Page 12 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۴۶ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‌‪‌‌‌1‌۲‬شماره‌‪‌1۹1۲‬‬
‫جمعه ‪ ۲۹‬دیماه تا ‪ ۵‬بهمنماه ‪140۲‬خورشیدی‬

‫«نگاهی از درون به جنبش چپ ایران» (‪)۷‬‬

‫ماجرای فرار دادن دو تن از رهبران حزب توده به آلمان غربی‬

‫بازنشر‬ ‫در این ماجرا كه به یك فیلم پلیسی ــ جاسوسی شبیه بود غلامحسین فروتن و‬
‫عباس سغایی از شرق به غرب گریختند!‬

‫(تاریخ نشر در کیهان لندن‪ :‬از مهر تا آذر ماه ‪ - ۱۳۸۴‬از شماره ‪۱۰۷۵‬تا ‪)۱۰۸۲‬‬

‫حمید شوكت‬ ‫كنفدراسیون جهانی دانشجویان ایرانی و سازمان انقلابی كه از ائتلاف آن با حزب توده به‬
‫وجود آمد در سوق دادن مبارزه سیاسی به مسیر مبارزه چریكی و اقدام مسلحانه علیه رژیم‬
‫گفت و اطلاعاتی كه داشتیم این بود كه نارضایتی در سطح‬ ‫پیشین ایران نقش مؤثر داشتند‪ .‬حمید شوكت‪ ،‬از فعالان كنفدراسیون‪ ،‬در سالهای اخیر به‬
‫گستردهای جریان دارد‪ .‬خاطرم هست آقا بزرگ آپارتمان‬ ‫تدوین تاریخ شفاهی كنفدراسیون همت گماشته و چند كتاب زیر عنوان «نگاهی از درون به‬
‫خوبی داشت با مبلهای چرمی كه برای آلمان شرقی نشانهای‬
‫از رفاه محسوب میشد‪ .‬او وقتی از من و مهرداد پذیرایی‬ ‫جنبش چپ ایران» انتشار داده كه آخرین آنها گفتگو با محسن رضوانی است‪.‬‬
‫میكرد گفت‪« :‬این مبلها به حزب تعلق ندارد‪ .‬آنها را با كار‬ ‫در این كتاب‪ ،‬گفتنیهای بسیار از كم و كیف فعالیتهای پنهان و ارتباطات كنفدراسیون و‬

‫و زحمت خودم خریدهام‪».‬‬ ‫سازمان انقلابی بهصورت گفت و شنود بین شوكت و رضوانی بازگو شده است‪.‬‬
‫=بحث و گفتگوی سیاسی هم داشتید؟‬ ‫خوانندگان عزیز و پژوهندگان تاریخ معاصر ایران را به مطالعه این كتاب كه بخشهایی از آن‬
‫ـ میدانی كه آقابزرگ خیلی محتاط بود‪ .‬اما وقتی نظراتمان‬
‫را در مخالفت با حزب توده برایش گفتیم‪ ،‬خندهای كرد و‬ ‫برای درج در صفحه خاطرات و تاریخ برگزیده شده است دعوت میكنیم‪.‬‬
‫گفت‪« :‬فكر نكنید فقط شما این حرفها را میزنید‪ .‬اینجا هم‬ ‫گزیده كتاب را از مأموریت پرویز نیكخواه و عزیمت وی به تهران میآغازیم‪« .‬گروه‬
‫خیلیها مخالفند‪ ».‬و در همین گفتگو از پولاددژ و نظراتش‬ ‫نیكخواه» پس از حادثه تیراندازی به محمدرضاشاه در كاخ مرمر (‪۲۱‬فروردین ‪ ) ۱۳۴۴‬به عنوان‬
‫متهم اصلی شناخته شد‪ .‬پرویز نیكخواه و تعدادی دیگر از افراد تیم او بازداشت و محاكمه‬
‫در مخالفت با رهبری حزب توده نام برد‪.‬‬ ‫شدند‪ .‬نیكخواه پس از آن كه قسمتی از دوران محكومیت خود را در زندان گذراند آزاد شد و‬
‫=در جریان ملاقات با پولاددژ چه گذشت؟‬ ‫چون به تحولات ناشی از «انقلاب سفید» در جامعه ایران عقیده پیدا كرده بود مانند كورش‬
‫ـ او از رهبران حزب توده خیلی ناراضی بود و میگفت‪:‬‬ ‫لاشایی تصمیم به همكاری برای پیشبرد این برنامه گرفت‪ .‬او در سازمان رادیو تلویزیون ملی‬
‫«آنها یك مشت بوروكرات هستند كه در آلمان شرقی لم داده‬ ‫ایران مشغول كار شد و پس از انقلاب اسلامی در شمار نخستین كسانی بود كه اعدام شدند‪.‬‬
‫و جیرهخوارند‪ .‬بهتنها چیزی كه فكر نمیكنند انقلاب است‪».‬‬
‫بعدها همین حرفها را مكتوب كرد و به كنفرانس دوم‬ ‫تحلیل میبرد و بخشی از كوشش ما بهاجبار صرف حفظ‬ ‫=پیوستن فروتن و سغایی به سازمان انقلابی ما‬
‫سازمان انقلابی كه در آذر ‪( ۱۳۴۴‬نوامبر ‪ )۱۹۶۵‬در بلژیك‬ ‫نیرو میشد‪ .‬استبداد و دیكتاتوری حاكم بر ایران شرایطی را‬ ‫ضربهای بود بر كمیته مركزی و باقیمانده دستگاه رهبری‬
‫تحمیل میكرد كه خارج از اراده ما وجود داشت و مسأله‬
‫تشكیل شد فرستاد‪.‬‬ ‫انتقال به ایران را كه تحقق آن در صدر اولویتهای سازمان‬ ‫حزب توده‬
‫=شما چه پیشنهادی به او داشتید؟‬ ‫قرار داشت با مانعی جدی روبرو میكرد‪ .‬این موقعیت‬
‫ـ از او خواستیم تا در نشست بعدی سازمان انقلابی شركت‬ ‫دشوار تنها به ما كه میخواستیم از خارج كشور بر تحولات‬ ‫محسن رضوانی ــ در پیشبرد مقاصد انقلابی باید سبك كار‬
‫كند كه از این پیشنهاد خیلی استقبال كرد‪ ،‬اما هیچ گاه نیامد‪.‬‬ ‫سیاسی تأثیر بگذاریم مربوط نمیشد‪ .‬نیروهای انقلابی‬ ‫صحیح بهكار برد و قلب حقایق‪ ،‬سبك كار درستی نیست‪.‬‬
‫البته گمان میكنم بهدلایل شخصی نیامد‪ .‬او برای گذران‬ ‫در داخل كشور نیز زیر تیغ استبداد‪ ،‬آزادی عمل محدودی‬ ‫حرف ما این بود كه ملاكان و سرمایهداران به مردم دروغ‬
‫زندگی در پراگ خیلی گرفتار بود و كار میكرد‪ .‬اما خود را عضو‬ ‫میگویند‪ .‬حال چگونه میتوانیم در مقیاس كوچكتری به‬
‫سازمان انقلابی میشناخت و به كنفرانس دوم سازمان كه در‬ ‫داشتند‪.‬‬ ‫همین روش دست بزنیم‪ .‬البته میتوان گفت كه این اقدام‬
‫آذر ‪( ۱۳۴۴‬نوامبر ‪ )۱۹۶۵‬در بلژیك برگذار شد‪ ،‬پیام فرستاد‪.‬‬ ‫از لحاظ اخلاقی نادرست است‪ ،‬اما بهگمان من حتی اگر‬
‫=این همان كنفرانسی است كه غلامحسین فروتن و‬ ‫=به اقداماتی كه پس از پایان كنفرانس سازمان انقلابی‬
‫عباس سغایی‪ ،‬با جدایی از حزب توده‪ ،‬در آن شركت كردند‪.‬‬ ‫موفقیتآمیز باشد نیز این پیروزی پایدار نخواهد بود‪.‬‬
‫ماجرای فرار آنها و اندكی بعد‪ ،‬آمدن احمد قاسمی به غرب‬ ‫در آلبانی به آن دست زدید‪ ،‬بازگردیم‪ .‬یكی از این اقدامات‬
‫و پیوستنشان به سازمان انقلابی موضوعی با اهمیت بود‪.‬‬ ‫حمید شوكت ــ وقتی میگویی از لحاظ عملی هم‬
‫فرار چند تن از رهبران حزب توده از اردوگاه شرق‪،‬‬ ‫ایجاد تماس و رابطه با كادرهای ناراضی حزب توده بود‪.‬‬ ‫بیفایده است‪ ،‬این گمان را ایجاد میكند كه اگر نتیجه‬
‫عملی آن بیفایده نباشد مجاز است‪ .‬یعنی نفی آن نه از‬
‫دراین زمینه چه میگویی؟‬ ‫خاستگاهی اخلاقی بلكه چون نتیجهای منفی ایجاد میكند‬
‫ـ وقتی كار كنفرانس به پایان رسید‪ ،‬پیش از اعزام گروهی‬
‫به چین‪ ،‬من و كورش لاشایی به شهرهای مختلف اروپا سفر‬ ‫بهنظرت مذموم است‪.‬‬
‫كردیم و مشی و برنامه سازمان انقلابی را برای رفقایی كه به‬ ‫ـ وقتی در یك تشكیلات سیاسی نه توپی داری‪ ،‬نه‬
‫جریان چپ گرایش داشتند توضیح دادیم‪ .‬تماس و گفتگو با‬ ‫زرادخانهای و نه پولی و قدرتت تنها با تكیه بر روحیه و‬
‫اعضا و كادرهای حزب توده نیز جزو برنامه ما قرار داشت‪.‬‬ ‫ایدئولوژی آدمهاست باید شرافتمندانه عمل كنی و در دام‬
‫در پیشبرد این هدف با حسین پولاددژ‪ ،‬عضو سابق سازمان‬ ‫این كه هدف وسیله را توجیه میكند گرفتار نیایی‪ ،‬چرا كه‬
‫افسری كه نامش در میان عناصر حزبی از اعتبار خاصی‬
‫برخوردار بود‪ ،‬ملاقات كردیم‪ .‬او در پراگ زندگی میكرد‪.‬‬ ‫در این صورت قطعاً با شكست روبرو خواهی شد‪.‬‬
‫در جریان این ملاقات م‪ .‬ع (د ّری) كه از اعضای حزب توده‬ ‫=آیا این گفته به آن معناست كه سازمان انقلابی آنجا با‬
‫بود و بعدها به سازمان انقلابی پیوست نیز شركت داشت‪.‬‬
‫شكست روبرو شد كه این اصل را نادیده گرفت؟‬
‫=پولاددژ طی نامهای از شما خواسته بود با او تماس‬ ‫ـ برعكس‪ ،‬من گمان میكنم سازمان انقلابی بسیار هم‬
‫موفق شد‪ .‬علت شكست ما در درجه اول دشمن قوی و‬
‫بگیرید‪.‬‬ ‫نیروی ضعیف ما بود‪ .‬سازمان انقلابی تا پیش از انقلاب شمار‬
‫ـ ما از تماسهای قبلی كه با كادرهای حزبی تودهای در‬ ‫اعضایش هیچگاه از ‪ ۱۰۰‬نفر تجاوز نكرد و پس از انقلاب‬
‫شرق داشتیم اطلاعاتی جسته گریخته پیرامون نظرات‬ ‫و تشكیل حزب رنجبران از ‪ ۴۰۰‬عضو فراتر نرفت‪ .‬البته اگر‬
‫پولاددژ كسب كرده بودیم‪ .‬من مدتها پیش از آن در سفری‬ ‫هواداران ما را نیز در نظر بگیری نیروی قابل ملاحظهای‬
‫همراه مهرداد بهار به آلمان شرقی‪ ،‬با بزرگ علوی ملاقات‬ ‫میشد‪ .‬دوم آن كه طولانی بودن مبارزه‪ ،‬نیرو و توان ما را‬
‫كردم و او در این ملاقات به نارضایی اعضای حزب نسبت‬
‫به رهبران اشاره كرد‪ .‬احساس ما از مطالبی كه بزرگ علوی‬