Page 13 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۲۸ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‪‌‌‌1‌‌۳‬شماره‌‪18۹4‬‬
‫جمعه ‪ ۸‬تا پنجشنبه ‪ 14‬سپتامبر ‪۲0۲۳‬‬

‫امیدوار بودند بتوانند همان شمار از مردم را در آن شركت‬ ‫كرد كه هزاران نسخه آن بهفروش رفت‪ ،‬تكثیر و پخش شد‪،‬‬ ‫به آنها اعتنایی نمیكرد‪ ،‬و در هنگامی كه آنان آنجا‬
‫گردهماییهایی كوچك برای سازمان دادن مقاومت برگذار شد‪،‬‬ ‫بودند‪ ،‬غذایش را تنها میخورد‪.‬‬
‫دهند كه چند روز پیش از آن‪ ،‬هواداران خمینی گرد آورده‬
‫***‬ ‫و نیروها و شبكههایی شكل گرفت‪.‬‬ ‫شاپور بختیار فقط یك بار به او تلفن كرد و در مكالمهای‬
‫بودند‪.‬‬ ‫كمیتهایكوچك‪،‬بابهرهگرفتنازهرجومرجیكهحاكمشده‬ ‫بسیار كوتاه‪ ،‬جویای سلامتی او شد‪ .‬در مورد مسائل داخل‬
‫بود‪ ،‬مجموعه ورزشی امجدیه را كه در محلهای پر از ازدحام‬
‫پس فردا‪ ۲۷ ،‬ژانویه‪ ،‬در منزلم با دریاسالار اردلان كه رئیس‬ ‫واقع بود‪ ،‬در اختیار گرفت و آن را به ستاد ضد انقلاب تبدیل‬ ‫كشور‪ ،‬هیچ كلامی میانشان رد و بدل نشد‪.‬‬
‫صنایع تسلیحاتی ارتش بود‪ ،‬و دریادار دیهیمی معاون‬ ‫كرد‪ .‬در عرض فقط چند روز‪ ،‬سه گردهمایی عمومی برگذار‬ ‫در همین زمان بود كه شاه رابطه نوشتاری با «ثریا» ملكه‬
‫شد‪ .‬شبكه انجمنهای محلی پایتخت كه خوب ریشه داشتند‪،‬‬ ‫پیشین برقرار كرد‪ .‬پیرامونیان میگفتند ثریا تنها زنی بود كه‬
‫عملیاتی فرماندهی كل نیروی دریایی ناهار میخوردیم‪.‬‬ ‫باشگاه بزرگ ورزشی «تاج» و یك باشگاه كم اهمیتتر‪ ،‬چند‬ ‫او عاشقانه دوستش داشت‪ .‬از روزی كه از هم جدا شدند‪،‬‬
‫شركت تعاونی كشاورزی حومههای دور و نزدیك پایتخت‪،‬‬ ‫فقط یك بار‪ ،‬ده سال پیش از آن‪ ،‬در پاریس یكدیگر را دیده‬
‫سرتیپ معینزاده رئیس اداره اطلاعات نیروی زمینی هم‬ ‫یك سندیكای كارگری و چندین محفل دانشگاهی پشتیبانی‬ ‫بودند‪ .‬گویا نامه هم به همدیگر ننوشته بودند‪ .‬از این پس‬
‫خود را از این جنبش ابراز كردند‪ .‬یك كمیته هماهنگی با‬ ‫هر دو نامههایی را كه مینوشتند‪ ،‬به افراد مورد اعتماد خود‬
‫قرار بود ساعتی بعد به ما بپیوندد‪ .‬پیرامون وضع سیاسی‬ ‫ده عضو‪ ،‬بهریاست محمدرضا تقیزاده روزنامهنگار جوان و‬ ‫میدادند (بهاطلاع من‪ ،‬سه نفر) كه به دیگری برساند‪ .‬هرگز‬
‫مملكت‪ ،‬ورود پیشبینی شده خمینی‪ ،‬و تأثیر نمایش نیروی‬ ‫عضو انجمن شهر تهران بهوجود آمد و تصمیم گرفت روز ‪۲۵‬‬ ‫آنها را پست نمیكردند‪ .‬به من گفتند كه محمدرضاشاه‪ ،‬با این‬
‫روز پیش گفتگو میكردیم‪ .‬تلفن زنگ زد‪ .‬در آن سو‪ ،‬شهبانو‬ ‫ژانویه‪ ،‬تظاهراتی خیابانی برگذار كند‪ .‬گروهی به نمایندگی‬
‫بود‪ .‬از سوی خود و دوستانم به او ادای احترام كردم و از‬ ‫كمیته‪ ،‬فوراً نزد بختیار گسیل شد‪ .‬او مخالفت جدی خود‬ ‫كار گونهای آرامش روحی مییافت‪.‬‬
‫حال اعلیحضرت پرسیدم‪ .‬او از اوضاع داخل كشور پرسید و‬ ‫را نشان داد و گفت‪« :‬شما اختلافات را بیشتر خواهید كرد‪،‬‬ ‫ارتشیان هم مرتب تلفن میزدند و پافشاری میكردند كه به‬
‫دو هزار نفر هم نخواهید توانست گردآورید‪ ».‬و به آنها‬ ‫آنان اجازه دهد نظم را برقرار كنند‪ .‬زمانی كه تاریخ بازگشت‬
‫من بسیار چكیده آن را شرح دادم و بهویژه به تظاهرات‬ ‫گفت كه از او نه انتظار یاری داشته باشند و نه پشتیبانی‪.‬‬ ‫روحالله خمینی تعیین شد‪ ،‬تلفنها لحنی نگرانكننده یافت‪.‬‬
‫خود او بعدها نوشت‪« :‬از من خواستند به این تظاهرات‬ ‫قرهباغی رئیس ستاد كل ارتش‪ ،‬ساكت بود‪ .‬داشت با هویزر و‬
‫روز جمعه تأكید كردم‪ .‬شهبانو از گستردگی تظاهرات و شمار‬ ‫یاری كنم و من رد كردم‪ ».‬او از كمیته تظاهرات خواست از‬ ‫رهبران انقلاب گفتگو میكرد‪ .‬ولی سه فرمانده دیگر‪ ،‬بدرهای‬
‫دادن هر گونه شعاری به هواداری از شاه‪ ،‬خودداری كنند‬ ‫(نیروی زمینی)‪ ،‬ربیعی (نیروی هوایی) كه افسر ُكرد بسیار‬
‫شركتكنندگان در آن‪ ،‬و نیز شعارهایی كه داده شده بود‬ ‫و به دفاع از قانون اساسی بسنده نمایند‪ .‬بهدستور بختیار‪،‬‬ ‫برجستهای بود و حبیباللهی (نیروی دریایی) و همینطور‬
‫ــ و مطبوعات خارجی تقریباً آن را نادیده گرفته بودند ــ‬ ‫اعلامیههایی نیز از رادیو ــ تلویزیون ملی پخش میشد‬ ‫خسروداد فرمانده لشكر هوانیروز و رحیمی (فرمانده نظامی‬
‫شگفتزده شد‪ .‬از او خواستم آن سخنان را برای شاه بازگو‬ ‫كه مردم را از شركت در آن تظاهرات برحذر میداشت!‬ ‫پایتخت و سرپرست شهربانی كل) ابراز ناراحتی و نگرانی‬
‫كند‪ .‬با مهر همیشگی خود از من سپاسگزاری كرد و خواست‬ ‫شدید میكردند و در انتظار دستور بودند‪ .‬شاه این پیامها‬
‫كه سلام او را به افسران حاضر برسانم‪ .‬آنها نیز از شمار و انبوه‬ ‫تظاهرات طرفداران قانون اساسی‬ ‫را میگرفت‪ ،‬اما سكوت میكرد‪ .‬هیچ كس نمیدانست آیا از‬
‫روز جمعه ‪ ۲۵‬ژانویه‪ ،‬ستونهای تظاهركنندگان از دوازده‬ ‫آن رو بود كه نمیخواست خونی ریخته شود‪ ،‬یا دیگر توان‬
‫تظاهركنندگان و شعارهایی كه جمعیت داده بود‪ ،‬شگفتزده‬ ‫نقطه پایتخت به حركت درآمد‪ .‬بزرگترین گروه از مجموعه‬
‫امجدیه آمد‪ .‬همه‪ ،‬به سوی میدان بهارستان‪ ،‬در برابر مجلس‬ ‫كوچكترین تصمیمگیری را نداشت؟‬
‫بودند‪ .‬آیا شاهد زیر و رو شدن افكار عمومی بودیم؟***‬ ‫كه محلی نمادین بود‪ ،‬رفتند‪ .‬جمعیت بسیار زیاد بود‪ .‬نشریات‬ ‫در تهران‪ ،‬این افسران و چند تن دیگر كه مطبوعات‬
‫بعدها‪ ،‬در نخستین دیداری كه در مكزیك با شاه داشتم‪،‬‬ ‫بزرگ‪ ،‬با آن كه در مهار كمیتههای انقلابی بودند‪ ،‬فردای آن‬ ‫بینالمللی آنها را «جناح تندرو ارتش» لقب داده بودند‪ ،‬طرح‬
‫پیرامون آن تظاهرات و فریادهای «جاوید شاه» سخن گفتم‬ ‫روز شمار تظاهركنندگان را ‪ ۱۵۰‬هزار تا ‪ ۳۰۰‬هزار تن برآورد‬ ‫«نجات ملی» را آماده كردند‪ .‬این طرح بر آن پایه بود كه‬
‫كه چگونه به خروشی همگانی و پایانناپذیر تبدیل شد‪ .‬بسیار‬ ‫كردند‪ .‬یك گروه حدود ‪ ۵۰‬هزار نفری از كارگران كارخانههای‬ ‫مخالفان بنیادگرا را بهشدت سركوب كنند و دولتی نظامی‬
‫متأثر شد‪ ،‬به فكر فرو رفت‪ .‬چند لحظه هیچ نگفت‪ ،‬سپس‬ ‫غرب پایتخت آمده بودند كه به دستور نخست وزیر‪ ،‬از‬ ‫بهریاست تیمسار بدرهای تشكیل دهند‪ .‬در حقیقت كودتایی‬
‫این جمله دردناك را بهزبان آورد‪« :‬شاید در مورد احساسات‬ ‫پیوستنشان به دیگران جلوگیری شد‪ .‬انبوهی شگفتانگیز از‬ ‫بود كه بختیار را هم بركنار میكرد‪ .‬البته با بهای انسانی‬
‫ملتم نسبت به خود اشتباه كردم‪ .‬بیگمان‪ »...‬و سپس زمانی‬ ‫پرچمهای كوچك و بزرگ ایران‪ ،‬كیلومترها از خیابانهای اصلی‬ ‫سنگین ــ همانند آنچه بعدها ارتشیان در الجزایر در سركوبی‬
‫تهران راپوشاندهبود‪.‬اگراینتظاهرات بههواداریازخمینی‬ ‫اسلامگرایان افراطی كردند ــ ولی بدون شك ترازنامه نهایی‪،‬‬
‫دراز‪ ،‬با اندوهی بیپایان به من نگریست‪.‬‬ ‫بود‪ ،‬بیگمان میگفتند نیم میلیون نفر در آن شركت كردهاند‪.‬‬
‫در میدان بهارستان‪ ،‬حجتالاسلام بهبهانی‪ ،‬واعظ مشهور‬ ‫بسیار سبكتر از صدها هزار قربانی انقلاب میشد‪.‬‬
‫ورود خمینی به تهران‬ ‫تهران (كه فردای سقوط شاه او را اعدام انقلابی كردند) رشته‬ ‫فردای ورود خمینی به تهران‪ ،‬اول فوریه‪ ،‬به بدرهای تلفن‬
‫روز اول فوریه ‪ ،۱۹۷۹‬پس از تردیدهای بسیار‪ ،‬آیتالله‬ ‫سخن را به دست گرفت و از مردم خواست از وطن خویش‬ ‫كردم و گفتم كه از رویدادها نگرانم‪ .‬من در جریان برنامه‬
‫خمینی به تهران آمد‪ .‬همه گواهیهای بهچاپ رسیده‪ ،‬حتی‬ ‫سری آنها نبودم ولی احساس میكردم چیزی در حال شكل‬
‫آنها كه مربوط به پیرامونیان اوست‪ ،‬میگویند كه خمینی‬ ‫دفاع كنند‪ .‬قطعنامه را محمدرضا تقیزاده خواند‪.‬‬ ‫گرفتن است‪ .‬بدرهای گفت‪« :‬همه چیز آماده است و من از‬
‫از ارتش‪ ،‬از حادثهای ناگهانی‪ ،‬و این كه دستگیرش كنند بیم‬ ‫در همین هنگام بود كه یكی از تظاهركنندگان جوان فریاد‬ ‫این مردك و حامیانش بیمی ندارم‪ .‬فقط منتظر یك واژه‪ ،‬یك‬
‫داشت‪ .‬اما همه چیز آن گونه كه پیرامونیانش میخواستند‪،‬‬ ‫زد «جاوید شاه»‪ .‬چند تن دیگر نیز پس از او همین را گفتند‪،‬‬ ‫اشاره از سوی شاه هستم‪ .‬اقدام من كاملا در چارچوب قانون‬
‫انجام گرفت‪ .‬او عملا رئیس نیرومند آینده كشور به حساب‬ ‫و ناگهان این فریاد چون موجی گسترده‪ ،‬همهگیر شد‪ .‬بسیاری‬
‫میآمد‪ .‬واقعاً مسخره بود‪ ،‬اما حتی چند تنی از مأمورین‬ ‫از هیجان میگریستند‪ .‬آن تظاهرات به نمایشی ملی به سود‬ ‫خواهد بود‪ ».‬اما آن واژه یا اشاره‪ ،‬هرگز نیامد‪.‬‬
‫رسمی آمریكا با كمیته استقبال از او‪ ،‬همكاری میكردند‪.‬‬ ‫ماهها بود كه شاه‪ ،‬جلو هرگونه تظاهرات و ابراز عقیدهای‬
‫بختیار به ایراد بیانات پر حرارت خود پیرامون اندیشههای‬ ‫شاه غایب تبدیل شد‪.‬‬ ‫از سوی هر كسی را كه میخواست به هواداری او یا علیه‬
‫دموكراتیكش ادامه میداد و در پنهان با پیرامونیان خمینی‬ ‫نخست وزیر كه بهوسیله تنی چند از دوستانش از‬ ‫فراگرد انقلاب اقدام كند‪ ،‬گرفته بود‪ .‬میگفت نمیخواهد‬
‫برای بهدست آوردن عنایت آنان سرگرم گفتگو بود‪ .‬بدون‬ ‫گستردگی تظاهرات آگاه شده بود‪ ،‬فوراً با هلیكوپتر رفت‬ ‫ایرانیان با هم درگیر شوند و خونی بریزد‪ .‬البته نمیگفت‪ ،‬ولی‬
‫حمایت ارتش‪ ،‬او هیچ بود‪ .‬اما از ارتش بیم داشت‪ .‬حتی‬ ‫كه جریان را از آسمان ببیند‪ .‬اوایل بعد از ظهر‪ ،‬راهپیمایی‬ ‫شاید هم بیم داشت كه دامنه و اندازه تظاهرات موافقان با‬
‫بیش از انقلابیون چپ و راست كه موقتاًمتحد بودند‪ .‬درست‬ ‫كارگران غرب پایتخت توانست خود را به نخستوزیری‬
‫همانند كرنسكی آخرین نخستوزیر روسیه قبل از انقلاب‬ ‫برساند‪ .‬بختیار نمایندگان آنها را پذیرفت‪ ،‬اما فقط به این كه‬ ‫تظاهرات مخالفان قابل مقایسه نباشد‪***.‬‬
‫بلشویكی كه لنین را عملا بر حكومت ژنرالهای هوادار «تزار»‬ ‫بگوید از گستردگی تظاهرات شگفتزده شده‪ ،‬بسنده كرد و‬
‫از روز ‪ ۱۶‬ژانویه این نیروی آزاد شده به جنبش آمد‪.‬‬
‫ترجیح داد و گریخت‪.‬‬ ‫از آنان خواست آرامششان را حفظ كنند و پراكنده شوند‪.‬‬ ‫نشریات كوچكی نیمه زیرزمینی آشكار شد و اندیشههای‬
‫در این بلبشو‪ ،‬بهابتكار سرلشكر علی نشاط فرمانده گارد‬ ‫همان شب‪ ،‬كمیته هماهنگی برای بررسی درسهایی كه از‬ ‫ضد انقلابی در آنها بازتاب یافت‪ .‬تنها یك نشریه مهم‪،‬‬
‫شاهنشاهی (كه اندكی پس از پیروزی انقلاب‪ ،‬بهقتل رسید)‬ ‫آن تظاهرات گرفته شده بود‪ ،‬گرد هم آمد و اعضایش بر آن‬ ‫«خواندنیها» كه از بیست سال پیش از هر دولتی كه بر سر‬
‫نیروهای زیر فرمانش رژه بسیار چشمگیری در خیابانهای‬ ‫شدند تظاهرات دیگری‪ ،‬البته پانزده روز بعد‪ ،‬برپا كنند و‬ ‫كار آمده بود‪ ،‬انتقاد كرده بود‪ ،‬از این گرایش جانبداری كرد‪ ،‬و‬
‫پایتخت انجام دادند و توانایی سلاحها و زرهپوشهای خود را‬ ‫این در حالی كه همه روزنامههای مهم‪ ،‬زیر مهار كمیتههای‬
‫به نمایش گذاشتند‪ .‬در بسیاری از محلات‪ ،‬مردمی كه بر سر‬ ‫انقلابی قرار گرفته بودند‪ .‬دكتر مهدی بهار‪ ،‬نویسنده‪ ،‬محقق‬
‫راه آنان گردآمده بودند‪ ،‬برایشان بهگرمی دست میزدند‪ ،‬در‬ ‫و منقد سیاسی‪ ،‬رسالهای علیه خطرات بنیادگرایی چاپ‬
‫پارهای محلهها به آنان سنگ پرتاب میكردند‪ .‬تظاهرات ضد‬
‫انقلابی هم در بسیاری از شهرها صورت گرفت كه هواداران‬
‫و مخالفان خمینی در آنها به زد و خوردهای خشونتبار با‬

‫همدیگرپرداختند‪.‬‬