سبد مصرفی خانوارها به علت گرانی پی در پی کالاها و خدمات مدام در حال کوچک شدن است. یک فعال کارگری گفته قیمت یک کیلو گوشت قرمز معادل دو روز دستمزد یک کارگر است و سبد غذایی کارگران در عمل با مواد نشاسته‌ای که ارزش غذایی پایینی دارند پُر می‌شود.
قیمت مواد غذایی و دیگر اقلام کالا و خدمات در ایران، بی‌توجه به ادعای کاهش تورم از سوی دولت، روند افزایشی خود را ادامه می‌دهد. در این میان بیش از نیمی از جمعیت کشور که درآمدهایی متأثر از حداقل رقم دستمزد دارند، از جمله کارگران و بازنشستگان، با مشکلات شدید معیشتی روبرو هستند و سبد غذایی آنها به شدت کوچک شده است.
فرامرز توفیقی فعال کارگری درباره وضعیت قیمت‌ها و سبد مصرفی اقشار کم‌درآمد گفته که «خیلی از گروه‌های کالایی به تدریج از گروه ۲۱ به گروه ۲۲ منتقل شده‌اند و البته خیلی از کالاها به بهانه‌های مختلف گران شده‌اند؛ دام زنده به بهانه‌ی قاچاق گران شده؛ شکر به یک بهانه‌ی دیگر و برنج هم همینطور. افزایش هزینه‌های زندگی برای کارگران، قابل کتمان نیست.»
به گفته فرامرز توفیقی «وزیر کار بی‌اعتنا به درخواست ترمیم مزد کارگران می‌گوید آن دستمزدی که ما مصوب کرده‌ایم کف مزد است، کارگر برود خودش با کارفرما چانه‌زنی کند! پس آقای وزیر، نقش شورایعالی کار چیست؛ آیا نقش چانه‌زنی بین کارگر و کارفرما ندارد؟ اگر اینطور است، چرا نشست برگزار می‌کنید؟»
این فعال کارگری همچنین به افزایش قیمت گوشت اشاره کرده و گفته که گوشت قرمز کیلویی ۵۵۰ هزار تومان است یعنی یک کیلو گوشت قرمز معادل دو روز دستمزد یک کارگر حداقل‌بگیر.
او معتقد است که «هیولای تورم به معیشت ضعیف کارگران حمله آورده است، نمایندگان مجلس نیز در این شرایط سکوت پیشه کرده‌اند و قدمی در راستای احقاق حق کارگران برداشته نمی‌شود و در این میان، برداشته شدن ارز ترجیحی کالا‌های خوراکی، ماه‌هاست که مزید بر علت شده به گونه‌ای که کاهش قدرت خرید در نهایت منجر به عدم خرید شده است.»
فرامرز توفیقی تأکید کرده که «با قیمت‌های فعلی، کارگران نمی‌توانند پروتئین و ویتامین مصرف کنند، فقط مصرف‌کننده‌ی نشاسته و روغن هستند که البته نان هم گران شده است و نشاسته هم دیگر ارزان نیست!»
او همچنین افزوده که «خرید گوشت برای کارگر حداقل‌بگیر و بازنشسته‌ای که ۹ یا ده میلیون تومان حقوق ماهانه دارد ممکن نیست؛ وقتی باید دو روز کار کنی و پولش را کامل کنار بگذاری که بتوانی یک کیلو گوشت قرمز بخری و فقط یک وعده غذای پروتئینی برای یک خانواده‌ی چهارنفره فراهم کنی، خرید به امری محال مبدل می‌شود.»
فرشاد مومنی اقتصاددان نزدیک به جریان سازندگی و اصلاح‌طلب نیز با انتقاد از نوع حکمرانی و شرایط اقتصادی حاکم بر کشور گفته که برای اولین بار در تاریخ معاصر ایران، در یک دوره کمتر از سه سال، اندازه جمعیت فقیر ایران، دو برابر شده است.
فرشاد مومنی با اشاره به سرعت فزاینده «انحطاط محیط زیست، انحطاط کیفیت زندگی مردم و فقر و فلاکت و سقوط توان مقاومت و رقابت اقتصاد ملی» توضیح داده که «تمام شواهد در ایران می‌گوید این روند به انتهای خود رسیده است و نظامی که در آن، تغییراتِ حتی بنیادی و مهم هم عمر کوتاهی دارند و ثمربخشی اندک و هزینه‌های بسیار، دیگر توان ماندگاری نخواهد داشت.»
حجت میرزایی اقتصاددان و پژوهشگر اقتصادی نیز امردادماه جاری با انتقاد از عملکرد اقتصادی جمهوری اسلامی گفت اقتصاد ایران بعد از انقلاب ۵۷ «یکی از پایین‌ترین نرخ‌های رشد اقتصادی در دنیا» را داشته و در ۱۰ سال گذشته هم میزان رشد اقتصاد کشور «تقریبا به صفر رسیده است.»
این اقتصاددان همچنین افزود، از سال ۱۳۹۷ به اینسو «چند اتفاق مهم رخ داده؛ یکی اینکه نرخ رشد تشکیل سرمایه منفی شده و فرار سرمایه تشدید شده و دیگر اینکه جمعیت فقیر ما حداقل دو برابر شده است و در همین سال‌ها به واسطه تورم‌های خیلی بالا، شاخص‌های فقر غذایی و فقر مسکن به وضعیت بی‌سابقه‌ای رسیده است.»
روزنامه اینترنتی «فراز» هم دهم امرداد در گزارشی از زیر خط فقر قرار داشتن ۳۰ درصد جمعیت کشور خبر داد و تأکید کرد که ۲۷ درصد دیگر از جمعیت کشور نیز شرایطی بسیار نزدیک به فقر دارند، بنابراین نزدیک به ۶۰ درصد جمعیت کشور یا فقیر مطلق هستند یا با امکانات اولیه حیات زندگی می‌کنند.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز اعلام کرده که طی یک دهه نرخ فقر در کشور از ۱۹ درصد به بیش از ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده است که با در نظر گرفتن جمعیت ۸۶ میلیونی بیش از ۳۰ میلیون ایرانی زیر خط فقر هستند.
گسترش جمعیت فقرایی که اکثر آنها شاغل و دارای درآمدهایی ناچیز هستند آثار مختلفی را با خود به همراه دارد که تنها یکی از آنها کوچک شدن سبد غذایی یا مصرف بالای مواد غذایی نشاسته‌ای بجای پروتئین و لبنیات و سبزیجات است.
وبسایت «اکو ایران» که اخبار اقتصادی را پوشش می‌دهد روز شنبه ۲۱ مرداد با اشاره به گران‌ترشدن «پوشاک و کفش» در تیرماه نوشت که با توجه به از بین رفتن اولویت این اقلام در سبد معیشتی دهک‌های فقیر جامعه به دلیل کاهش قدرت خریدشان، تورم این کالاها بر مجموع هزینه‌های این دهک‌ها تاثیر چندانی نداشته است.
بنا بر این گزارش، در حالی که ضریب اهمیت «پوشاک و کفش» برای دهک‌های پایین در پایه سال ۱۳۹۵ حدود ۲ درصد محاسبه شده بود کاهش آن به ۱/۱۷ در سال ۱۴۰۰ به معنای کاهش اهمیت آن در سبد مصرفی فقرا ارزیابی شده است.
«شیوع سرقت‌های خرد با استفاده از سلاح گرم» نیز از دیگر آثار گسترش فقر و گرسنگی در جامعه است که به تازگی آمار آن در کشور افزایش یافته است.
بازتاب چهره خشن فقر در جرائم نوظهور؛ از راهزنی در جاده‌ها تا آدم‌ربایی و گروگانگیری
در یک نمونه هفته گذشته سرقتی مسلحانه برای دزدیدن باکس‌های سیگار، آدامس، دستمال کاغذی، باکس‌های آب معدنی، آبمیوه و… رخ داده است!
بر اساس گزارش‌ها نیمه شب ۱۴ مرداد ماه در جنوب غربی تهران، «چهار سارق» درحالی که لباس‌های مشکی به تن داشتند و سر و صورت خود را با کلاه نقاب‌دار به همان رنگ پوشانده بودند، وارد یک دکه روزنامه‌فروشی شدند و اکثر اجناس دکه را سرقت کردند و رفتند.
یکی از سارقان که اسلحه وینچستر در دست داشت و آن را با دستمالی شبیه لُنگ پوشانده بود، یک‌دفعه جلوی در دکه تیر هوایی شلیک کرد. یکی دیگر از سارقان که سلاح سرد در دستش گرفته بود با همدستش که اسلحه داشت شروع به تهدید صاحب داخل دکه کردند. بعد هم دو نفر از سارقان با چند کیسه داخل دکه شدند و سارقی که اسلحه به دست داشت بیرون دکه کشیک می‌کشید و به اینطرف و آنطرف نگاه می‌کرد. بعد از چند بار رفت و آمد و پر کردن کیسه‌های خالی‌شان از باکس‌های سیگار، آدامس، دستمال کاغذی، باکس‌های آب معدنی، آبمیوه و… متواری شدند.
در پی این سرقت که تصاویر آن در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده علی القاصی مهر رئیس کل دادگستری استان تهران به دادستان «اسلامشهر» دستور داد تا ضمن بررسی موضوع با به کار گرفتن ظرفیت پلیس تخصصی و تیم‌های ویژه امنیتی و نظامی نسبت به شناسایی و دستگیری این افراد اقدام کنند.
پیشتر نیز گزارش‌های دیگری از موارد سرقت خُرد و حتی راهزنی در جاده‌های کشور منتشر شده بود. گزارش‌هایی که حکایت از آثار تلخ و ناگوار فقر و گرسنگی در کشور دارد.
