Page 20 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۴۷ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‪‌‌‌۲‌‌0‬شماره‌‪‌1۹1۳‬‬
‫جمعه ‪ ۶‬تا ‪ 1۲‬بهمنماه ‪140۲‬خورشیدی‬

‫چپگرایی در تئوری و عمل؛ چپگرایی کلاسیک‪ :‬پاسخی به بحران؟‬

‫= قرن نوزدهم را میبایست به عنوان نقطه شروع‬

‫منسجم آیینهای چپگرایی که هر کدام با تفاسیر خاص‬
‫خود از مفهوم چپ به معنی سوسیالیستی کلمه ظهور‬
‫کردند‪ ،‬مورد توجه قرار داد‪ .‬در آن دوران در پاسخ به‬
‫بحرانی که جوامع وقت اروپا به ویژه انگلستان را در بر‬
‫گرفته بود‪ ،‬سه جریان چپگرایی سوسیالیستی مشاهده‬
‫میشوند‪ :‬سوسیالیسم آرمانگرا‪ ،‬سوسیالیسم لیبرال و‬

‫سوسیالیسممارکسیستی‪.‬‬
‫= مفهوم حق خود را با دو چهره نشان میدهد‪ :‬احساس‬
‫آزاد بودن برای انتخاب در خصوص موضوعات حیاتی تحقق‬
‫انسانی از یکسو‪ ،‬و احساس آزاد بودن با ادراک آن به عنوان‬
‫معیار انسان بودن برای همنوعان خویش‪ .‬به همین سبب‪،‬‬
‫آزادی با تعهد سیاسی به آزادی دیگران همراه و به همین‬

‫دلیل ضرورتا به خیر عمومی معطوف است‪.‬‬

‫چپگرایی کلاسیک‬ ‫وقتی مادر ُمرد‪ ،‬خیلی کوچک بودم‬ ‫محمود مسائلی – در نوشتار پیشین با عنوان «مفهوم‬
‫قرن نوزدهم را میبایست به عنوان نقطه شروع منسجم‬ ‫هنوز زبان باز نکرده بودم که پدر مرا فروخت‬ ‫چپ در طیف اندیشه سیاسی» فرضیهای ارائه و با کمک‬
‫آیینهای چپگرایی که هر کدام با تفاسیر خاص خود از‬ ‫آن توضیح داده شد که مفهوم چپ در جایگاههایی که در‬
‫مفهوم چپ به معنی سوسیالیستی کلمه ظهور کردند‪ ،‬مورد‬ ‫به شدت گریه میکند‪ ،‬گریه‪ ،‬گریه‪ ،‬گریه‬ ‫طیف اندیشه سیاسی قرار میگیرد‪ ،‬میبایست تعریف شود‪.‬‬
‫توجه قرار داد‪ .‬در آن دوران در پاسخ به بحرانی که جوامع‬ ‫من دودکشهای شما را تمیز میکنم و در دودهها‬ ‫این جایگاههای چپ دو مشخصه برجسته دارند‪ :‬اول‬
‫وقت اروپا به ویژه انگلستان را در بر گرفته بود‪ ،‬سه جریان‬ ‫اینکه جامعه باید تغییرات بینادینی را در جهت بهبود شرایط‬
‫چپگرایی سوسیالیستی مشاهده میشوند‪ :‬سوسیالیسم‬ ‫میخوابم‬ ‫زندگی تجربه کند‪ .‬دوم اینکه این تغییرات باید بتواند مردم‬
‫تام کوچولو گریه میکند‪ ،‬موهای تراشیدهاش نیز گریه‬ ‫را بر اراده آزاد خود حاکم سازد‪ .‬بنابراین‪ ،‬تغییرات بنیادین و‬
‫آرمانگرا‪ ،‬سوسیالیسم لیبرال و سوسیالیسم مارکسیستی‪.‬‬ ‫حاکمیت اراده مردم دو ویژگی کلی اندیشههایی است که‬
‫نگاهی گذرا به هر کدام از این جریانات تواند‬ ‫میکنند‬ ‫چپ به خود نسبت میدهد و من این دو ویژگی را با عنوان‬
‫توضیحدهنده آمال و آرزوها و همچنین اهداف و خط‬ ‫مثل برهای که در خود میپیچد موهای او را تراشیدهاند‪.‬‬
‫ولی اینها برای تام کوچولو مهم نیست چون وقتی سرش‬ ‫پیشرو و مترقی[‪ ]i‬بودن توضیح دادم‪.‬‬
‫مشیهای عملی آنان باشد‪.‬‬ ‫طیف اندیشه سیاسی نیز ابزاری فکری[‪ ]ii‬است که ما را‬
‫سوسیالیسم آرمانگرا در واکنش به نابرابریها عمیقی‬ ‫تراشیده شده‬ ‫یاری میسازد بتوانیم این مشخصهها را در متون مختلف‬
‫که در جریان انقلاب صنعتی در جامعه اروپایی به‬ ‫دیگر مهم نیست که دودها روی سرش بنشینند و موهای‬ ‫سیاسی‪ -‬اجتماعی درک کنیم‪ .‬با این توصیف‪ ،‬نظامهای‬
‫ویژه در بریتانیای کبیر آن زمان شکل گرفته بود‪ ،‬به‬ ‫سیاسی و دولت و یا نظریههای مربوط به حکومت نیز‬
‫وجود آمد‪ .‬سوسیالیستهای آرمانگرا سعی میکردند‬ ‫او را خراب کنند‬ ‫صرف نظر از اینکه پادشاهی مشروطه و یا جمهوری باشند‪،‬‬
‫با توسعه آرمانهای اخلاقی و اجتماعی‪ ،‬گشایشی در‬ ‫پس ساکت و بیحرکت ماند و همان شب‬ ‫هم میتوانند پیشرو و مترقی در جهت چپ یا راست باشند‪،‬‬
‫شرایط زندگی سخت و تاثرآور ستمدیدگان و فقرا به‬ ‫در خواب دید که هزاران کودک دودکشپاککن‪ ،‬دیک‪،‬‬ ‫و یا تمایل افراطی راست یا افراطی چپ یعنی مقابله با اراده‬
‫وجود آورند‪ .‬پس نظریههای بدیل و اقدامات بنیادشکن‬ ‫مردم داشته باشند‪ .‬پیشرو بودن میتواند درجات متفاوتی از‬
‫آنان به سوسیالیسم آرمانگرا مشهور شد‪ .‬در ورای اینگونه‬ ‫جو‪ ،‬ند و جک‬
‫چشماندازهای اصلاحگرایانه برای فقرزدایی و ایجاد برابری‪،‬‬ ‫همه آنها در تابوتهای سیاه دودهها محبوساند‪.‬‬ ‫راست تا چپ را در بر بگیرد‪.‬‬
‫سوسیالیستهای اولیهاندیشههای آرمانگرایانهای را مطرح‬ ‫ظهور چپگرایی را میبایستی در قیامهای اجتماعی که‬
‫ساختند که از یکسو از مدرن بودن اندیشه بهره میگرفت‪،‬‬ ‫تام بیدار شد‪ ،‬در تاریکی از جا برخاست‬ ‫در نیمههای قرن نوزدهم تقریباً همه اروپا را در بر گرفته‬
‫و از دیگرسو سعی میکرد آنها را با نوعی معنویتگرایی‬ ‫و کوله و جاروی خود را به دست گرفت تا به سر کار‬ ‫و به انقلاب مردم یا انقلاب ملتها موسوم شد جستجو‬
‫عارفانه همراه و هماهنگ سازد تا بتواند نوید شکلگیری‬ ‫کرد‪ .‬علاوه بر این نابرابریهای توسعهیافته و عمیق و‬
‫جامعهای بر مبنای عدالت اجتماعی و حمایت از حقوقبشر‬ ‫برود‪.‬‬ ‫شرایط وحشتناک زندگی طبقه کارگر آرام آرام موجبات‬
‫درماندگان را بدهد‪ .‬اندیشههای اینان پراکنده بود و نمیتوان‬ ‫صبح بسیار سرد بود ‪ ،‬ولی تام گرم بود و خوشحال‪.‬‬ ‫این اندیشه را به وجود آورد که شرایط باید تغییر کند و‬
‫آن را در درون سنت واحدی تحت عنوان اصالت اجتماع گرد‬ ‫اگر وظیفهاش را انجام دهد‪ ،‬هرگز ترسی از تنبیه نخواهد‬ ‫این تغییرات باید در جهت اعاده حق حاکمیت مردم بر‬
‫سرنوشت خویش انجام پذیرد‪ .‬اگر به ادبیات اروپای قرن‬
‫آورد‪ .‬با این حال‪ ،‬وجوه مشترکی میان این اندیشههای‬ ‫داشت‪]iv[.‬‬ ‫نوزدهم نظر کوتاهی داشته باشیم و به آثار افرادی مانند‬
‫چارلز دیکنز و یا ویلیام بلیک مراجعه نماییم‪ ،‬میتوانیم‬
‫مفهوم چپ در این متن‪ ،‬یعنی پاسخی به بحران‬ ‫عمق فاجعه بخش بزرگی از مردم را که در محرومیت‬
‫محض زندگی میکردند بهتر دریابیم‪ ]iii[.‬درحقیقت‪،‬‬
‫سرمایهداری ظهور کرد‪ .‬این نوشته بر اینگونه اشکال و‬ ‫سرمایهداری انحصاری چنان نابرابریهای دهشتناکی به‬
‫وجود آورده بود که ضرورت تغییر را برای دفاع از حقوق‬
‫نحلههای چپگرایی نظارت دارد‪ .‬هدف این است که توضیح‬ ‫ذاتی حیاتی طبقه محروم اجتنابناپذیر میساخت‪ .‬یک‬
‫قطعه از «ترانهها معصومیت» اثر ویلیام بیلک میتواند‬
‫دهد بسیاری از گروههای چپ امروزین‪ ،‬شامل چپگراهای‬ ‫عمق فاجعه را نشان دهد‪ .‬این قطعه از زبان تام کوچولو‬
‫پسر ‪ ۸‬سالهای است که میبایست دودکش بخاری‬
‫ایرانی‪ ،‬درک روشنی از مفهوم چپ نداشته و پیامهای‬
‫خانههای ثروتمندان را تمیز کند‪:‬‬
‫اینگونه نگرش را به سطحیترین معنی ممکن یعنی به‬

‫بهرهبرداری ایدئولوژیک تقلیل دادهاند‪.‬‬