Page 23 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۲۰ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‪‌‌۲‌‌‌۳‬شماره‌‪188۶‬‬ ‫مستلزم تغییر از یک ساختار اجتماعی‪ -‬اقتصادی به دیگری‬ ‫ارائه استدلالهای خود میشود‪:‬‬
‫جمعه ‪ 14‬تا پنجشنبه ‪ ۲0‬ژوئیه ‪۲0۲۳‬‬ ‫هستند‪ ]۶[ ».‬از سوی دیگر‪ ،‬مفاهیمی همچون شورش‬ ‫نخست اینکه چنانکه اشاره شد هدف انقلابیون ایران را‬
‫(‪ ،)revolt‬کودتا (‪ )coup d’état‬یا تظاهرات جمعی (‪mass‬‬ ‫سرنگونی رهبری نظام میداند (هرچند که در بخش دیگری‬
‫این نتایج پژوهشی درواقع هشداری است برای خیزش‬ ‫‪ )demonstration‬به عنوان مقولههای انقلاب سیاسی در‬ ‫بسیار گذرا و بدون اینکه دیدگاه اصلی و نتیجهگیریهای‬
‫انقلابی ایران‪ .‬یک خیزش انقلابی بیرهبر که نتواند منجر‬ ‫توضیح انقلابهای بهار عربی در شمال آفریقا نیز به کار‬ ‫خود را نقض کند به «سرنگونی رژیم جمهوری اسلامی» هم‬
‫به دگرگونی بنیادین شود و از استقرار نظم جدید ناتوان‬
‫باشد‪ ،‬در نهایت منجر به یک روند اصلاحات خواهد شد‬ ‫رفته است‪]۷[ .‬‬ ‫به عنوان هدف خیزش انقلابی اشاره میکند)‪.‬‬
‫که بهرهبرداران اصلی آن نیروهایی هستند که برای چهل‬ ‫به عبارت دیگر‪ ،‬آنچه در دو مقاله مورد نقد این جستار‬ ‫دوم اینکه با اشاره به مورد سریلانکا که اعتراض بود و نه‬
‫و چهار سال از موجودیت نظام جمهوری اسلامی به انواع‬ ‫به عنوان انقلاب بدانها اشاره شده است (همچون سریلانکا‪،‬‬ ‫یک خیزش انقلابی دچار خلط مبحث میشود‪ ،‬ورای اینکه‬
‫گوناگون سود جستهاند‪ .‬درواقع دستاورد چنین «انقلابی»‬ ‫عراق و لبنان) درواقع اعتراض یا قیام هستند هرچند که از‬ ‫مقایسه کشوری همچون سریلانکا که مطابق پژوهشها[‪]۲‬‬
‫میتواند تنها پوستاندازی رژیم در درون ساختارهای‬ ‫نظر مفهومی در علوم اجتماعی شاید بتوان آنها را «انقلاب‬ ‫یک «دموکراسی ناقص» (‪ )flawed democracy‬به حساب‬
‫موجود اقتصادی‪ -‬اجتماعی باشد و نیروهای حیاتی نظام‬ ‫سیاسی» دانست‪ .‬چنین مفهومی با اراده ملت ایران که‬ ‫میآید با موردی همچون جمهوری اسلامی که یک نظام‬
‫جنایتکار را از بحرانی که گریبانگیر آن شده نجات دهد‪.‬‬ ‫خواهان گذر از جمهوری اسلامی است سازگار نیست‪ .‬مراد‬ ‫اقتدارگرا (‪ )authoritarian‬است‪ ،‬از منظر تطبیقی مقایسه‬
‫مردم ایران برای گذر از این رژیم جنایتکار همانا تغییری‬
‫نتیجه‬ ‫شبیه به انقلاب اجتماعی است که به دگرگونی کامل‬ ‫چندان معناداری نیست‪.‬‬
‫برای مقابله با نظریه انقلاب بیرهبر لازم است نیروهای‬ ‫ساختاری و ایدئولوژیکی منجر شود‪ ،‬یعنی نابودی کامل‬ ‫سوم اینکه این مقاله انقلاب را عملی سلبی میداند و‬
‫ملی و دموکراسیخواه با افزایش دقت تئوریک در پردازش‬ ‫نه ایجابی و به همین علت انقلابهای بهار عربی را (که‬
‫مفهوم انقلاب‪ ،‬بر لزوم انقلاب اجتماعی (هرچند در عمل‬ ‫قدرت ملا‪ ،‬پاسدار و مافیای بازار‪.‬‬ ‫تقریبا همگی در مرحله استقرار حکومت شکست خوردند)‬
‫تفاوتهایی جزئی داشته باشد) برای اعمال دگرگونی‬
‫انقلابها جنبه ایجابی دارند و به دنبال استقرار نظم‬ ‫«موفقیتآمیز» قلمداد میکند‪.‬‬
‫ساختاری و بنیادین در کشور تأکید کنند‪.‬‬ ‫جدیدند‬ ‫مقاله دوم که در وبسایت «ایران اینترنشنال» [‪ ]۳‬منتشر‬
‫اگر ما شورشها و تظاهراتهای جمعی موفقیتآمیز را‬ ‫شده و هدف آن نیز مشابه مقاله قبلی کم اهمیت جلوه‬
‫در زمره انقلابهای سیاسی به حساب بیاوریم که هدفشان‬ ‫مورد دوم که پیشتر اشاره شد و در آرای هواداران‬ ‫دادن موضوع رهبری در انقلاب است‪ ،‬دقیقا از استدلالهایی‬
‫تغییر در درون ساختار است و آن را نقطه مقابل مفهوم‬ ‫نظریه انقلاب بیرهبر کاملا نادیده انگاشته میشود‬ ‫مشابه بهره میگیرد‪« :‬رهبری همچنین از ارکان مورد نیاز‬
‫انقلاب اجتماعی قرار دهیم که هدف آن تغییر بنیادی در‬ ‫جنبه ایجابی انقلاب یا همان استقرار نظم جدید است‪.‬‬ ‫برای پیروزی یک انقلاب نیست… همچنین طبیعت بدون‬
‫اصل ساختار است‪ ،‬در آن صورت سرنگونی خامنهای و‬ ‫در کتاب «انقلاب بدون انقلابیها» نوشته پرفسور‬ ‫رهبر جنبش اخیر در ایران‪ ،‬مسبوق به سابقه است و پیشتر‬
‫آصف بیات [‪ ]۸‬که به تجزیه و تحلیل خیزشهای بهار‬ ‫در شیلی‪ ،‬لبنان‪ ،‬عراق‪ ،‬اندونزی‪ ،‬هائیتی‪ ،‬مصر‪ ،‬بولیوی و‬
‫دگرگونی هیئت حاکمه کوچکترین هدف ماست‪.‬‬ ‫عربی میپردازد میتوان اهمیت این جنبه از انقلاب را‬ ‫هنگکنگ هم رخ داده است‪ .‬در موارد این کشورها‪،‬‬
‫علف هرز را باید از ریشه قطع کرد‪ .‬تجربه انقلابهای‬ ‫دریافت‪ .‬او در این کتاب میان دو مفهوم از انقلاب‪ ،‬یعنی‬ ‫اعتراضات رهبری نداشت اما به موفقیت چشمگیری دست‬
‫عربی ثابت کرده که قدرت انقلاب بیرهبر در بهترین حالت‬ ‫«انقلاب به مثابه یک جنبش» و «انقلاب به مثابه یک‬
‫تغییر» تمایز قائل میشود‪ .‬مورد اول دلالت بر حرکت‬ ‫یافت‪».‬‬
‫در براندازی است و نه در سازندگی‪.‬‬ ‫اعتراضی مردم علیه وضع موجود دارد و درواقع بیشتر‬ ‫این مقاله نیز مانند مقاله وبسایت «زیتون» دو خطای‬
‫در مورد ایران نیز انقلاب سیاسی بیرهبر هرچند بتواند‬ ‫بر وجه سلبی انقلاب دلالت دارد‪ .‬این وجه همچنین با‬
‫هیئت حاکمه فعلی را سرنگون کند‪ ،‬در نهایت چیزی جز‬ ‫تعریف ما از انقلاب سیاسی بسیار تناسب بیشتری دارد‪.‬‬ ‫مهم مرتکب میشود‪:‬‬
‫بازی نخبگان و کارگزاران سیاسی جمهوری اسلامی نیست و‬ ‫آنچه آصف بیات «انقلاب به مثابه یک تغییر» مینامد‬ ‫ابتدا به خلط مبحث انقلاب و اعتراض میپردازد چنانکه‬
‫درواقع بر اهمیت وجه ایجابی انقلاب و برقراری نظم‬ ‫اعتراضاتی را مانند آنچه در عراق و لبنان و سایر نقاط‬
‫میوهاش در دامان آنها خواهد افتاد‪.‬‬ ‫جدید صحه میگذارد و به درک ما از مفهوم انقلاب‬ ‫رخ داد‪ ،‬مصداق انقلاب میداند (که اگر «انقلاب» باشند‬
‫گذر کامل از جمهوری اسلامی و قطع ریشههای آن به‬
‫لحاظ عینی میتواند تفاوتهایی با نسخه ایدهآل انقلاب‬ ‫اجتماعی نزدیکتر است‪.‬‬ ‫نویسندگان باید روشن کنند چه انقلابی مد نظر است)‪.‬‬
‫اجتماعی داشته باشد‪ ،‬اما بیشک به این مدل از انقلاب‬ ‫چنانکه بیات در کتاب خود اشاره میکند‪ ،‬انقلابهای‬ ‫دوم آنکه جنبه ایجابی انقلاب را نادیده میگیرد‪.‬‬
‫نزدیکتر است تا نسخه انقلاب سیاسی که مسلما تنها به‬ ‫عربی نه «انقلاب به مثابه یک تغییر»‪ ،‬بلکه «انقلاب به‬
‫مصیبتهای ملت ایران تداوم خواهد بخشید‪ ،‬ولو شدت‬ ‫مثابه یک جنبش» بودند و به همین علت ناتوان از تغییرات‬ ‫مطالعات آکادمیک درباره انقلاب چه میگویند؟‬
‫بنیادین در جوامع خود‪ .‬به همین علت بیات با ترکیب‬ ‫در مطالعات آکادمیک علوم اجتماعی با دو مفهوم از‬
‫آن را کم کند‪.‬‬ ‫واژگان انقلاب (‪ )revolution‬و اصلاحات (‪ )reform‬مفهوم‬ ‫انقلاب روبرو هستیم که تفاوتهای بسیار مهمی با یکدیگر‬
‫دگرگونی ساختاری همچنین به معنای ناتوان ساختن‬ ‫جدید رفولو ِشن (‪ )refolution‬را ابداع میکند‪ ،‬یعنی انقلابی‬ ‫دارند‪ .‬مفهوم «انقلاب اجتماعی» و مفهوم «انقلاب سیاسی»‪.‬‬
‫نیروهایی است که برای چهل و چهار سال به انواع گوناگون‬ ‫که درواقع منجر به اصلاحات میشود و نه تغییرات بنیادین‪.‬‬ ‫تدا اسکاچپل دریافت خود از مفهوم انقلاب اجتماعی را‬
‫ضامن حیات این رژیم جنایتکار بودهاند‪ .‬برای ضمانت این‬ ‫به عبارت دیگر‪ ،‬یکی از علل این امر ناتوانی انقلابهای‬ ‫با تلفیق آرای ساموئل هانتینگتون و لنین ارائه داده است‪.‬‬
‫دگرگونی‪ ،‬ملت به رهبرانی نیاز دارد که پیشینهای پاک داشته‬ ‫هانتینگتون در کتاب «نظم سیاسی در جوامع دستشخوش‬
‫باشند‪ ،‬مورد اعتماد مردم باشند و سابقهای طولانی در پیکار‬ ‫عربی از ارائه رهبران انقلابی بود‪.‬‬ ‫دگرگونی» نوشته‪« :‬انقلاب یک تغییر داخلی سریع‪ ،‬بنیادی و‬
‫با جمهوری اسلامی داشته باشند‪ .‬در میان کاندیداهایی که‬ ‫خشونتآمیز در ارزشها و افسانههای غالب در یک جامعه‪،‬‬
‫این شاخصهها را داشته باشند بدون شک هیچ نامی بیش از‬ ‫*حمیدرضا نیکبخش دانشآموخته علوم سیاسی و‬ ‫در نهادهای سیاسی‪ ،‬ساختار اجتماعی‪ ،‬رهبری‪ ،‬و کنشها و‬
‫مطالعات خاورمیانه است‪.‬‬
‫نام شاهزاده رضا پهلوی نمیدرخشد‪.‬‬ ‫سیاستهای حکومتی میباشد‪]۴[ ».‬‬
‫منابع‪:‬‬ ‫اسکاچپل با تلفیق نظریاتهانتینگتون و آرای لنین درباره‬
‫‪6-Allinson, Jamie. )2022, p.35(. The Age of‬‬ ‫‪-۱‬جبارزاده‪ ،‬فرزانه‪ .‬آیا خیزش مردمیایران لزوماً نیازمند‬ ‫انقلاب‪ ،‬یعنی تأکید لنین بر نقش تودههای ستمدیده و‬
‫‪Counter-Revolution: States and Revolution in‬‬ ‫استثمار شده در برقراری نظم جدید‪ ،‬مینویسد‪« :‬این‬
‫‪the Middle East. Cambridge: Cambridge Uni-‬‬ ‫رهبر است؟‬ ‫ادغا ِم تغییر ساختار ِی سراسری و قیام طبقاتی عظیم است‬
‫‪versity Press.‬‬ ‫‪۲۰۲۲ Democracy Index-۲‬‬ ‫که انقلابهای اجتماعی را از کودتاها‪ ،‬قیامها‪ ،‬شورشها و‬
‫‪7-Laremont, Ricardo )ed(. )2013(. Revolution,‬‬ ‫‪-۳‬خیزش انقلابی علیه جمهوری اسلامی؛ مسائلی هستند‬ ‫حتی انقلابهای سیاسی و جنبشهای استقلال ملی متمایز‬
‫‪Revolt and Reform in North Africa.: The Arab‬‬ ‫که بیش از رهبری جنبش اهمیت دارند‬
‫‪spring and beyond. London: Routledge.‬‬ ‫‪4-Skocpol, Theda. )1994, p.133(. Social Revolu-‬‬ ‫میگرداند‪]۵[ ».‬‬
‫‪8-Bayat, Asef. )2017(. Revolution Without Rev-‬‬ ‫‪tions in the Modern World. Cambridge Univer-‬‬ ‫از سوی دیگر مفهوم انقلاب سیاسی که با آرای حامیان‬
‫‪olutionaries: Making Sense of the Arab Spring.‬‬ ‫‪sity Press.‬‬ ‫انقلاب بیرهبر تناسب بیشتری دارد تفاوت بسیار مهمی‬
‫‪Stanford: Stanford University Press.‬‬ ‫با انقلاب اجتماعی دارد‪ .‬نیل دیویدسون درباره این تفاوت‬
‫‪-۵‬همانجا‬ ‫مینویسد‪« :‬انقلابهای سیاسی در درون یک ساختار‬
‫♦← انتشار مطالب دریافتی در «دیدگاه» و «تریبون‬ ‫اجتماعی‪ -‬اقتصادی رخ میدهند و انقلابهای اجتماعی‬
‫آزاد» به معنی همکاری با کیهان لندن نیست‪.‬‬