نادر زاهدی – همانطور که پیش از این در مقالات مختلفی نوشته‌ام، دوران گذار به نظام و جامعه دمکراتیک، با اندیشه‌ها و روش‌های مشخصی از دوران تثبیت فاشیسم مذهبی و زمان استقرار دمکراسی در ایران، متمایز می‌شود؛ در شرایط گذار، توضیح آرای سیاسی و فرهنگی و تشریح روش‌های مبارزاتی از محوریت تلاش‌های اپوزیسیون است. در این راستا شاهزاده رضا پهلوی با طرح ایده «نافرمانی مدنی» و اندیشه «مبارزه مدنی بدون خشونت» در گفتمان سیاسی ایران، پیشاهنگ مبارزه مسالمت آمیز و مدنی به شمار می‌رود.
همانطور که پیش از این اشاره کرده‌ام، شاهزاده رضا پهلوی در ارتقای نظریه‌های لیبرال دمکرات و مشروطه‌خواهی به مفهوم «نافرمانی مدنی» و رفتار مبارزاتی «جنبش بدون خشونت» پرداخته و آن را شکل تازه‌ای از اندیشه و کنش در مبارزه مدنی علیه فاشیسم دینی، ارائه کرده‌اند؛ طرح ایده‌های «طرح رفراندوم ملی»، «شکایت از خامنه‌ای به جرم جنایت علیه بشریت» و «جنبش شمع‌های روشن در حمایت از زندانیان سیاسی» در سال‌های اخیر و دوری ایشان از جنگ افروزی خارجیان و عده‌ای از مخالفان در اپوزیسیون، روش‌های مبارزات مدنی و بدون خشونت را از روش‌های قبلی را در شکل و ماهیت نوین مدنی ارائه می‌کند؛ همچنین در جریان اعتراضات دی‌ماه ۱۳۹۶ و آبان‌ماه ۱۳۹۸ شاهزاده رضا پهلوی با فعالیت در عرصه‌های دیپلماتیک و رسانه ای و حمایت همه‌جانبه از تجمعات ملت ایران، شکل دیگری از نافرمانی مدنی و مبارزه بدون خشونت را از خود در تاریخ سیاسی و فرهنگی ایران به ثبت رساند.
شاهزاده رضا پهلوی در اشاره به روش مبارزاتی خویش، بر این نظر است که «هدف من در این جغرافیای سیاسی رساندن ایران به شرایطی است که مردم بتوانند به آزادی‌های خودشان دست پیدا کنند و از نظر اینکه چگونه می‌توان چنین آینده‌ای را به دست آورد، قطعا انگیزه من این است که به عنوان متد کار، مدافع «مبارزه مدنی بدون خشونت» باشم. چون معتقد هستم روش‌های خشونت‌آمیز منجر به یک راه حل دمکراتیک نمی‌شوند و اغلب به دیکتاتوری ختم می‌شوند.» شاهزاده رضا پهلوی در اشاره به روش مبارزاتی خویش در کتاب «نسیم دگرگونی» می‌نویسد «به راستی به کجا می‌رویم؟ ایران هرگز توان یک انقلاب خونین دیگر را ندارد. در حقیقت امروز باید برای رهائی از این تنگنا، راهکارهایی را جسته و به کار بندیم که به یک روند تکاملی (نه انقلابی) سرعت می‌بخشد؛ آرزو و تعهد من این است که تغییر و تحول سیاسی را در ایران از طریق نافرمانی مدنی و قیام به دور از خشونت پایه‌ریزی کنم.»
شاهزاده رضا پهلوی با درایت و آگاهی از اقدامات ضدملی و ضدانسانی رژیم جمهوری اسلامی ضمن اشاره به اهمیت اطلاع رسانی از جنایات رژیم در ایران و دیگر کشورها، همبستگی و آگاهی ملی را بخشی از مبارزه مدنی و تلاش‌های بدون خشونت ملی در راستای وطن پرستی دانسته و بر این امر تأکید دارد که «هم‌میهنانم، راه جلوگیری از فاجعه‌ای دیگر، همبستگی و همدردی و اراده ما مردم آزادیخواه ایران برای یک حرکت ملی است؛ حرکتی در راستای نافرمانی مدنی و مبارزات خشونت‌پرهیز علیه ظلم و تبعیض رژیم اشغالگر که حق طبیعی و بدیهی ماست. نمونه‌های موفق این شیوه مبارزه را در بسیاری از کشورهای جهان شاهد بوده و هستیم. با فراگیر کردن همین شیوه‌های مبارزاتی می‌توانیم بر سرنوشت خود حاکم شویم و دوباره جایگاه برحق کشور عزیزمان را در جامعه جهانی در اوج شکوفایی و سربلندی باز یابیم.»
همانطور که از محتوای پیام‌ها و رفتارهای شاهزاده رضا پهلوی در طول چهل سال گذشته برمی‌آید، وی با پایداری در اصول منطقی و خردمندانه مبارزه بدون خشونت و نافرمانی مدنی، خردمندانه در جهت تحقق آرمان‌های وطن پرستانه و آزادی خواهانه مشروطیت ایستاده و بدون گرفتار شدن در بحث‌های بی‌فرجام شکل و فرم حکومت آینده ایران، بیشترین اهتمام خویش را در انسجام مبارزات مدنی و توضیح و تشریح ماهیت و محتوای دمکراتیک و قانونمدار دولت و ارکان اجرایی آن قرار داده است. وی در پیامی که در مرداد ۱۳۸۸ منتشر کرده است، می‌گوید «ایرانیان، راه رهایی ما از دو سو روشن است و به باور من، استوار بر دو «نه» بزرگ:
نه به جمهوری اسلامی، در تمامیت اش؛
و نه به هرگونه مبارزه‌ای که به خشونت آلوده باشد.
هر که در این راه بی‌بازگشت گام بردارد، با هر پیشینه‌ای، مقدم‌اش مبارک است، چرا که در فاصل پیشین میان این دو «نه» بزرگ است، که جنبش آزادیخواهی نسل نوین ایرانزمین، به دو «آری» بزرگ خویش که همانا عالی‌ترین هدف‌هایش به شمار می‌روند، دست خواهد یافت:
جدایی دین از حکومت؛
و برپایی حکومت قانون.» بر پایه این اندیشه خردمندانه و ملی.
شاهزده رضا پهلوی همچنین در جریان اعتراضات آبان ماه ۱۳۹۸ در توئیتی نوشت «نظامی که با وعده مجانی کردن آب و برق بر سر کار آمد، نفت را برای حامیان غیرایرانی‌اش، و فقر و رنج را برای ایرانیان رایگان کرده است. تنها راه چاره، برانداختن این فرقه تبهکار ضدایرانی است. کافیست به قدرت خودمان ایمان داشته باشیم.»
ارتباط افکار سیاسی و روش مبارزاتی شاهزاده رضا پهلوی با مشروطیت و آزادیخواهی وی را به مقاله دیگری وامی‌گذارم تا بنیان‌های فکری وطن‌پرستی و مشروطه‌خواهی را در پیوند با نظریه جنبش نافرمانی مدنی و مبارزه بدون خشونت از دیدگاه شاهزاده رضا پهلوی بررسی کنم.
