Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۴۰۳ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‌‪‌‌‌1‌2‬شماره‌‪‌1869‬‬
‫جمعه ‪ 19‬تا ‪ 25‬اسفندماه ‪1401‬خورشیدی‬

‫بازنشر‬ ‫درباره دولت و رویدادهای دوران انقلاب‬

‫آخرین روزها‬ ‫بركناری نصیری و انتصاب مقدم بهریاست ساواك‬
‫پایان‌سلطنت‌و‌‬
‫درگذشت‌شاه‬ ‫سپهبد مقدم گزارش تكاندهندهای از اوضاع كشور و عوامل نارضایی مردم برای‬
‫اطلاع شاه تهیه كرد‬
‫‌(‪)4‬‬
‫شاه در پاسخ استاندار خراسان گفت‪ :‬از كی بنا شده شما تصمیم بگیرید كه من چه‬
‫دكتر هوشنگ نهاوندی‬ ‫كسی را ببینم یا نبینم!‬

‫(تاریخ نشر در کیهان لندن‪ :‬از آذر ‪ ۱۳۸۳‬تا شهریور ‪ - ۱۳۸۴‬از شماره ‪ ۱۰۳۳‬تا ‪) ۱۰۷۱‬‬

‫اساس رویدادها و حوادث واقعی زندگی انسانها نوشته میشود‪.‬‬ ‫سر كلاس میرفت و هیچگاه كار تدریس را رها نكرد و بهمدد‬ ‫ترجمه فارسی كتاب «آخرین روزها‪ ،‬پایان سلطنت و درگذشت‬
‫برای نوشن این كتاب‪ ،‬نویسنده از كمكهای بی دریغ و سخاوتمندانه‬ ‫همین سوابق دانشگاهی بود كه پس از مهاجرت به فرانسه ‪۱۷‬‬ ‫شاه» نوشته دكتر هوشنگ نهاوندی از سوی شركت كتاب در‬
‫اردشیر زاهدی‪ ،‬دكتر اصلان افشار‪ ،‬شجاعالدین شفا‪ ،‬پروفسور‬
‫عباس صفویان و دكتر داریوش شیروانی بهرهمند بوده است‪ .‬این‬ ‫سال بهعنوان استاد در دانشگاه پاریس تدریس كرد‪.‬‬ ‫لسآنجلس منتشر شده است‪.‬‬
‫شخصیتها كه در ماههای آخر سلطنت محمدرضاشاه تماس روزانه با‬ ‫نهاوندی در سالهای ‪ ۱۳۵۰‬گروه بررسی مسایل ایران را بنیان‬ ‫بهروز صوراسرافیل و مریم سیحون مترجمان این كتاب‪ ،‬بهخوبی‬
‫او داشتند‪ ،‬اطلاعات‪ ،‬خاطرهها و بهیادماندههای خود را در اختیار‬ ‫گذاشت به امید آنكه پیشنهادات این گروه راهگشای اصلاحاتی در‬
‫نویسنده قرار دادهاند‪.‬نویسنده ضمناً از دكتر هادی هدایتی‪ ،‬دكتر‬ ‫از عهده برگرداندن آن از زبان فرانسه به فارسی برآمدهاند‪.‬‬
‫كاظم ودیعی و بیژن خلیلی مدیر شركت كتاب سپاسگزاری كرده‬ ‫ساختار آموزشی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی ایران شود‪.‬‬ ‫دكتر نهاوندی در دوران سلطنت محمدرضاشاه پهلوی وزارت‬
‫است‪ .‬كتاب «آخرین روزها‪ ،‬پایان سلطنت و درگذشت شاه» دارای‬ ‫نهاوندی برای جمع آوری مطالب كتاب پانصد صفحهای خود‪،‬‬ ‫آبادانی و مسكن و علوم و آموزش عالی و ریاست دانشگاههای‬
‫‪ ۱۵‬فصل است و با یك پینوشت كوتاه و احساسی بهپایان میرسد‪.‬‬ ‫مختصری از حافظه معروفش و مقدار زیادی از یادداشتهای روزانه‬ ‫پهلوی و تهران را بهعهده داشت‪ .‬وی مدتی نیز رئیس دفتر‬
‫كیهان بخشهایی از این كتاب را با موافقت نویسنده و ناشر‪ ،‬از این‬ ‫علیاحضرت شهبانو و چندی رئیس هیأت مدیره انجمن آثار ملی‬
‫یا شبانهاش سود جسته است‪.‬‬ ‫بود‪ .‬اما در تمام این سالها وی بیشتر با محافل روشنفكری‪ ،‬علمی‬
‫شماره بهچاپ میرساند‪.‬‬ ‫كتاب از آغاز تا پایان‪ ،‬سرشار است از حوادث پرهیجان و اخبار‬ ‫و دانشگاهی نشست و برخاست داشت تا با دولتیان‪ .‬نهاوندی در‬
‫دست اول كه بیشتر اوقات نویسنده شخصاً درگیر آن بوده است‬ ‫دوران ریاستش بر دانشگاههای پهلوی و تهران هفتهای چند ساعت‬
‫و به همین دلیل محتوای كتاب شبیه رمانهای جذابی است كه بر‬

‫باید رفتاركنم؟ مراسم باید همان گونه انجام گیرد كه رئیس‬ ‫ساعت ‪ ۱۱‬صبح‪ ،‬استاندار و «ساواك» فهرستی بیست نفره‬ ‫روزهای نخستین ماه ژوئن در آرامشی نسبی گذشت‪.‬‬
‫دانشگاه میگوید‪ ».‬و به این ترتیب‪ ،‬بعد از ظهر آن روز شاه‬ ‫از استادان نامطلوب به رئیس دانشگاه دادند و خواستندكه‬ ‫ویژگی مهم زندگی سیاسی تهران‪ ،‬شایعاتی بود كه پیرامون‬
‫با چند صد دانشگاهی كه با اتوبوس و بی هیچ تفتیشی به‬ ‫آنان به دلایل امنیتی شرفیاب نشوند‪ .‬او نپذیرفت و گفت‪:‬‬ ‫دگرگون شدن اوضاع پراكنده میشد‪ .‬اوضاع‪ ،‬مثل همیشه‬
‫هیچ استثنایی در كار نخواهد بود‪ ،‬وگرنه خود بهتنهایی به‬
‫باغ كاخ آمده بودند‪ ،‬دیدار كرد‪.‬‬ ‫حضور اعلیحضرت می رسم و ادای احترام میكنم‪ .‬مسؤولان‬ ‫بود‪.‬‬
‫در آن دیدار‪ ،‬شاه بسیار خشنود بود‪ ،‬زیرا دانشگاهیان به‬ ‫پاسخ دادند‪« :‬شما كه دیروز در فرودگاه این كار را كردید‪».‬‬ ‫بهعادت همیشگی‪ ،‬شاه به منظور بازرسی اوضاع‪ ،‬سفری‬
‫گرمی برایش ابراز احساسات كردند‪ .‬رئیس دانشگاه گفت‪:‬‬ ‫«پرویز آموزگار» آخر سر گفت‪« :‬میخواهید بپذیرید یا رد‬ ‫به استان خراسان كرد‪ .‬از لحظه ورود به مشهد‪ ،‬شهر مقدس‬
‫«اعلیحضرتا‪ ،‬همه ما بسیار خوشوقتیم كه در حضورتان‬ ‫مرقد امام رضا كه ایرانیان او را میستایند‪ ،‬با استقبال بسیار‬
‫هستیم‪ ».‬و شاه پاسخ داد‪« :‬من هم همینطور‪ ».‬و از پروازی‬ ‫كنید‪ .‬تصمیم با شماست‪».‬‬ ‫گرم و استثنایی مردم روبرو شد‪ .‬دهها هزار نفر نامش را‬
‫كه بر فراز پردیس جدید دانشگاه داشته‪ ،‬ابراز شادمانی‬ ‫استاندار كه در بنبست گیر كرده بود‪ ،‬ماجرا را بهعرض‬ ‫فریاد میزدند و ابراز احساسات میكردند‪ .‬شاه‪ ،‬ایستاده در‬
‫بسیار كرد و قول داد در سفر بعدی خود به مشهد‪ ،‬بازدید‬ ‫شاه رساند‪ .‬اما او نیز بسیار خشمگین شد و گفت‪« :‬از كی‬ ‫اتومبیل رو باز خود خیابانها را پیمود‪ .‬پس از زیارت سنتی‬
‫طولانیتری از آنجا بهعمل آورد‪ .‬سپس به میان استادان‬ ‫بنا شده شما تصمیم بگیرید من چه كسی را ببینم یا نبینم‪.‬‬ ‫مرقد امام‪ ،‬با ‪ ۵۰‬تن از روحانیون كه برخی از آنان ملاهای‬
‫رفت‪ ،‬با آنان به گفتگو پرداخت‪ .‬شوخی میكرد و گاه با‬ ‫ساواك چگونه به خود جرأت میدهد به من بگوید چگونه‬ ‫مهمی بودند‪ ،‬در یكی از تالارهای موزه آستان قدس دیدار‬
‫كرد‪ .‬همگی دست شاه را به نشانه احترام بوسیدند ــ آخر‬
‫صدای بلند میخندید‪.‬‬ ‫او پادشاه تنها كشور شیعه جهان بود‪ .‬شاه با آنان محترمانه‬
‫دكتر «مرتضی روحانی»‪ ،‬نخستین نام در فهرست‬ ‫رفتار كرد و از اعتقادش به اسلام و احترامش به امام رضا‬
‫«نامطلوبها» در كناری با شاه به گفتگو پرداخت و از‬
‫اوخواست به دانشگاه دستور دهد آپارتمان بزرگتری در‬ ‫سخن گفت‪.‬‬
‫اختیار او بگذارند‪« .‬روحانی» از مخالفان مشهور رژیم و‬ ‫از بعد از ظهر تا شب‪ ،‬بازدید كوتاهی از یك مجموعه‬
‫شوهر خواهر «علی شریعتی»‪ ،‬فرضیهپرداز بنیادگرایان و‬ ‫صنعتی كرد‪ ،‬مورد استقبال بسیار شگفتانگیز كارگران‬
‫مغز متفكر تندروهای مذهبی بود‪ .‬او در توضیح درخواست‬ ‫قرار گرفت و در پاسخ آنان‪ ،‬سخنرانی كوتاهی كرد‪ .‬آنگاه‬
‫خود گفت‪« :‬ما سه نفریم‪ .‬پسرمان نوجوانی است كه‬ ‫یك پایگاه نظامی را مورد بازدید قرار داد‪ .‬در بازگشت به‬
‫میخواهد دوستانش را به خانهمان دعوت كند و خانه‬ ‫كاخ «ملكآباد» با هلیكوپتر بر فراز كارگاه ساختمانی پردیس‬
‫شصت متر مربعی بهراستی برای ما كوچك است‪ ».‬شاه پاسخ‬ ‫جدید دانشگاه «فردوسی» مشهد پرواز كرد و به اطرافیانش‬
‫داد‪« :‬دكتر‪ ،‬از دست من كاری برای شما برنمیآید‪ .‬در این‬ ‫گفت‪« :‬میخواهم بعد از ظهر فردا با استادان دانشگاه‬
‫ساختمانهای موقتی‪ ،‬اصل بر بیست متر مربع برای هر فرد‬
‫قرار داده شده است‪ .‬بیگمان خودتان بهزودی خانه زیبایی‬ ‫دیدار كنم‪».‬‬
‫خواهید ساخت‪ ».‬و با خنده افزود‪« :‬ولی مراقب باشید‬ ‫«ولیان»‪ ،‬استاندار خراسان پاسخ داد‪« :‬چنین دیداری در‬
‫پسرتان وقت زیادی با دوستانش صرف نكند‪ .‬اول درس!»‬ ‫برنامه اعلیحضرت پیش بینی نشده است‪ .‬ضمناً چگونه‬
‫همه خندیدند و «روحانی» سر تعظیم و احترام در برابر‬ ‫میتوان صدها تن را ظرف چند ساعت گردآورد‪ .‬همه این‬
‫شاه كه دستش را میفشرد فرود آورد‪ .‬چند ماه بعد‪ ،‬او وزیر‬ ‫استادان قابل اطمینان نیستند‪ ».‬اما شاه به خشكی پاسخ داد‪:‬‬

‫بهداری «خمینی» شد‪.‬‬ ‫«همین كه گفتم»‪.‬‬
‫شرفیابی دانشگاهیان سه ساعت به درازا كشید‪ .‬وقتی شاه‬ ‫همان شب دكتر «پرویز آموزگار» رئیس دانشگاه ــ كه‬
‫دانشگاهیان را ترك میگفت‪ ،‬همگی مدتی طولانی برایش‬ ‫هیچ نسبتی با نخست وزیر نداشت ــ از موضوع آگاه شد‬
‫دست زدند و او با لبخندی تمسخرآمیز به استاندار گفت‪:‬‬ ‫و تمام شب كوشید مقدمات آن شرفیابی را فراهم آورد‪ .‬به‬
‫همه استادان‪ ،‬پژوهشگران و اعضای كادر آموزشی بدون‬
‫«اگر همه آشوبگران چنین بودند‪ ،‬خوب بود‪».‬‬
‫استثنا اطلاع دادند كه فردا حاضر شوند‪.‬‬