Page 14 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۴۰۳ (دوره جديد

‫او یک ایرانی آزاده‬ ‫«تیمور بختیار» كه در آن زمان رئیس «ساواك» بود‪ ،‬ریخت‪.‬‬ ‫صفحه‌‌‌‌‪‌‌‌1‌4‬شماره‌‪‌1869‬‬
‫اما شاه از طریق یك خبرچین خصوصی و گویا چند نظامی‬ ‫جمعه ‪ 19‬تا ‪ 25‬اسفندماه ‪1401‬خورشیدی‬
‫بود؛‬ ‫آمریكایی‪ ،‬از آن طرح با خبر شد‪ .‬در نتیجه «بختیار» كه‬
‫محبوبیتی نیز در میان مردم نداشت‪ ،‬بلافاصله از كار بركنار‬ ‫از باجگیریهای «اتاق اصناف» در زمان نخست وزیری‬
‫«از سنگ ناله خیزد‬ ‫شد و اصلاحات اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی گستردهای‬ ‫«هویدا» (البته تأكید میكنم كه «مقدم»‪ ،‬نخست وزیر‬
‫انجام گرفت تا اوضاع را آرام و منتقدان را ساكت كند‪ .‬آیا بار‬ ‫پیشین را مردی مطلقاً درستكار و صادق میدانست)‪ ،‬فساد‬
‫روز وداع یاران»‬ ‫دیگر نخواسته بودند شاه را متوجه فوریت انجام كارهایی‬ ‫و بدكاری تیمسار «نصیری»‪ ،‬دلایل اصلی افزایش قیمتها كه‬
‫تازه در سیاست داخلی‪ ،‬برای تحكیم قدرت و رویارویی با‬ ‫بهویژه موجب نارضایتی بیش از پیش مردم طبقه متوسط‬
‫=او همشهری من بود و دوستی ما پس از حدوث‬ ‫دسیسههایی كه علیهاش كرده بودند‪ ،‬نمایند؟ دلیلی برای این‬ ‫میشد‪ ،‬و از نتایج فاجعهبار اختلاف با روحانیون كه روز‬
‫انقلاب از دانشگاه تبریز آغاز شد‪ .‬من که بنا بود در دانشگاه‬ ‫امر ندارم‪ ،‬ولی به هر حال پرسشی شایسته پرسیدن است‪.‬‬ ‫بهروز بالا میگرفت‪« .‬مقدم» نتیجهگیری كرده بود كه‪« :‬فوراً‬
‫ملی ایران در تهران و یا دانشکده نفت آبادان تدریس‬ ‫و بی هیچ وقفه» باید اقداماتی چشمگیر و قاطعانه برای‬
‫کنم‪ ،‬با پیشنهاد دانشگاه تبریز که «اینجا شهر توست و‬ ‫مردی كه زیاد میدانست‬
‫روا نیست بجای دیگر روی‪ ،‬بیا و همت کن که یک گروه‬ ‫«ناصر مقدم» مردی بسیار درستكار و صدیق‪ ،‬پدری خوب‬ ‫مقابله با این اوضاع صورت گیرد‪.‬‬
‫اقتصاد نیرومند در دانشگاه تبریز بسازی»‪ ،‬در آنجا آغاز به‬ ‫برای خانوادهاش ــ ویژگی كه ایرانیان بسیار دوست داشتند‬ ‫از من خواست عقیدهام را در مورد آن یادداشتها بگویم‪.‬‬
‫ــ و در كار خود بهحدی استثنایی حرفهای بود‪ .‬بی هیچ‬ ‫در یادداشتها لحنی خشن و عریان بهكار گرفته شده و نامها‬
‫تدریس کرده بودم‪.‬‬ ‫تردیدی او از كرختی‪ ،‬سكون و بی حركتی شاه سرخورده‬ ‫بهصراحت و بی هیچ پردهپوشی ذكر شده بود‪ .‬و اینهاچیزی‬
‫=در سال نخست‪ ،‬تنی چند از درسخواندههای چند‬ ‫شده بود‪ .‬پس از ‪ ۱۲‬فوریه ‪« ،۱۹۷۹‬مهدی بازرگان» نخست‬ ‫نبود مگر مطالبی كه پیش از آن‪ ،‬در دو گزارش دیگر‪ ،‬یكی‬
‫دانشگاه معتبر در رشتههای گوناگون وارد دانشگاه شده و‬ ‫وزیر «خمینی» از او خواست بر سر كار خود بماند‪« .‬مقدم»‬ ‫از سوی گروه «بررسی مسائل ایران» كه خود من ریاستش را‬
‫پیش از طی مراحل اداری استخدام رسمی آغاز به تدریس‬ ‫در دفتری كوچك و مبدل‪ ،‬كه تابلو یك شركت ساختمانی‬ ‫داشتم‪ ،‬و دیگری از سوی ستاد كل ارتش آمده بود‪ .‬در نگارش‬
‫کردند‪ .‬یکی از این چهرهها سیدجواد طباطبائی بود که علوم‬ ‫را بر درش نصب كرده بودند‪ ،‬چند روزی كوشید خسارتها‬ ‫گزارش دوم‪ ،‬احتمالا خود او نقشی ایفا كرده بود‪ .‬هر دو‬
‫سیاسی درس میگفت و در اندک مدتی در نزد دانشجویان‪،‬‬ ‫را در حد اقل نگهدارد‪ ،‬و تشكیلاتی را كه پاكسازی كرده‬
‫محبوبیت فراوان به دست آورد بطوری که کلاسهای درس‬ ‫و بهراهی نوین انداخته بود‪ ،‬نجات دهد‪ .‬اما اندكی بعد‪،‬‬ ‫گزارش‪ ،‬سه سال پیش از آن تسلیم شاه شده بود‪.‬‬
‫بهدستور شخص «خمینی»‪ ،‬دستگیر و كشته شد‪ .‬او مردی‬ ‫پس از خواندن گزارش‪ ،‬در حالی كه بهراستی تحت تأثیر‬
‫او با دانشجویان رشتههای گوناگون پر میشد‪.‬‬ ‫بود كه زیاد میدانست‪ .‬هنگامی كه روزنامهنگاران در مورد‬ ‫قرار گرفته بودم‪ ،‬برخاستم و او را در آغوش گرفتم و گفتم‪:‬‬
‫=با آغاز «انقلاب فرهنگی» همه آبها از آسیاب افتاد‬ ‫خبر قتل او از «بازرگان» پرسیدند‪ ،‬او گفت‪ :‬من خبر قتل‬ ‫«به شما تبریك میگویم‪ .‬ولی میدانید دارید چه خطری‬
‫و جریانهای اداری استخدام استاد نیز متوقف شد و‬ ‫تیمسار را از رادیو شنیدم‪ .‬رفتار «مقدم» را در چند هفته‬
‫بدینسان دکتر طباطبائی هم در میان خیل دیگر نامزدان‬ ‫قبل از پایان كار‪ ،‬بسیاری از همكارانش تأیید نمیكنند و بر‬ ‫میكنید؟»‬
‫آن نقطه سؤال میگذارند‪ .‬اطلاعات من آنقدر نیست كه‬ ‫در پاسخ گفت‪« :‬میدانم‪ .‬اكنون یك هفته است من و‬
‫کار دانشگاهی بلاتکلیف و بدون حقوق رها گردید‪.‬‬ ‫همكارانم‪ ،‬تهیه این گزارش را بهپایان رساندهایم‪ .‬اما اگر‬
‫=در گرماگرم «انتخابات خرداد‪ »۷۶‬بود که حجتالاسلام‬ ‫بتوانم در این مورد داوری كنم‪.‬‬ ‫خودم مستقیماً این را به اعلیحضرت بدهم‪ ،‬فوراً از كار‬
‫سیدمحمد خاتمی نامزد ریاست جمهوری بود و مردم در این‬ ‫شاه با بركناری «نصیری» كه فردی تنكمایه‪ ،‬شهره بر بدی‬ ‫بركنارم میكنند و این حقایق را میپوشانند‪ .‬من‪ ،‬مسؤولیت‬
‫توهم که از بیغوله جمهوری اسلامی نقبی به اصلاح امور‬ ‫ولی حتی تا حد نابینایی و بدون قید و شرط وفادار بود‪،‬‬ ‫كامل این پرونده را برعهده میگیرم‪ .‬اما آیا شما میخواهید‬
‫میزنند‪ .‬طباطبائی برای سفری به پاریس آمد‪ .‬از شعارها و‬ ‫بهدرستی میپنداشت اقدام سیاسی مهمی انجام داده است‪.‬‬ ‫یا میتوانید آن را بهاطلاع شهبانو برسانید (چند ماه پیش از‬
‫وعدههائی سخن رفت که فضای تبزده انتخابات را سرشار‬ ‫رئیس تازه سازمان اطلاعات‪ ،‬مأموریت یافته بود آن‬ ‫آن‪ ،‬شاه مرا به ریاست دفتر شهبانو گمارده بود) و از ایشان‬
‫کرده بود‪ .‬از طباطبائی پرسیدم آیا او به راستی امیدوار‬ ‫مؤسسه را بازسازی و پاكسازی كند و بهویژه تماس و گفتگو‬ ‫بخواهید آن را بهشاه بدهند؟ به این ترتیب من چند شاهد‬
‫است خاتمی چنان خواهد کرد که میگوید و او گفت‬ ‫با جامعه مدنی‪ ،‬روشنفكران‪ ،‬بازاریان و روحانیون را همچون‬ ‫خواهم داشت‪ .‬فوراً پذیرفتم‪ .‬یادداشت كوتاهی برای شهبانو‬
‫آری‪ .‬و من گفتم آیا فکر میکنی وی یا هر شخص دیگری‬ ‫زمان تیمسار «پاكروان» از سر گیرد و وجهه سازمان را بالا‬ ‫نوشتم و بههمراه گزارش‪ ،‬در پاكتی سربسته بهوسیله پیك‬
‫میتواند در ذیل نظام «اسلامی» تبعیض میان زن و مرد‪،‬‬ ‫فرستادم‪ .‬تیمسار اندكی پیش از سه بعد از ظهر مرا ترك كرد‪.‬‬
‫شیعه و سنی‪ ،‬و مسلمان و غیرمسلمان را‪ -‬بر خلاف نص‬ ‫برد‪.‬‬
‫قرآنی‪ -‬بردارد؟ که پاسخ او امیدوارانه بود ولی من موافق‬ ‫چند ماه پیش از آن‪ ،‬در سپتامبر ‪ ،۱۹۷۷‬شاه «امیراصلان‬ ‫چیزی پس از شش بعد از ظهر‪ ،‬شهبانو به من تلفن كرد‪:‬‬
‫افشار» را كه سفیر كبیر بود‪ ،‬بهریاست كل تشریفات‬ ‫ــ آیا پروندهای را كه برایم فرستادهاید‪ ،‬خواندهاید؟‬
‫نبودم‪ .‬بعدها نظر او تغییر کرد‪.‬‬ ‫شاهنشاهی برگزید‪ .‬به او مأموریت داده بود كه آن‬
‫تشكیلات را كه از لحاظ استراتژیك ــ همچون سازمان امنیت‪،‬‬ ‫ــ البته‪ ،‬خود تیمسار از من خواست بخوانم و چون از‬
‫حسن منصور – دکتر سیدجواد طباطبائی به تاریخ نهم‬ ‫البته از جهاتی دیگر ــ اهمیت بسیار داشت‪ ،‬پاكسازی و‬ ‫محتوای آن آگاه شدم‪ ،‬فوراً برای علیاحضرت فرستادم‪.‬‬
‫اسفند ‪ ۱۴۰۱‬نابهنگام پر کشید و دوستداران خود را به‬ ‫سازماندهی كند‪ .‬با آن كه «هویدا» مدام به «افشار» توصیه‬
‫سوگ نشاند‪ .‬ایران امروز بیش از هر زمانی به او نیاز داشت‪.‬‬ ‫میكرد با حذف مزایای اعضای خانواده سلطنتی‪ ،‬خود را‬ ‫ــ بسیار ترجیح میدادم شما از این مطالب اطلاع پیدا‬
‫او همشهری من بود و دوستی ما پس از حدوث انقلاب از‬ ‫با آنها درنیندازد‪ ،‬او این كار را انجام داد و موفق نیز شد‪.‬‬ ‫نمیكردید‪.‬‬
‫دانشگاه تبریز آغاز شد‪ .‬من که بنا بود در دانشگاه ملی ایران‬ ‫ساختار‪ ،‬روشهای كار و شیوههای روابط عمومی دربار‬
‫در تهران و یا دانشکده نفت آبادان تدریس کنم‪ ،‬با پیشنهاد‬ ‫یكسره دگرگون شد و زیادهرویهایی كه بهتأئید همگان به‬ ‫واقعیت این بود كه پای برخی از «دوستان» و نزدیكان‬
‫دانشگاه تبریز که «اینجا شهر توست و روا نیست بجای‬ ‫وجهه دربار لطمه میزد‪ ،‬حذف گردید‪ .‬نتایج این اقدامات‪،‬‬ ‫شهبانو‪ ،‬در یادداشتها به میان كشیده شده بود‪.‬‬
‫دیگر روی‪ ،‬بیا و همت کن که یک گروه اقتصاد نیرومند در‬ ‫كاملا آشكار و محسوس بود‪ .‬شاه میاندیشید كه با تیمسار‬
‫دانشگاه تبریز بسازی»‪ ،‬در آنجا آغاز به تدریس کرده بودم و‬ ‫«مقدم» نیز میتواند همین تجربه را البته با ملایمت‪ ،‬تكرار‬ ‫ــ تیمسار از من خواست گزارش را بخوانم تا در موردش‬
‫در این اندیشه بودم با گرد آوردن استادانی از دانشکدههای‬ ‫كند‪ .‬ولی زمان كم بود و هیچ یك از اقدامات آمده در گزارش‬ ‫نظر بدهم‪ .‬پس از خواندن‪ ،‬اندیشیدم وظیفه من است كه‬
‫ادبیات‪ ،‬کشاورزی و فنی و جذب چند اقتصاددان خوب یک‬ ‫«مقدم»‪ ،‬جامه عمل نپوشید‪ .‬اما به هرحال «محمدرضاشاه»‬
‫با حسن نیت این اقدامات را صورت داده و به نتایج مثبت‬ ‫آن را به حضور علیاحضرت تقدیم كنم‪.‬‬
‫بخش اقتصاد پدید آورم‪.‬‬ ‫تصمیمات خود ایمان داشت‪ .‬دولت به آزادسازی فضای‬ ‫ــ اما در این كاغذها چیزهایی است كه بهراستی بهتر بود‬
‫در سال نخست‪ ،‬تنی چند از درسخواندههای چند دانشگاه‬ ‫سیاسی ادامه داد و ارتباطهایی هم با روحانیون برقرار شد‪.‬‬
‫معتبر در رشتههای گوناگون وارد دانشگاه شده و پیش از طی‬ ‫شاه گمان میكرد بحران را خنثی كرده است‪ .‬اما او هنوز به‬ ‫از آنها بیخبر میماندید‪.‬‬
‫بسیار متأسف شدم‪ ،‬و حتی امروز افسوس میخورم كه با‬
‫مراحل اداری استخدام رسمی آغاز به تدریس کردند‪.‬‬ ‫ابعاد و سرچشمه خارجی پی نبرده بود‪.‬‬
‫(ادامه دارد)‬ ‫بیرحمی پاسخ دادم‪:‬‬
‫ــ علیاحضرت بدون شك نمیدانند كه آنچه در این گزارش‬
‫پیرامون برخی اشخاص آمده‪ ،‬یك دهم چیزهایی نیست‬
‫كه بهدرست یا غلط‪ ،‬مردم در محافل و قهوهخانهها برای‬

‫همدیگر بازگو میكنند‪.‬‬
‫شهبانو با خشونت تلفن را قطع كرد‪ ،‬ولی گزارش به شاه‬
‫داده شد‪ .‬تیمسار «مقدم» نه از كار بركنار شد و نه مورد‬
‫سرزنش قرار گرفت‪ .‬گمان میكنم آن نوشته دقیق و خشن‪،‬‬
‫آشكارا در سال ‪ ۱۹۷۸‬اخطاری از سوی آمریكاییان یا پارهای از‬
‫نظامیان آمریكایی به شاه بود كه نگران دسیسهای بودند كه‬
‫در واشنگتن علیه ایران نطفه بسته و در حال كامل شدن بود‪.‬‬
‫در زمان «كندی»‪« ،‬كاخ سفید» طرح كودتایی را بهوسیله‬