست تا جوانب كار را بسنجد‪ .‬با برخی از دوستان و‬ ‫را نشان نمیداد‪ .‬میگویند در آستانه انقلاب فرانسه‪،‬‬ ‫روز بعد از «جمعه سیاه»‪ ،‬هویدا از پست وزارت دربار‬
‫اقوامش مشورت كرد و سرانجام به این نتیجه رسید كه پست‬ ‫لوییشانزدهم در روز ‪ ۱۴‬ژوئیه ‪ ، ۱۷۸۹‬به سودای تسكین‬ ‫استعفا كرد‪ .‬بعدها درنامهای كه از زندان به خارج فرستاد‬
‫سفارت را قبول نكند و در ایران بماند‪.‬‬ ‫خشم خروشان ساكنان پاریس پیاده از كاخ مسكونی خود‬ ‫ادعاكرد كه علت اصلی استعفایش اعتراض به كشتار میدان‬
‫دنباله دارد‬ ‫راهی مجلس شد‪ .‬می خواست از این راه بگوید كه به راستی‬ ‫ژاله بود‪ .‬اما درهمان زمان استعفا به برخی از دوستان و‬

‫وبسایت کیهان لندن به زبان انگلیسی‬