Page 14 - (کیهان لندن - سال سى و سوم ـ شماره ۱۹۰ (دوره جديد
P. 14

‫صفحه ‪ - Page 14 - 14‬شماره ‪1656‬‬
                                                                                                                                                                                                         ‫جمعه ‪ 16‬تا پنجشنبه‪ 22‬آذ‌رماه ‪1397‬خورشیدی‬

‫و آیـت الله کاشـانی لطمـه نخـورده‬                                                                                                                                                                        ‫از‪ :‬تهـران بـه‪ :‬وزیـر خارجـه‪21 ،‬‬
‫بـود‪ .‬در آن شـرایط‪ ،‬هـر راه ح ّلـی‬                                                                                                                                                                       ‫اوت ‪ 30( 1953‬مـرداد ‪ )32‬سـاعت‬

‫برای مسـئله نفت در برابر جانشـیندکتر مح ّمد مص ّدق؛ آسیب شناسی یک شکست‬                                                                                                                                                     ‫‪ 1‬بعـد از ظهـر‬
‫مص ّدق م ‌یگذاشـتند‪ُ ،‬مس ّلماً از آنچه‬                                                                                                                                                                   ‫بـه‪ :‬وزارتخانـه فرسـتاده شـد‪،‬‬
                                                                                                                                                                                                         ‫تحـت شـماره ‪ 434‬تلگراف شـماره‬
‫در آخـ ِر کار ایـران را مجبور به قبول‬
                                                                                                                                                                                                                      ‫‪2153-8/788.00‬‬
‫آن کردنـد‪ ،‬بهتـر بـود» (مو ّحد‪ ،‬ج‪،1‬‬     ‫بخش (پایانی)‬                           ‫* نگاهی به کارنامة سیاسی دکتر مح ّمد مص ّدق‬                                                                                     ‫به لندن تحت شماره ‪115‬‬
                      ‫ص ‪)508‬‬                                                                                                                                                                                    ‫به بغداد تحت شماره ‪12‬‬
                                                                                                                                                                                                         ‫‪1‬ـ روز ‪ 20‬اوت (‪ 29‬مـرداد) در‬
‫آسـیب شناسـی شکسـ ِت دکتـر‬              ‫علی میرفطروس‬                           ‫* دکتر جلال متینی * ناشر‪ :‬شرکت کتاب‪ ،‬آمریکا‪1384 ،‬‬                                                                         ‫تهـران و ظاهراً در تمام شهرسـتانها‬
‫مح ّمـد مصـ ّدق‪ ،‬آسـیب شناسـی‬                                                                                                                                                                            ‫بـا ج ّو نسـبتاً آرامی آغاز شـد‪ .‬مردم‬
                                                                                                                                                                                                         ‫کشـور ظاهـراً بـه خـود قبولاند‌هانـد‬
‫تاریـخ و فرهنـگ مـا و تحلیلـی‬                                                                                                                                                                            ‫کـه دعـوای بیـن شـاه و مصـ ّدق‬
                                                                                                                                                                                                         ‫بالاخـره فرجـام یافتـه و عمومـاً از‬
‫=اشتباه بزرگ شاه و دولت زاهدی در محاکمه دکتر مص ّدق و تأثیرات عمیق آن بر روا ِن سیاسی و حافظه م ّلی ایرانیان اسـت بـر چرائـی ِ شکسـ ِت تاریخی‬                                                            ‫نتیجه آن خشـنودند‪ .‬بـا این احوال‪،‬‬
‫مـا در مهندسـی اجتماعـی (بـه‬                                                                                                                                                                             ‫در بیـن محافـل آگا‌هتـر‪ ،‬هنـوز تـا‬
‫تعبیـر پوپـر) و خصوصاً در اسـتقرار‬      ‫و خصوص ًا تبلیغات ُگسترده و دیرپای حزب توده (که با وقوع ‪ 28‬مرداد‪ ،‬امی ِد ایجا ِد «ایرانستا ِن» وابسته به شوروی را بر‬                                             ‫انـداز‌های نگرانی احسـاس م ‌یشـود‪.‬‬
                                                                                                                                                                                                         ‫آنـان می‌گوینـد اگـر چـه دولـت‬
‫آزادی و جامعـه مدنـی‪ .‬بـه عبـارت‬        ‫باد رفته م ‌یدید)‪ ،‬همه و همه‪ ،‬محكوم ّيت واقعه ‪ 28‬مرداد را ‌ـ به عنوان یک «کودتا»ـ بر حافظه تاريخی جامعه ما تثبيت‬                                                 ‫زاهـدی تقریبـاً بـر سراسـر مملکت‬
‫دیگـر‪ ،‬کارنامـه سیاسـی دکتـر‬                                                                                                                                                                             ‫چیـره اسـت‪ ،‬مشـکل بتـوان بـاور‬
‫كرد‪ .‬از اين زمان ـ بار ِديگرـ «تاريخ» به «تقويم» بدل گرديد و «عقل ن ّقاد» به «عقل ن ّقال»‪ ،‬سقوط كرد و انديشه سياسی‪ ،‬مح ّمـد مصـ ّدق‪ ،‬کارنامـه توانائ ‌‌یهـا‪،‬‬                                             ‫کـرد کـه تود‌ها ‌یهـا آرام بنشـینند‬
‫ضع ‌فهـا‪َ ،‬ع َصب ّی ‌تهـا و اشـتباهات‬                                                                                                                                                                    ‫و ضربـه متقابـل نزننـد‪ .‬تـا زمانـی‬
‫همـه ماسـت چرا کـه دکتـر مح ّمد‬                                                                                       ‫به آئي ‌نها و عزادار ‌یهای مذهبی تبديل شد‪.‬‬                                         ‫کـه توده‌ای‌هـا ـ بـا آن انضبـاط‬
                                                                                                                                                                                                         ‫سـخ ِت تشـکیلاتی و رهبرانـی کـه‬
‫=پس از گذشت ‪ 50‬سال‪ 28 ،‬مرداد را (به هر نامی که بنامیم) بعنوان یک «گذشته» باید تبدیل به «تاریخ» کنیم و مانند مص ّدق ‌ـبه عنـوان یکی از بزرگترین‬                                                           ‫در تاکتی ‌کهـای انقلابـی و اصـول‬
                                                                                                                                                                                                         ‫تبلیغاتی‪ ،‬کار ُکشـته هسـتن ‌دـ وجود‬
‫و برجسـت ‌هترین مردان سیاسی ایران‬                                                                                                                                                                        ‫دارند‪ ،‬نباید این دشـم ِن خطرناک را‬
                                                                                                                                                                                                         ‫دسـت کم گرفت‪ .‬نقش ‌ههائی که قرار‬
‫م ّل ‌تهای اسپانیا‪ ،‬شیلی و آفریقای جنوبی‪ ،‬با بلندنظری و نگاه به آینده‪ ،‬بکوشیم تا بر گذشتــه َع َصبی و ناشاد خویش‪ ،‬معاصـرـ بازتـاب و بالیـده جامعـ ‌های‬                                                   ‫بـود برای توقیف رهبران سرشـناس‬
                                                                                                                                                                                                         ‫حزب تـوده در او ِل وق ِت دیروز اجراء‬
‫اسـت کـه در آن‪ ،‬از «رهبـری» تـا‬                                                                                                                                  ‫فائق آئیم‪.‬‬                              ‫شـود بجائـی نرسـید‪ .‬رئیـس بخش‬
‫«ره ُبـری»‪ ،‬از «سـرباز ِ فـداکار ِ‬                                                                                                                                                                       ‫سیاسـی شـهربانی کـه در مـورد‬
                                                                                                                                                                                                         ‫ایـن عـدم کارائـی در دسـتگیری‪،‬‬
‫=هم رضا شاه و محمد رضا شاه‪ ،‬هم قوا ‌مالسلطنه و دکتر مص ّدق‪ ،‬در بلندپرواز ‌یهای مغرورانــه خویش‪ ،‬ایران را وطـن» تا «سـرباز خطـاکار ِ وطن»‬                                                                 ‫مـورد مؤاخـذه قـرار گرفتـه‪ ،‬ادعـا‬
‫راهـی نیسـت‪ ،‬هـم از ایـن روسـت‬                                                                                                                                                                           ‫کـرده اسـت کـه ایـن رهبـران‪ ،‬زیـر‬
‫کـه چهر‌ههـای برجسـت ‌های چـون‬          ‫سربلند و آزاد و آباد م ‌یخواستند‪ ،‬هر چند که سرانجام‪ ،‬هر یک ـ چونان عقابی بلندپرواز ـ در فضای تنگ محدودیّ ‌تها‬                                                    ‫زمیـن رفتـه و مخفـی شـده انـد‪ ،‬با‬
                                                                                                                                                                                                         ‫اینهمـه‪ ،‬ایـن بدگمانـی وجـود دارد‬
‫قوا ‌مالسـلطنه‪ ،‬سید حسـن تق ‌یزاده‪،‬‬                                                                                   ‫و ضع ‌فها و اشتباهات‪ ،‬پَر سوختند و«پ ‌رپر» زدند‪.‬‬                                   ‫کـه شـاید او هـم ماننـد بسـیاری‬
‫خلیل ملکی‪ ،‬حسـین م ّکی و دیگران‬                                                                                                                                                                          ‫از صاحـب منصبـان ایرانـی دیگـر‪،‬‬
                                                                                                                                                                                                         ‫ترجیـح داده تـا رأسـاً وارد عملیاتی‬
‫در ضمیر مشـکوک‌مان جائی ندارند‪.‬‬                                                                                                                                                                          ‫نشـود کـه باعـث شـود نـام او در‬
                                                                                                                                                                                                         ‫لیسـت سـیاه حزب توده قـرار گیرد‪.‬‬
‫***‬                                                                                                                                                                                                      ‫ایـن واهمـه و تـرس ‪ -‬کـه کسـانی‬
                                                                                                                                                                                                         ‫کـه از حمایـت همسایـــه قدرتمند‬
‫پـس از گذشـت ‪ 50‬سـال‪28« ،‬‬                                                                                                                                                                                ‫شـمالی برخوردارند‪ ،‬بـر طبق قانون‬
                                                                                                                                                                                                         ‫جاذبـــه سیاسـی‪ ،‬بالأخـره ممکـن‬
‫مـرداد ‪ »32‬را (بـه هـر نامـی کـه‬                                                                                                                                                                         ‫اسـت قدرت را بدسـت گیرند‪ -‬غالباً‬
                                                                                                                                                                                                         ‫از کارائـی دسـتوراتی کـه بـرای قلع‬
‫بنامیـم) به عنـوان یک «گذشـته»‪،‬‬                                                                                                                                                                          ‫و قمـع عناصـر ُمخـ ّرب کمونیسـت‬
                                                                                                                                                                                                         ‫صادر شـده‪ ،‬کاسـته و کار را مشـکل‬
‫بایـد تبدیـل بـه «تاریخ» کـرد و آن‬
                                                                                                                                                                                                                             ‫کرده اسـت‪.‬‬
‫را «موضـوع» مطالعـات و تحقیقـات‬                                                                                                                                                                          ‫‪ 2-‬عامـل دیگری که به اسـتمرار‬
                                                                                                                                                                                                         ‫حـس نگرانی کمک م ‌یکند اینسـت‬
‫منصفانـه قـرار داد‪ .‬از یـاد نبریـم‬                                                                                                                                                                       ‫کـه خطرناک‌تریـن رهبـران مل ‌یگرا‬
                                                                                                                                                                                                         ‫هنـوز آزادنـد‪ .‬مصـ ّدق‪ ،‬فاطمـی‪،‬‬
‫کـه م ّل ‌تهائـی چـون اسـپانیائ ‌یها‪،‬‬                                                                                                                                                                    ‫شـایگان‪ ،‬حسـیبی و دیگران ممکن‬
                                                                                                                                                                                                         ‫اسـت هـم اکنـون بـا رهبـران حزب‬
‫شـیلیائ ‌یها و آفریقـای جنوب ‌یهـا‪،‬‬                                                                                                                                                                      ‫توده مشـغول توطئه باشند‪ .‬حقیقت‬
                                                                                                                                                                                                         ‫ایـن اسـت کـه فاطمـی ‌ـبـا اینکـه‬
‫تاریـخ معاصرشـان بسـیار بسـیار‬                                                                                                                                                                           ‫شـایعه مـرگ او در روز ‪ 19‬اوت بـه‬
                                                                                                                                                                                                         ‫گوش رسـیده بودـ هنوز زنده اسـت‪،‬‬
‫خونبارتـر و ناشـادتر از تاریخ معاصر‬                                                                                                                                                                      ‫و زنـده بـودن او مخصوصـاً باعـث‬
                                                                                                                                                                                                         ‫نگرانـی اسـت‪ .‬زیـرا او جـزء زیـرک‬
‫ماسـت‪ ،‬ا ّمـا آنـان ‪ -‬بـا بلندنظـری‪،‬‬                                                                                                                                                                     ‫تریـن و خطرنـاک تریـن کسـانی‬
                                                                                                                                                                                                         ‫اسـت که گرد مص ّدق بودنـد‪ .‬اعتقاد‬
‫آگاهـی و اغمـاض (و نـه فراموشـی)‬                                                                                                                                                                         ‫مـا این اسـت کـه فاطمی اگـر برای‬
‫و بـا نـگاه بـه آینـده – کوشـیدند‬                                                                                                                                                                        ‫انتقـام کشـی هـم شـده‪ ،‬در ایجـا ِد‬
‫تـا بـر گذشتـــه َعــ َصبی و ناشـاد‬                                                                                                                                                                      ‫اتحـاد بیـن مل ّیـون و حـزب تـوده‬
                                                                                                                                                                                                         ‫بـرای مقابله با غـرب‪ ،‬تردیدی بخود‬
‫خویـش فائـق آینـد و تاریـخ شـان‬         ‫بازگشت شاه از رم‬                                                              ‫ملاقات مصدق با سفیر جدید شوروی در تهران “آنتوان لاورنتیف”‬
                                                                                                                                                                                                                      ‫راه نخواهـد داد ‪.»...‬‬
‫را‪ ،‬عامـل همبسـتگی‪ ،‬آشـتی و‬                                                                                                                                                                              ‫(توضیـح‪ :‬خواننـدگان ارجمنـد‪،‬‬
                                                                                                                                                                                                         ‫ادامـــه ایـن اسـناد و گزار ‌شهـای‬
‫تفاهـم ملّـی سـازند‪ .‬اریـک اشـناک‬                                                                                                                                                                        ‫پنجگانـه و نیـز‪ ،‬مباحث دیگـر را در‬
                                                                                                                                                                                                         ‫کتاب «دکتر محمد مص ّدق؛ آسـیب‬
‫‪ -‬یکـی از رهبـران معـروف حـزب‬                                                                                                                                                                            ‫شناسـی یـک شکسـت» و یـا در‬
                                                                                                                                                                                                         ‫سـایت اینترنتی نویسـنده‪ ،‬ملاحظه‬
‫سوسیالیسـت شـیلی در زمان آلنده‬
                                                                                                                                                                                                                          ‫خواهنـد کرد‪).‬‬
‫‪ -‬م ‌یگویـد‪« :‬حزب مـن در پیدایش‬                                                                                                                                                                                          ‫نتیجه اینکه‪:‬‬
‫کودتـای نظامی پینوشـه – که ما از‬                                                                                                                                                                         ‫بـا وجـود عملیـات «ت‪ .‬پ‪.‬‬
‫آن آسـی ‌بهای فـراوان دیدیـم‪ -‬از‬                                                                                                                                                                         ‫آژاکـس» در سـرنگونی دولـت دکتر‬
                                                                                                                                                                                                         ‫مصـ ّدق‪ ،‬بـا توجه به مخالفـت پایدار‬
‫بازیگـران اصلـی بـوده و از این بابت‪،‬‬                                                                                                                                                                     ‫شـاه بـا کودتـا و اعتقـاد وی بـه‬
                                                                                                                                                                                                         ‫برکنـاری قانونی مص ّدق و در نتیجه؛‬
‫پوزشـی به ملّت خویش بدهکاریم»‪.‬‬                                                                                                                                                                           ‫صـدور فرمـان عـزل او‪ ،‬و بـا توجـه‬
                                                                                                                                                                                                         ‫بـه امتنـاع دکتـر مصـ ّدق از قبول و‬
‫داشـتن شـجاعت اخلاقـی‬                                                                                                                                                                                    ‫اجرای فرمان عزل خویش‪ ،‬و سـپس‬
                                                                                                                                                                                                         ‫َع َصب ّی ‌تهـا و اقدامـات تُنـد بعضی از‬
‫در نـگاه فروتنانـه بـه گذشـته و‬                                                                                                                                                                          ‫یـاران دکتـر مصـ ّدق (خصوصاً دکتر‬
                                                                                                                                                                                                         ‫حسـین فاطمی) از بامداد ‪ 25‬مرداد‪،‬‬
‫دسـتیابی به تفاهـم ملّی ‪ -‬یا تاریخ‬                                                                                                                                                                       ‫جامعـه ایـران در یـک بلاتکلیفـی‪،‬‬
                                                                                                                                                                                                         ‫آشـفتگی‪ ،‬ناامیـدی و خصوصاً ترس‬
‫ملّـی‪ ،‬می‌تواند سـقفی بـرای ایجاد‬                                                                                                                                                                        ‫از سـلطه کمونیس ‌تها (حزب توده)‪،‬‬
                                                                                                                                                                                                         ‫در ‪ 28‬مـرداد ‪ 32‬سـرانجام‪ ،‬دکتـر‬
‫جامعـه مدنی بشـمار آیـد‪ ،‬چرا که‬                                                                                                                                                                          ‫مصـ ّدق را رهـا کـرد و خواسـتار‬
                                                                                                                                                                                                         ‫بازگشـت شـاه گردیـد‪ ،‬بـه عبـارت‬
‫جامعـه مدنـی‪ ،‬تبلـور یـک جامعـه‬                                                                                                                                                                          ‫دیگـر‪ :‬ب ‌یتفاوتـی عظیـم مـردم یـا‬
                                                                                                                                                                                                         ‫مخالفـت آشـکار آنـان با مصـ ّدق در‬
‫ملّـی اسـت و جامعه ملّـی نیز تبلور‬                                                                                                                                                                       ‫روز ‪ 28‬مـرداد را نوعـی رفرانـدوم یا‬
                                                                                                                                                                                                         ‫رأی عـدم کفایـ ِت مـردم بـه دولـت‬
‫داشـتن تفاهـم م ّلـی پیرامـون یک‬                                                                                                                                                                           ‫دکتـر مصـ ّدق م ‌یتـوان دانسـت‪.‬‬

‫سـری ارزش‌هـا (از جملـه بـر روی‬

‫حـوادث و شـخص ّیت‌های م ّهـم‬

‫تاریخـی) اسـت‪.‬‬

‫هـم رضـا شـاه و محمد رضاشـاه‪،‬‬

‫هـم قـوام السـلطنه و دکتـر مص ّدق‪،‬‬

‫در بلندپروازی‌هـای مغرورانـه‬

‫خویـش‪ ،‬ایـران را سـربلند و آزاد‬

‫و آبـاد می‌خواسـتند‪ ،‬هـر چنـد‬

‫کـه سـرانجام‪ ،‬هـر یـک ‪ -‬چونـان‬

‫عقابـی بلند پـرواز‪ -‬در فضـای تنگ‬

‫محدودیّ ‌تهـا و ضع ‌فها و کمبودها‪،‬‬

‫پـر سـوختند و «پَـر پَـر» زدنـد‪.‬‬

‫آینـدگان بـه تکـرا ِر دوبـاره‬

‫اشـتباهات مـا نخواهنـد پرداخـت‬          ‫محمد مصدق‬                                                                     ‫محمدرضا شاه پهلوی‬
‫بـه ایـن شـرط کـه امـروز‪ ،‬مـا ‪-‬‬

‫همچنانکه پیشـتر گفت ‌هایـم‪ ،‬ح ّس سـرتیپ محمـد دفتـری (خواهر زاده شـاه و دولـت زاهـدی در محاکمـه هـم ا ز ا يـن ر و سـت كـه اکنونیان‪ -‬گذشـته و حال را از چنگ‬
‫نهفتـه شاهدوسـتی ِ مـردم کوچـه و دکتـر مصـدق) به فرمانـداری نظامی دکتـر مصـ ّدق و اسـتفاده هنرمندانـه گفته‌ایـم انقلاب اسلامی ايـران‪ ،‬تفسـیرهای انحصاری یا ایدئولوژیک‬
‫بـازار و احساسـات ُسـ ّنتی ِ سـربازان تهـران در روز ‪ 28‬مـرداد بـا وجـود مصـ ّدق از تریبو ِن این محکمه نظامی محصـول َع َصب ّيت‌هـا‪ ،‬دشـمنی‌ها و آزاد کنیـم‪ .‬بـرای داشـتن ِ فردائـی‬
‫و بسـیاری از درجـه داران و ارتشـیان مخالف ‌تهـای شـدید دکتـر فاطمـی و تأثیـرات عمیق آن بر روا ِن سیاسـی ناانديشـ ‌یهای روشـنفكران و رهبران روشـن و مشـترک‪ ،‬امـروز‪ ،‬بایـد‬
‫نسـبت به شاه‪ ،‬آن «حلقه مفقوده ‌»ای و دیگـر یـاران دکتر مصـدق و تاکید و حافظـه م ّلـی ایرانیـان‪ ،...‬همـه و سياسـی مـا در سراسـر ِ ايـن دوران تاریخـی م ّلـی و مشـترک داشـته‬
     ‫باشـیم‪)1( .‬‬
                                        ‫بـود کـه در ‪ 28‬مـرداد ‪ ،32‬زنجیـره آنـان بـه وابسـتگی سـرتیپ دفتـری همـه‪ ،‬محكوم ّيـت واقعه ‪ 28‬مـرداد را اسـت‪.‬‬
           ‫***‬
‫در پایان‪ ،‬از دوسـتان عزیزم‪ :‬دکتر‬        ‫دکتـر محمد علی مو ّحـد (با وجود‬        ‫‌ـبـه عنوان یـک «کودتا»ـ بـر حافظه‬     ‫بـه «عوامـل کودتا» و نقش سـرتیپ‬            ‫طبقـات و اقشـار مختلـف اجتماعـی‬
‫مینـا راد (که ایـن مقالات را پیش از‬     ‫ارادت و احتـرام فو ‌قالعـاده نسـبت به‬  ‫تاريخـی جامعـه مـا تثبيـت كـرد‪ .‬از‬     ‫دفتـری در پاکسـازی خیابان‌هـا از‬           ‫را بهـم پیونـد داد و باعـث بـروز ِ‬
‫انتشـار خوانده و نظرات ارزشـمندی‬                                               ‫ايـن زمـان ‪ -‬بـار ِديگـر ‪« -‬تاريخ» به‬  ‫تظاهرکننـدگان حـزب تـوده نیـز‬              ‫رویدادهـای شـگفت انگیز در سـقوط‬
‫ابـراز کرد‌هانـد)‪ ،‬آلیـس آواکمیـان‪،‬‬              ‫دکتـر مص ّدق) م ‌ینویسـد‪:‬‬     ‫«تقويـم» بـدل گرديد و «عقـل ن ّقاد»‬    ‫نشـانة دیگـری از ایـن عـدم مقاومت‬          ‫مصـ ّدق گردیـد‪« ،‬حلقـه مفقـوده»ای‬
‫مهیـن آزادفـر‪ ،‬عبـاس احمـدی‪،‬‬            ‫«اینـک پـس از گذشـت سـالیان‬            ‫به «عقل ن ّقال» سـقوط كرد و انديشه‬     ‫و دور اندیشـی دکتـر مصـدق بـود‪.‬‬            ‫که در آن شـرایط ِ َعــ َصبی و عصیان‪،‬‬
‫مسـعود لقمان‪ ،‬تورج جـوادی (برای‬         ‫دراز ‌ـکـه شـور و التهـاب شـگف ِت آن‬   ‫سياسـي‪ ،‬بـه آئي ‌نهـا و عزادار ‌یهـای‬  ‫ایـن درایـت و دوراندیشـی‪ ،‬خدمـت‬            ‫نـه مصـ ّدق و نه یاران نزدیـک او‪ ،‬قادر‬
‫یار ‌یهـای ارزشمندشـان در تایپ و‬        ‫روزهـا فراموش گشـته اسـ ‌تـ در یک‬      ‫مذهبـی تبديـل شـد و به قـول فروغ‬       ‫دیگـری اسـت در کارنامـه سیاسـی ِ‬
‫نشـر اینترنتـی این مقـالات) و نیز از‬    ‫نگـرش منطقـی و واقـع بینانـه‪ ،‬بـه‬                                             ‫دکتـر مصـ ّدق کـه کمتـر از خدمـت‬                ‫بـه دیـدن یـا درک آن نبودنـد‪.‬‬
‫دوسـت شـاعر و هنرمنـدم (محمـد‬           ‫نظـر م ‌یرسـد کـه دکتـر مصـ ّدق در‬                              ‫فرخزاد‪:‬‬       ‫بـزرگ او در م ّلی کـردن صنعت نفت‬           ‫عـدم مقاومـت دکتـر مصـ ّدق یـا‬
‫مهـدی مـرادی) بخاطـر طـرح روی‬           ‫تیرمـاه ‪ ،1331‬بهتریـن موقـع‪ ،‬و هـم‬                   ‫«مردا ‌بهاي الكل‬                                                    ‫مقابلـه قهرآمیـز وی با خیـزش مردم‬
‫جلد کتـاب‪ ،‬صمیمانه سپاسـگزاری‬           ‫بهترین دسـتاویز را بـرای کنار‌هجوئی‬        ‫انبو ِه بی تح ّرك روشنفكران را‬                        ‫ایران‪ ،‬نیسـت‪.‬‬           ‫‌ـبـا وجـود اصرارهـا و پافشـار ‌یهای‬
                                        ‫انتخـاب کرده بـود‪ .‬در آن زمان‪ ،‬هنوز‬          ‫به ژرفنای خويش كشيدند‬                        ‫***‬                            ‫دکتـر حسـین فاطمـی و دیگر یـارا ِن‬
                       ‫می‌کنـم‪.‬‬         ‫سـرطان نفاق و شـقاق پنجه در پیکر‬                ‫در ديدگا ِن آين ‌هها گوئی‬     ‫شکسـت نامنتظر‪ ،‬آسـان و شگفت‬                ‫مصـ ّد ‌قـ نشـانه درایـت‪ ،‬دوراندیشـی‬
                                        ‫نهضـت م ّلی ایران‪ ،‬محکـم نکرده بود‪.‬‬           ‫حركات و رن ‌گها و تصاوير‬        ‫انگیـز ِ مصـ ّدق‪ ،‬و تبليغـات گسـترده‬       ‫و حـ ّس مـردم دوسـتی ِ دکتر مص ّدق‬
‫«پایان»‬                                 ‫هنـوز حرمـت و اعتبـار دکتـر مص ّدق‬             ‫وارونه منعكس م ‌یگشت‬           ‫و ديرپـاي حـزب تـوده (كـه بـا وقوع‬         ‫بـود که نم ‌یخواسـت ایـران را در یک‬
                                                                                  ‫ديگر كسی به عشق نيانديشيد‬           ‫‪ 28‬مـرداد‪ ،‬اميـد ِ ايجا ِد «ايرانسـتا ِن»‬  ‫جنـگ داخلـی‪ ،‬نصیـب حزب تـوده و‬

                                        ‫زیرنویس‪:‬‬                               ‫وابسـته بـه شـوروی را بـر بـاد رفتـه و هيچكس‪ ،‬ديگر به هيچ چيز‬                     ‫اتحـاد جماهیر شـوروی سـازد‪.‬‬

                               ‫(‪ )1‬رو در رو با تاریخ‪ ،‬علی میرفطروس‪ ،‬ص‪7‬‬         ‫انتصـاب ناگهانـی و غیـره منتظره م ‌یديـد)‪ ،‬و خصوصـاً اشـتباه بـزرگ نيانديشيد‪».‬‬
   9   10   11   12   13   14   15   16   17   18