Page 13 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۴۱۷ (دوره جديد
P. 13
صفحه1۳شماره1۸۸۳ فرمان موجب اطمینان بخشیدن به افكار عمومی داخلی مأیوس كننده نخست وزیرش ،فرماندهی ارتش را
جمعه ۲۳تا پنجشنبه ۲۹ژوئن ۲0۲۳ و تفهیم این امر به خارجیان بود كه روی آوردن به دولت مأمور كرد كه به راه حلی نظامی ،منطبق با قانون اساسی
نظامی تنها به معنای به كارگرفتن یك شیوه حل قاطعانه
آنقدر از پا افتاده و پریشان بود كه حتی از لب زدن به كیك بیندیشد.
تولدش كه پس از شام بر سر میز آورده بودند ،خودداری مسائل و بیرون كشیدن كشور از بحران جدی است. طرح جامع برای ایمن ساختن كشور ،به ویژه پایتخت كه
آن طرح ،بخت بلندی برای پیروزی داشت .شبكه های با نام رمز «طرح خاش» خوانده میشد ،به وسیله گروه
كرده بود. اطلاعاتی ارتش كه برمبارزه با «خرابكاری»های داخلی تمركز كوچكی از افسران ،از جمله تیمسار خسروداد ،امین افشار
شورای عالی انجمنهای محلی كه سازمانی غیر مذهبی یافته بود و همچنین شهربانی و ساواك ،همه كسانی را كه و رحیمی تهیه شد و تیمسار اویسی فرمانده نیروی زمینی
و بسیار ریشهدار در پایتخت بود ،بههمراه چند باشگاه و فرماندار نظامی تهران نیز از این طرح باخبر بود .پادشاه
بزرگ ورزشی بر آن شده بودند كه جشن میهنی و ورزشی باید بازداشت میشدند ،زیر نظر گرفته بودند. از او خواست آماده برعهده گرفتن ریاست یك دولت نظامی
بهمناسبت زادروز شاه در ورزشگاه محمدرضاشاه ،كه تالاری راز طرح همچنان سر به مهر مانده بود .ویژگی با تكیه بر قانون اساسی برای بیرون آمدن از بنبست باشد.
بزرگ با گنجایش نشستن دوازه هزار نفر بود ،برپا كنند .قرار غافلگیركننده عملیات باید حفظ میشد .شهرت ظاهری آماج این طرح آن بود كه در طی چند ساعت تعادل قدرت
بود یكی از ادبای شهره كه در سخنوری چیرهدست بود، اویسی به عنوان مردی نیرومند و بستگیاش به یك خانواده را در كشور دیگرگون كند ،حكومت را در برابر مخالفان در
قهرمانان جوان و همچنین رئیس شورای عالی سخنرانی كنند موضع قدرت قرار دهد تا بتواند با آنان به گفتگو بپردازد ،و
و برنامهای ورزشی توأم با موسیقی اجرا شود .این مراسم مذهبی قم ،امتیازات مهمی به نظرمیرسید. از نظر روانی و سیاسی اراده خرابكاری را درهم شكند و از
باشكوه ،میتوانست پاسخی به تظاهرات گوناگونی باشد كه اویسی بیسروصدا مقدمات تشكیل دولت خود را فراهم میان ببرد .قرار بود در روز موعود ،بلافاصله پس از انتصاب
بی هیچ مانع و دغدغه علیه شاه برپا میشد .طرح این میساخت .با چند آیتالله مهم گفتگو كرده و تأیید آنان را تیمسار اویسی ،كه اندكی پیش از آغاز زمان منع آمد و شد
گرفته بود .برای پیشگیری از پخش شایعات كه میتوانست اعلام میشد ،یكانهای عملیاتی ساواك كه در لویزان مستقر
تظاهرات را ساواك به شاه و دولت گزارش داد. به دولت ــ كه البته فقط وجودی ظاهری بود ــ لطمه بزند، بودند ،گارد شهربانی كه مقرش عشرت آباد بود و تیپ
نخست وزیر مخالفت كرد و گفت« :این كار تحریكآمیز همه تماسهای سیاسی اویسی شبانگاه ،پس از آغاز ساعات هوانیروز باغ شاه ،همه با مردانی كارآمد و برگزیده كه تا آن
است» و حتی به ممنوعیت گردهمایی بهموجب مقررات منع شد ــ آمد صورت میگرفت .مسئول تشكیلات اطلاعاتی زمان عملاً به دور از همه چیز و به عنوان ذخیره نگهداشته
حكومت نظامی اشاره كرده بود .برگذار كنندگان به شاه روی او ،سرتیپ جواد معین زاده شخصاًپی كسانی كه فرماندهش شده بودند ،كمابیش چهارصد تن از رهبران و عاملان فتنه
آوردند ،و او در پاسخشان گفت« :بسیار تحت تأثیر قرار میخواست با آنان گفتگو یا دیدار كند میرفت ،و سپس را دستگیر كنند .بیشترین دستگیرشدگان به بخش نظامی
گرفتم ،ولی این كارها به چه درد میخورد ».آن برنامه هم آنان را به خانههاشان باز می گرداند .گروه وزیران اویسی فرودگاه مهرآباد و پایگاه هوایی دوشان تپه منتقل میشدند.
منتفی شد .با این حال مراسم تشریفاتی و سنتی شرفیابی از شخصیتهای غیرنظامی ،در وزارت امورخارجه و دارایی و از هر یك از این دو محل ،دو هواپیمای پهن پیكر ترابری
برای ابراز تهنیت لغو نشد .آن مراسم در ساعت ۹صبح در اكثریتی نظامی كه بیشترینشان متخصصان بلندپایهای بودند ۱۳۰Cآماده پرواز ،دستگیرشدگان را به شهر كوچك خاش
«تالار آئینه كاخ گلستان» در مركز شهر آغاز شد .ربع ساعتی ــ كه آن زمان در ارتش ایران فراوان یافت میشد ــ به وجود در استان بلوچستان و نزدیك مرز پاكستان ،كه ساكنانی س ّنی
پیش از آن ،هلیكوپتر شاه در پارك شهر كه یك كیلومتر با كاخ
فاصله داشت بر زمین نشست .مراسم سنتی و از پیش اعلام ارتشبد غلامعلی اویسی مذهب داشت ،میبرد.
نیروی زمینی ،به سرعت و پنهانی سربازخانههای قدیمی
امیرخسرو افشار آمده بودند .اواخر اكتبر اویسی شاه را آگاه ساخت كه آماده شهر را كه از سالها پیش متروكه بودند ،با تجهیزات تازه آماده
است. كرد .وسایل زندگی و خواب ،غذا و مولدهای برق اضطراری
شده بود .مسیر حركت شاه را همه می دانستند و اقدامات
و نیروهای انتظامی را هم نخواسته بودند كه بیش از روز ۲۶اكتبر پنجاه و نهمین زادروز محمدرضاشاه بود، به محل فرستاده شد.
همیشه باشد .جمعیتی چند هزار نفری سراسر پیادهروهای روزی كه در آن بر اساس سنت ،مراسم و جشنهای بسیاری برپا اعتصاب صنعت نفت و توزیع برق ،اندك اندك مردم را
خیابان خیام ،داور و میدان ارك را كه موكب ملوكانه از آن میشد :صبح ،باریابی به پیشگاه اعلیحضرت و تهنیت گفتن كلافه كرده بود .بیست و چهار تن از مسئولین اعتصابات در
میگذشت ،پر كرده بود .شاه در «رولزرویس» ضد گلوله میلاد او ،و بعد از ظهر آئینی ورزشی در یكی از ورزشگاهها این مؤسسات شناسایی شده بودند .قرار بود به محض آن
خود نشسته بود .موتورسواران محافظ ،مثل همیشه اتومبیل بزرگ شهر ــ از هنگامی كه مجموعه «المپیك» پایتخت كه اینها دستگیر شدند ،مهندسان و متخصصان فنی نظامی
را در محاصره داشتند .كوچكترین تظاهراتی صورت نگرفت. گشایش یافته بود ،آن مراسم با حضور صدهزار تن و بسیار جای آنان را بگیرند .رادیو تلویزیون ملی نیز قرار بود اشغال
نه كسی دست میزد ،نه فریادهای خصمانه و سوت كشیده شبیه به پیشبرنامههای آغاز بازیهای المپیك برگذار میشد. و مهار شود .اخبار تلویزیونی میبایست به وسیله افسران
میشد .چه به هنگام رفتن و چه به گاه بازگشت .سكوتی شامگاه نیز میهمانی تقریباً خصوصی در كاخ میدادند. جوان بخش مطبوعاتی ستاد كل ،در لباس نظامی ،اجرا شود.
سنگین مستولی بود .این ،بهخوبی وضع روحی مردم را آن سال به دلایل امنیتی و از بیم تظاهرات خصمانه ،جشن از رهبران مخالف ،آنان كه میبایست بعداً طرف مذاكره
نشان میداد :بهتزدگی و انتظار .انتظار پایان رویدادها ورزشی منتفی و میهمانی شاه هم لغو شده بود .گویا شاه یا معامله قرار گیرند ،دستگیر نمیشدند ولی حق نداشتند
خانههایشان را ترك كنند و یا به باشگاه افسران نیروی زمینی
و این پرسش كه چه كسی برنده میشود .هنگامی منتقل میشدند كه در آنجا از آنان به عنوان «میهمان»
دولت پذیرایی میشد.
در اندیشه كسانی كه این طرح را ریخته بودند ،این
اقدامات «كودتا» به حساب نمیآمد ،بلكه در دست گرفتن
اوضاع به وسیله دولتی مقتدر بود كه مأموریت فراهم آوردن
زمینه بازگشت قانون و امنیت را داشت .دخالت نیروهای
نخبه میبایست كوتاه مدت باشد ،و سربازان وظیفه كه در
همه شهرها وجود داشتند ،مأمور حفظ و مراقبت از نقاط
حساس میشدند.
پیش بینی شده بود تیمساری كه نخست وزیر میشود،
در برابر مجلسین حاضر شود و پس از گرفتن رأی اعتماد،
خواستار دریافت اختیارات تام برای مدتی محدود گردد.
این پرسش نیز مطرح بود كه آیا مجلس را باید منحل كرد
یا در انتظار پایان دوره قانونیاش ماند؟ تیمسار اویسی با
نخستین گزینه موافق بود و شاه ،دومی را ترجیح میداد .در
هر صورت ،قرار بود براساس قانون اساسی ،فرمان شاهانه،
برگذاری و تاریخ انتخابات آینده را تعیین كند .صدور این
