Page 12 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۳۵ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‌‪‌‌‌1‌۲‬شماره‌‪‌1۹01‬‬
‫جمعه ‪ ۵‬تا ‪ 11‬آبانماه ‪140۲‬خورشیدی‬

‫بازنشر‬ ‫در حاشیه خاطرات دكتر نهاوندی(‪:)۲‬‬

‫آخرین روزها‬ ‫پزشک پانامائی پیشنهاد یک میلیون دلاری را‬
‫پایان‌سلطنت‌و‌‬ ‫برای از بین بردن شاه در جریان عمل نپذیرفت‬
‫درگذشت‌شاه‬

‫‌(‪)۳6‬‬

‫دكتر هوشنگ نهاوندی‬ ‫(تاریخ نشر در کیهان لندن‪ :‬از آذر ‪ ۱۳۸۳‬تا شهریور ‪ - ۱۳۸۴‬از شماره ‪ ۱۰۳۳‬تا ‪) ۱۰۷۱‬‬

‫اساس رویدادها و حوادث واقعی زندگی انسانها نوشته میشود‪.‬‬ ‫سر كلاس میرفت و هیچگاه كار تدریس را رها نكرد و بهمدد‬ ‫ترجمه فارسی كتاب «آخرین روزها‪ ،‬پایان سلطنت و درگذشت‬
‫همین سوابق دانشگاهی بود كه پس از مهاجرت به فرانسه ‪۱۷‬‬
‫برای نوشتن این كتاب‪ ،‬نویسنده از كمكهای بی دریغ و سخاوتمندانه‬ ‫شاه» نوشته دكتر هوشنگ نهاوندی از سوی شركت كتاب در‬
‫سال بهعنوان استاد در دانشگاه پاریس تدریس كرد‪.‬‬
‫اردشیر زاهدی‪ ،‬دكتر اصلان افشار‪ ،‬شجاعالدین شفا‪ ،‬پروفسور‬ ‫نهاوندی در سالهای ‪ ۱۳۵۰‬گروه بررسی مسایل ایران را بنیان‬ ‫لسآنجلس منتشر شده است‪.‬‬
‫گذاشت به امید آنكه پیشنهادات این گروه راهگشای اصلاحاتی در‬
‫عباس صفویان و دكتر داریوش شیروانی بهرهمند بوده است‪ .‬این‬ ‫بهروز صوراسرافیل و مریم سیحون مترجمان این كتاب‪ ،‬بهخوبی‬
‫ساختار آموزشی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی ایران شود‪.‬‬
‫شخصیتها كه در ماههای آخر سلطنت محمدرضاشاه تماس روزانه با‬ ‫نهاوندی برای جمع آوری مطالب كتاب پانصد صفحهای خود‪،‬‬ ‫از عهده برگرداندن آن از زبان فرانسه به فارسی برآمدهاند‪.‬‬
‫مختصری از حافظه معروفش و مقدار زیادی از یادداشتهای روزانه‬
‫او داشتند‪ ،‬اطلاعات‪ ،‬خاطرهها و بهیادماندههای خود را در اختیار‬ ‫دكتر نهاوندی در دوران سلطنت محمدرضاشاه پهلوی وزارت‬
‫یا شبانهاش سود جسته است‪.‬‬
‫نویسنده قرار دادهاند‪.‬نویسنده ضمناً از دكتر هادی هدایتی‪ ،‬دكتر‬ ‫كتاب از آغاز تا پایان‪ ،‬سرشار است از حوادث پرهیجان و اخبار‬ ‫آبادانی و مسكن و علوم و آموزش عالی و ریاست دانشگاههای‬
‫دست اول كه بیشتر اوقات نویسنده شخصاً درگیر آن بوده است‬
‫كاظم ودیعی و بیژن خلیلی مدیر شركت كتاب سپاسگزاری كرده‬ ‫و به همین دلیل محتوای كتاب شبیه رمانهای جذابی است كه بر‬ ‫پهلوی و تهران را بهعهده داشت‪ .‬وی مدتی نیز رئیس دفتر‬

‫است‪ .‬كتاب «آخرین روزها‪ ،‬پایان سلطنت و درگذشت شاه» دارای‬ ‫جراحی در پاناما و حفظ صلح جهان و سلامت گروگانها‪،‬‬ ‫علیاحضرت شهبانو و چندی رئیس هیأت مدیره انجمن آثار ملی‬
‫برعهده بگیرد»‪.‬‬
‫‪ ۱۵‬فصل است و با یك پینوشت كوتاه و احساسی بهپایان میرسد‪.‬‬ ‫بود‪ .‬اما در تمام این سالها وی بیشتر با محافل روشنفكری‪ ،‬علمی‬
‫كارتر با سرعت گفت‪« :‬من این كار را نمیكنم‪ .‬من‬
‫كیهان بخشهایی از این كتاب را با موافقت نویسنده و ناشر‪ ،‬از این‬ ‫نمیخواهم به دوبیكی تلفن كنم و بگویم آنچه را كه وی یك‬ ‫و دانشگاهی نشست و برخاست داشت تا با دولتیان‪ .‬نهاوندی در‬

‫شماره بهچاپ میرساند‪.‬‬ ‫اصل میداند زیر پا بگذارد‪».‬‬ ‫دوران ریاستش بر دانشگاههای پهلوی و تهران هفتهای چند ساعت‬
‫رئیس جمهور آنقدر درباره دور نگاهداشتن شاه از مصر‬
‫دوباره تلفن میكنید‪ ،‬عقیده خود را بهكلی تغییر داده‬ ‫انعطاف ناپذیر بود و آنقدر از دست من عصبانی بهنظر‬ ‫ما به این توافق رسیدیم كه بهدلیل موقعیت حساس موجود‬
‫باشید»‪.‬‬ ‫میرسید كه تصمیم گرفتم بگذارم خشمش اندكی فرو‬ ‫باید با رئیس جمهور صحبت كنیم و من و لوید با تلفن ایمن‬
‫بنشیند‪« .‬آقای رئیس جمهور‪ ،‬اجازه بدهید ما در اینجا با‬ ‫با وی تماس گرفتیم‪ .‬همانقدر كه كارتر میخواست شاه در‬
‫لوید و من درباره موضع انعطافناپذیر رئیس جمهور‬ ‫یكدیگر مذاكره كنیم و وقتی عقاید یكسانی پیدا كردیم‬ ‫جایی كه بود بماند‪ ،‬درصورتی كه چنین چیزی غیر ممكن‬
‫بحث كردیم‪ .‬منشی امبلر سرش را از لای در به داخل آورد‪،‬‬ ‫میبود‪ ،‬به همان اندازه نیز سرسختانه سعی میكرد كه شاه‬
‫هال ساندرز از واشنگتن تلفن میكرد‪ .‬آرنی زیر لب گفت‪:‬‬ ‫دوباره به شما تلفن كنیم‪».‬‬ ‫به مصر نرود‪ .‬كارتر گفت‪« :‬من این كار را با انور نخواهم‬
‫«باید تلكس ما درباره ورود شاه به ایالات متحده را دیده‬ ‫او آخرین ضربه را هم زد‪« :‬هم‪ ،‬من انتظار دارم كه وقتی‬ ‫كرد‪ .‬او بدون آن كه شاه را به دستش بسپارم بهاندازه كافی‬
‫مسأله دارد‪ .‬اگر شاه به ترك پاناما اصرار بورزد‪ ،‬موضع ما باید‬
‫باشد»‪.‬‬
‫گفتم‪« :‬آن تلكس لعنتی یك اشتباه بود‪ .‬نمیدانم در آن‬ ‫این باشد كه میخواهیم به ایالات متحده بازگردد‪».‬‬
‫یخ كرده بودم‪« .‬ولی آقای رئیس جمهور‪ ،‬این كار زندگی‬
‫وقت به چه میاندیشیدم‪».‬‬
‫اگرچه هال از نظر سن و تجربه نسبت به من ارشد بود‪،‬‬ ‫گروگانها را به مخاطره میاندازد‪ ،‬و میتواند‪»...‬‬
‫ولی مقام معاونت وزارت امور خارجه را داشت‪ ،‬در حالی‬ ‫ــ «لعنت بر شیطان‪ ،‬هم‪ ،‬اول وقت امروز تلكسی دریافت‬
‫كه من رئیس دفتر رئیس جمهور بودم‪ .‬بنابراین همیشه به‬ ‫نمودم كه در آن شما و آرنی به من توصیه كرده بودید كه‬
‫من احترام میگذاشت‪ ،‬ولی امروز كنایهای در گفتارش بود‪.‬‬ ‫اجازه ندهیم شاه به مصر برود و اگر او از پاناما حركت‬
‫«هم‪ ،‬تلكسی كه شما و آرنی برای رئیس جمهور و وزیر‬ ‫كند فقط باید به مقصد ایالات متحده باشد‪ .‬تصمیم خود‬
‫ونس فرستادهاید‪ ،‬به دستم رسیده است‪ .‬باور نمیكنم كه هر‬
‫دو شما در واقع توصیه كرده باشید كه به شاه اجازه ورود‬ ‫را بگیرید!»‬
‫دوباره به ایالات متحده داده شود‪ .‬اگر شاه به اینجا بیاید‪،‬‬ ‫من اندیشیدم به او بگویم كه آن تلكس در نیمهشب بین‬
‫آنها گروگانها را میكشند!» كلافگی و عصبانیت او پنهان‬ ‫سوار شدن به هواپیمای دوم و سوم نوشته شده بود‪ ،‬ولی‬
‫پشیمان شدم‪« .‬آقای رئیس جمهور‪ ،‬من تصمیم را عوض‬
‫نگاهداشتنی نبود‪.‬‬ ‫كردهام‪ .‬هدف اولیه ما باید این باشد كه سعی كنیم به هر‬
‫من حتی سعی نكردم توضیحی در مورد آن تلكس بدهم‪.‬‬ ‫قیمتی او را در اینجا نگاهداریم‪ .‬راه دوم كه چندان هم‬
‫«حق با شماست هال‪ .‬آرنی و من داریم جان میكنیم كه‬ ‫خوب نیست این است كه شاه را به رفتن به مصر تشویق‬
‫شاه در اینجا بماند‪ .‬من میدانم كه آمدن او به ایالات متحده‬ ‫كنیم‪ .‬فقط بهعنوان آخرین چاره باید به شاه اجازه ورود به‬

‫یك فاجعه است‪».‬‬ ‫ایالات متحده داده شود‪».‬‬
‫ساندرز ادامه داد‪« :‬وزیر به من میگوید كه رئیس جمهور‬ ‫كارتر پاسخ داد‪« :‬خوب‪ ،‬من مخالفم»‪ .‬او بهوضوح از شل‬
‫عزم راسخ دارد كه نگذارد شاه به مصر برود‪ .‬آیا نمیتوانید او‬ ‫و سفت كردنهای من خسته شده بود‪« .‬من نمیخواهم شاه‬

‫را در پاناما نگاهدارید؟»‬ ‫به مصر برود‪ .‬این برای سادات منصفانه نیست!»‬
‫«داریم سعی میكنیم‪ ،‬ولی زیاد عملی بهنظر نمیرسد‪».‬‬ ‫كاتلر گفت‪« :‬بسیار خوب‪ ،‬بیایید روی نگاهداشتن او در‬
‫«اگر او واقعاً میخواهد كه پاناما را ترك كند‪ ،‬رفتنش به‬ ‫اینجا كار كنیم» و از من پرسید‪« :‬آیا میتوانیم كاری در مورد‬

‫مصر بهتر از آمدنش به اینجاست‪».‬‬ ‫پزشكان بكنیم؟»‬
‫من در حالی كه سعی میكردم منطق رئیس جمهور را‬ ‫«اطمینان دارم توریخوس مشكل پاناماییها را حل خواهد‬
‫بهكار ببرم‪ ،‬گفتم‪« :‬این چه اثری روی سادات خواهد داشت؟»‬ ‫كرد‪ .‬مشكل ما دوبیكی است‪ ».‬من پیشنهاد كردم‪« :‬رئیس‬
‫«هم‪ ،‬سادات از هر كس بهتر میداند كه تا چه حد‬ ‫جمهور میتواند به دوبیكی تلفن كند و احساس میهنپرستی‬
‫میتواند فشار مصریان و جهان عرب را تحمل كند‪ .‬او بیش‬ ‫او را برانگیزد تا نقش فعالی در تشویق شاه برای انجام عمل‬

‫از آنچه كه هست نمیتواند به انزوا كشیده شود‪ .‬من‬