Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۴۱۷ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‌‪‌‌‌1‌۲‬شماره‌‪‌1۸۸۳‬‬
‫جمعه ‪ ۲‬تا ‪ ۸‬تیرماه ‪140۲‬خورشیدی‬

‫پیام شاه برای رهبران جبهه ملی و بازنشر‬

‫آخرین روزها‬ ‫پاسخ منفی آنها‬
‫پایان‌سلطنت‌و‌‬
‫درگذشت‌شاه‬ ‫شاه از «اویسی» خواست برای تشكیل دولت نظامی آماده شود‬

‫‌(‪)1۸‬‬ ‫(تاریخ نشر در کیهان لندن‪ :‬از آذر ‪ ۱۳۸۳‬تا شهریور ‪ - ۱۳۸۴‬از شماره ‪ ۱۰۳۳‬تا ‪) ۱۰۷۱‬‬

‫دكتر هوشنگ نهاوندی‬

‫اساس رویدادها و حوادث واقعی زندگی انسانها نوشته میشود‪.‬‬ ‫سر كلاس میرفت و هیچگاه كار تدریس را رها نكرد و بهمدد‬ ‫ترجمه فارسی كتاب «آخرین روزها‪ ،‬پایان سلطنت و درگذشت‬
‫برای نوشتن این كتاب‪ ،‬نویسنده از كمكهای بی دریغ و سخاوتمندانه‬ ‫همین سوابق دانشگاهی بود كه پس از مهاجرت به فرانسه ‪۱۷‬‬ ‫شاه» نوشته دكتر هوشنگ نهاوندی از سوی شركت كتاب در‬
‫اردشیر زاهدی‪ ،‬دكتر اصلان افشار‪ ،‬شجاعالدین شفا‪ ،‬پروفسور‬
‫عباس صفویان و دكتر داریوش شیروانی بهرهمند بوده است‪ .‬این‬ ‫سال بهعنوان استاد در دانشگاه پاریس تدریس كرد‪.‬‬ ‫لسآنجلس منتشر شده است‪.‬‬
‫شخصیتها كه در ماههای آخر سلطنت محمدرضاشاه تماس روزانه با‬ ‫نهاوندی در سالهای ‪ ۱۳۵۰‬گروه بررسی مسایل ایران را بنیان‬ ‫بهروز صوراسرافیل و مریم سیحون مترجمان این كتاب‪ ،‬بهخوبی‬
‫او داشتند‪ ،‬اطلاعات‪ ،‬خاطرهها و بهیادماندههای خود را در اختیار‬ ‫گذاشت به امید آنكه پیشنهادات این گروه راهگشای اصلاحاتی در‬
‫نویسنده قرار دادهاند‪.‬نویسنده ضمناً از دكتر هادی هدایتی‪ ،‬دكتر‬ ‫از عهده برگرداندن آن از زبان فرانسه به فارسی برآمدهاند‪.‬‬
‫كاظم ودیعی و بیژن خلیلی مدیر شركت كتاب سپاسگزاری كرده‬ ‫ساختار آموزشی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی ایران شود‪.‬‬ ‫دكتر نهاوندی در دوران سلطنت محمدرضاشاه پهلوی وزارت‬
‫است‪ .‬كتاب «آخرین روزها‪ ،‬پایان سلطنت و درگذشت شاه» دارای‬ ‫نهاوندی برای جمع آوری مطالب كتاب پانصد صفحهای خود‪،‬‬ ‫آبادانی و مسكن و علوم و آموزش عالی و ریاست دانشگاههای‬
‫‪ ۱۵‬فصل است و با یك پینوشت كوتاه و احساسی بهپایان میرسد‪.‬‬ ‫مختصری از حافظه معروفش و مقدار زیادی از یادداشتهای روزانه‬ ‫پهلوی و تهران را بهعهده داشت‪ .‬وی مدتی نیز رئیس دفتر‬
‫كیهان بخشهایی از این كتاب را با موافقت نویسنده و ناشر‪ ،‬از این‬ ‫علیاحضرت شهبانو و چندی رئیس هیأت مدیره انجمن آثار ملی‬
‫یا شبانهاش سود جسته است‪.‬‬ ‫بود‪ .‬اما در تمام این سالها وی بیشتر با محافل روشنفكری‪ ،‬علمی‬
‫شماره بهچاپ میرساند‪.‬‬ ‫كتاب از آغاز تا پایان‪ ،‬سرشار است از حوادث پرهیجان و اخبار‬ ‫و دانشگاهی نشست و برخاست داشت تا با دولتیان‪ .‬نهاوندی در‬
‫دست اول كه بیشتر اوقات نویسنده شخصاً درگیر آن بوده است‬ ‫دوران ریاستش بر دانشگاههای پهلوی و تهران هفتهای چند ساعت‬
‫و به همین دلیل محتوای كتاب شبیه رمانهای جذابی است كه بر‬

‫هیچكس خبر نداشت و آن همه شداید و رویدادهای ناگوار‬ ‫شهبانو در این باره نشنیدم‪ ،‬اما یكی از افراد بسیار نزدیك‬ ‫اردشیر زاهدی و كوششهای او‬
‫از پایش افكنده بود‪ .‬از آن هنگام بود كه شهبانو نقش فعال‬ ‫به شهبانو به من گفت كه از خشونت زاهدی با درباریان و‬ ‫فراخواندن مجدد اردشیر زاهدی به تهران و ورودش‬
‫نیز عكسالعمل حزب دمكرات بیم دارند‪ ،‬آیا علت احتیاط‬ ‫به پایتخت‪ ،‬با وضعی غیرعادی انجام شد‪ .‬او همیشه به‬
‫سیاسی برعهده گرفت‪.‬‬ ‫طور خصوصی میآمد‪ .‬مثل سفیران دیگر‪ .‬این بار در تالار‬
‫×××‬ ‫فقط همینها بود‪...‬؟‬ ‫تشریفاتی فرودگاه مهرآباد‪ ،‬وزیر امور خارجه‪ ،‬رئیس ستاد‬
‫نخست وزیر ناگهان كاری كرد كه سر زبانها بیفتد! كم كم‬ ‫×××‬ ‫كل‪ ،‬فرمانده نیروی زمینی و فرماندار نظامی تهران‪ ،‬چند‬
‫همه داشتند فراموش میكردند كه وجود دارد! به گفتگو‬ ‫تن از امرای ارشد ارتش‪ ،‬شخصیتهای سیاسی و مطبوعاتی‬
‫با كمیتههای روزنامهنگارانی پرداخت كه كوشیده بودند‬ ‫وضع روحی خراب و افسردگی شدید محمدرضاشاه‪ ،‬دیگر‬ ‫در انتظار او بودند‪ .‬به امید آن كه شاید بتواند برای نجات‬
‫مهار مهمترین روزنامههای پایتخت را در دست گیرند‪ .‬در‬ ‫آشكار شده بود‪ .‬صورتك پنهان كننده س ّر درون او بارها‬
‫پایان مذاكرات‪ ،‬شریف امامی بیانیه مشتركی با آنان امضا‬ ‫میافتاد و او دیگر نمیتوانست پریشانی خویش را پنهان‬ ‫كشور كاری كند‪.‬‬
‫كرد كه رضایت كاملشان را فراهم آورد و اختیار و مدیریت‬ ‫دارد‪ .‬او كه تا آن زمان پایداری كرده بود‪ ،‬از پا افتاد و در‬ ‫فردای آن روز من از ورود زاهدی آگاه شدم‪ .‬به او تلفن‬
‫دو بزرگترین روزنامه عصر پایتخت‪ ،‬كیهان و اطلاعات را‬ ‫یأسی ژرف فرو رفت‪ .‬تا آن زمان‪ ،‬به سرنوشت‪ ،‬به دوستانش‬ ‫كردم كه دیداری داشته باشیم‪ .‬قرار بر این شد كه دو روز بعد‬
‫عمل ًا به اعضای كمیتهها واگذار كرد‪ ،‬این افراد همگی به‬ ‫در خارج و ملتش اطمینان داشت‪ .‬اما دیگر احساس میكرد‬ ‫با هم صبحانه بخوریم‪ .‬هنگامی كه طبق قرار به اقامتگاهش‬
‫سرسپردگی و هواداری كامل از رژیم سلطنتی شهرت داشتند‪،‬‬ ‫كه در پیرامونش‪ ،‬همه چیز دارد فرو میریزد‪ .‬بیمار بود‪ ،‬اما‬ ‫در حصارك رفتم‪ ،‬نزدیك به پنجاه نفر از شخصیتهای نظامی‬
‫بسیاریشان حتی مشكوك به خبرچینی برای «ساواك» بودند!‬ ‫و سیاسی و دانشگاهی و حتی چند پزشك معروف در باغ‬
‫اما رنگ عوض كرده و با گرویدن به افراطكاریهای انقلابی‪،‬‬ ‫و اتاقهای آن مجتمع بودند و همه در جستجوی علمداری‬
‫بیگمان میخواستند آینده خود را تضمین كنند‪ .‬تنی چند از‬ ‫برای سیاست دیگر‪ :‬سیاست بازگشت به نظم‪ .‬از همان‬
‫آنان بسیار زود پشیمان شدند‪،‬ولی نه همهشان‪.‬‬ ‫زمان زاهدی نه تنها كوششهای مجدد خود را برای بهبود‬
‫خسرو افشار‪ ،‬وزیر امور خارجه كه برای شركت در اجلاس‬ ‫روابط شاه و واشنگتن از سر گرفت‪ ،‬بلكه تا میتوانست از‬
‫عمومی سازمان ملل متحد‪ ،‬و دیدار و گفتگو با دولتمردان‬ ‫سیاست اعمال قدرت و اصلاحات دفاع كرد‪ .‬تلاش او در‬
‫آمریكایی به ایالات متحده رفته بود‪ ،‬در بازگشت و پس از‬ ‫تقویت روحیه شاه بیاثر نبود‪ .‬اما از لحاظ سیاسی‪ ،‬كار از‬
‫شنیدن خبر‪ ،‬نزد نخست وزیر رفت و به او گفت‪« :‬شما به‬ ‫كار گذشته بود‪ .‬شاید نخست وزیری او میتوانست راه حلی‬
‫كلی از مرحله پرت هستید‪ ،‬مگر فراموش كردهاید كه این‬ ‫باشد‪ .‬ولی ظاهراً اعلیحضرتین به این راه حل تن در ندادند‪.‬‬
‫روزنامهها متعلق به بخش خصوصی است؟ به چه حقی‬ ‫در میان دولتمردان آن روز ایران‪ ،‬زاهدی بیش از هر كسی‬
‫آنها را به دست كمیتههای شلم شوربای انقلابی سپردید؟ آیا‬ ‫در ردههای بالای ارتش‪ ،‬نفوذ داشت‪ .‬روابط او با نامداران‬
‫به نتایج سیاسی كار خود اندیشیدهاید؟ این خیانت است‪».‬‬ ‫آمریكایی‪ ،‬به خصوص در جناح جمهوریخواه بسیار خوب‬
‫شریف امامی كه از لحن تند و غیرمنتظره دیپلماتی كه‬ ‫بود‪ .‬در كشورهای دیگر دوستان فراوان داشت‪ .‬با وجود‬
‫همواره با بیانی مودبانه و پرملاحظه سخن میگفت شگفت‬ ‫دوری از ایران‪ ،‬اندك اندك توانسته بود دوستیهایی با‬
‫زده شده بود‪ ،‬عقب نشینی كرد و پاسخ داد‪:‬‬ ‫طرفداران پیشین مصدق‪ ،‬فراهم كند و ارتباطهایی مؤثر‬
‫«گمان میكردم آرامشان میكنم‪ .‬اما حالا متوجه شدهام‬ ‫با روحانیون داشته باشد‪ .‬همه اینها میتوانست برگهای‬
‫برنده باشد‪ .‬اما بیشتر افراد خانواده سلطنتی او را دوست‬
‫كه كارم بیفایده بوده‪».‬‬ ‫نمیداشتندو بیم داشتند كه امتیازات آنان را قطع كند‪ .‬تنی‬
‫چند از دوستان شهبانو هم چنین‪ .‬همینها كافی بود كه‬
‫طرح ضربتی‬ ‫مانع تصمیم انتخاب او شوند‪ .‬من هرگز چیزی از شاه یا‬
‫محمدرضا شاه‪ ،‬در همان حال كه میكوشید چارهای‬

‫سیاسی برای بحران بیابد‪ ،‬و با آگاهی از بیعرضگی‬